Anayasa mesaisi bu hafta başlıyor!

TBMM’de 4 partinin mutabakatıyla oluşturulan Uzlaşma Komisyonu 10 Mayıs’ta “Temel Hak ve Özgürlükler” bölümünden yeni anayasanın taslak metninin yazımına başladı. Ancak aradan geçen yaklaşık 3,5 aylık süreçte, bu bölümde yer alması öngörülen 41 maddeden sadece 21 maddesi kağıda dökülebildi. Taslak metni yazılan 21 maddeden 4’ü tam, 4’ü de “yaşam” yerine “hayat” , “özgürlük” yerine “hürriyet” mi densin şeklinde Türkçe’nin kullanımına ilişkin görüş ayrılığıyla sınırlı olmak üzere metin içeriği konusunda mutabakat sağlanarak kaleme alındı. Komisyonun “krizsiz” ve “kavgasız” yazımını tamamladığı 8 madde şöyle:

“ İnsan Onuru ve Haysiyeti, Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği ve Bütünlüğü, YaşamHakkı, İşkence, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Muamele Yasağı, Zorla Çalıştırma ve Angarya Yasağı, Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü, Bilim ve Sanat Hürriyeti, Kişisel Bilgi ve Verilerin Korunması.”

13 maddede kriz “parantezle” aşıldı

Uzlaşma Komisyonu’nda 13 madde ise, partiler arasındaki görüş ayrılıkları giderilemediği için, her partinin farklı önerilerinin parantez içinde metne yansıtılması formülüyle kağıda dökülebildi. Partiler arasında uzlaşma sağlanamadığı için parantez formülüyle metne dökülen 13 madde de şunlar: “İnsanın Maddi ve Manevi Varlığı, Bütünlüğü ve Korunması, Kişi Hürriyeti ve Güvenliği, Özel Hayatın ve Aile Hayatının Gizliliği ve Korunması, Konut Dokunulmazlığı, Haberleşme Hürriyeti, Mülkiyet ve miras hakkı, Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti, Dernek Kurma Hürriyeti, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı, Hak arama Hürriyeti ve Adil Yargılanma Hakkı, Suç ve cezalara dair esaslar, Basın hürriyeti, Düzeltme ve cevap hakkı.”

Kriz yaratan 5 madde atlandı

Yeni anayasanın en kritik başlıklarını oluşturan “eğitim ve öğrenim hakkı”, düşünce ve ifade özgürlüğü” maddelerinin de yer aldığı 5 madde ise komisyonda partiler arasında zaman zaman kavga boyutuna ulaşan tartışmalar nedeniyle bölüm sonuna ertelendi. BDP’nin “eşcinsellere yönelik ayrımcılık yasağı” içeren bir hüküm konulması talebi nedeniyle “Eşitlik”, yine BDP’nin “Her çocuk yaşadığı kültür içinde anadilini kullanma hakkına sahiptir” hükmünün yer almasını önerdiği “Çocuk Hakları” da yaşanan tartışmalardan sonuç alınamayınca bölüm sonuna ertelenen maddeler arasında yer aldı.

Yazım çalışmalarının başladığı 10 Mayıs’tan sonra 9 Temmuz tarihine kadar çalışmalarını ağır aksak sürdürebilen komisyon, bu tarihte “Düşünce ve İfade Özgürlüğü” maddesinin öngörüşmeleri sırasında BDP’nin “Önerilerimiz dikkate alınmıyor. Parantezle bu iş yürümez” çıkışında bulunması nedeniyle çalışmalarına 1 Ağustos’a kadar ara verdi. Partilerin görüşülecek maddelere ilişkin metin önerilerini yazılı olarak komisyona sunmalarının ardından, yeni anayasa çalışmaları 7 Ağustos’tan itibaren yazım alt komisyonu aracılığıyla devam etti. Alt komisyon bayram nedeniyle tatile girene kadar sınırlı sayıda maddeyi müzakere edebildi. Bu süreçte basın özgürlüğünü düzenleyen madde parantez formülüyle kağıda dökülebilirken, yazım alt komisyonunda yine parantezli olarak metni hazırlanan “Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı, 29 Ağustos’ta yapılacak toplantıda Uzlaşma Komisyonu’na sunulacak. MHP, hükümlülere oy kullanma hakkı tanınmasına ilişkin hüküm nedeniyle Öcalan için İmralı’ya sandık kurulabileceği endişesiyle bu maddeye itiraz ediyor. MHP’nin bu tavrını üst komisyonda da sürdürmesi bekleniyor.

Parti kapatma gerilimi

Yazım alt komisyonu bayram tatili öncesindeki mesaisinde “Din, Vicdan ve İnanç Hürriyeti” maddesini de ele aldı. Ancak 8 fıkra olması öngörülen bu maddede partilerin üzerinde uzlaştığı tek hüküm “Herkes din, vicdan ve inanç hürriyetine sahiptir” cümlesi oldu. Bir başka tartışma konusu ise Siyasi Parti Özgürlüğü maddesi ele alınırken yaşandı.