EYT'de son dakika! Staj sigortası ile ilgili harekete geçildi, emeklilik tarihini öne çekecek

Milyonlarca vatandaş Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasasının çıkmasını bekliyor. Bu konuda teknik çalışma tamamlanırken şimdi müzakerelerin bitirilip yasa aşamasına geçilmesi bekleniyor. Son olarak gündeme gelen staj sigortasının emeklilik hesabını etkilemesi ise merak edilen konular arasında yer alıyor. Ülkelerin gelişmesinde mesleki ve teknik eğitim sistemi önemli rol oynuyor. Özelikle iş gücünün niteliğinin artırılarak katma değer oluşturulmasında ve dolayısıyla ekonomik kalkınmada bu durum yadsınamaz. Ülkemizde küçük çocuklar bile bir iş yerinde hizmet akdine göre çalıştıklarında tüm sigorta kollarına tabi tutulmalarına karşın aday çırak, çırak ve stajyer öğrenciler ise emeklilik (yaşlılık, malullük ve ölüm) sigortalarının kapsamı dışında tutuluyor. Bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası ile GSS uygulanıyor. Oysa stajyer ve çırakların da tüm sigorta kollarından faydalandırılması hem işverenlerin kalifiye eleman ihtiyaçlarının giderilmesinde hem de SGK’nın aktüaryel yapısında iyileşmeye yol açacak. Stajyer ve çırak olarak çalışmış olanların emeklilik sigortalarından faydalandırılmamaları ve tabi oldukları staj sigortasının emeklilikte başlangıç sayılmaması haklı olarak hep yakınma konusu olmaktadır. Stajyer ve çırakların emekliliklerini kolaylaştırmak amacıyla geçtiğimiz günlerde TBMM’ye yeni kanun teklifi verildi. TBMM komisyonlarına kadar intikal ettirilen bu kanun teklifi çerçevesinde stajyer ve çırakların taleplerini Türkiye gazetesinden İsa Karakaş bugünkü köşesinden staj sigortası ile ilgili bir yazı kaleme aldı. İşte Karakaş'ın yazısı... Sosyal güvenlik mevzuatımıza bakıldığında hakikaten stajyerler arasında emeklilikte avantaj sağlayan hizmet borçlanmaları açısından eşitliğe aykırı düzenlemelerin bulunduğu hemen göze çarpmaktadır. Keza SGK uygulamasında hâlen avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk altı ay mahkemelerde, kalan altı ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini gösteren onaylı baro belgesi ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları hâlinde bu süreleri borçlanabilmektedir. Yine 1416 Sayılı Kanun uyarınca yurt dışında geçen öğrenim süreleri, hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri hatta doktora veya tıpta uzmanlık öğreniminde geçen süreler borçlanılarak emeklilik başlangıcında dikkate alınmaktadır. Ancak diğer stajyerler ile çırakların bu hakkı bulunmamaktadır.Anayasanın eşitlik ilkesi gereği bu kesimin de borçlanma hakkından faydalanması gerektiği kanaatindeyim. Kaldı ki stajyerlerin bütçeye çok büyük yük getirmesi de söz konusu değildir. Staj yapmış olanlardan gelen talep ve yakınmaların çoğu stajyer ve çırak olarak çalışmış olanların bu çalışmalarının emeklilikte sigorta başlangıcı sayılması ya da bu süreler için borçlanma hakkının verilmesi noktasında toplanmaktadır. Bize ulaşan taleplerde en azından yukarıda açıkladığımız stajyer avukatlar ile yurt dışında geçen öğrenim süreleri, hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri hatta doktora veya tıpta uzmanlık öğreniminde geçen süreleri borçlanma hakkı olanlarda olduğu gibi kendilerine de bu hakkın verilerek eşitsizliğin giderilmesidir. SGK’nın uygulamadaki kanuna göre aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. Stajyer ve çıraklık sigortası SSK kapsamında bulunmaktadır. Ancak emekliliğe yarayan uzun vadeli sigorta kolları diye tabir edilen yaşlılık-malullük ve ölüm sigortaları kapsamında bulunmamaktadır. Bütün mesele stajyerlerin çalışırken bu sigorta kollarına da tabi tutulmamalarında yatmaktadır. Bu bağlamda staj ve çıraklık sigortası ile emekli olmak için iki yol bulunmaktadır. Bu yollar; Birincisi stajyer ve çırakların çalışma başlangıçlarının doğrudan emeklilikte başlangıç kabul edilmesi veİkincisi ise staj ve çıraklıkta geçen sürelere aynen askerlikte olduğu gibi borçlanma hakkının verilmesinden ibarettir. Bu iki yol için de mutlaka yasal düzenleme yapılması gerekmektedir. TBMM’ye intikal ettirilen yeni Kanun teklifi ile stajyer ve çırak olarak çalışmış olan vatandaşların talepleri doğrultusunda ve yaşanan mağduriyetlerin giderilmesinin yanında mesleki ve teknik eğitim okullarının teşvik edilmesi ve daha fazla talep görmesine katkı sunulmasının amaçlandığı belirtilmektedir. Kısa vadeli sigorta kollarına sahip olan çırak, bursiyer, kursiyer ve stajyerlerin uzun vadeli sigorta kolları açısından da sigortalı olarak tanımlanmalarının sağlanması,Çıraklık, kursiyerlik ve staj sürelerinin başlangıç tarihlerinin uzun vadeli sigorta kolları açısından da hizmet ve sigorta başlangıç tarihi sayılması,Çıraklık, kursiyerlik ve staj sürelerinin uzun vadeli sigorta kolları açısından borçlanılabilmesinin yasal güvenceye alınması, 08/09/1999 tarihinden önce yapılan çıraklık ve staj sürelerinin uzun vadeli sigorta kolları açısından borçlanılabilmesine ve borçlanılan bu sürelerin sigortalılık başlangıç tarihinden önce ise sigortalılık başlangıç tarihinin borçlanılan süre kadar geriye götürülmesi Öngörülmektedir. Görüldüğü üzere TBMM’ye en son verilen inceleme konusu Kanun teklifi hakikaten stajyer ve çırakların tüm sorunlarını çözebilecek maddeleri ihtiva etmektedir. Ancak daha önceden de bu yeni kanun teklifine benzer muhalefet milletvekillerince birçok teklif verilmişti. Ama yasalaşmadı. Umarız bu kez yasalaşır ve stajyerler arasında borçlanma ve dolayısıyla emeklilik yönünden eşitlik sağlanmış olur. Birçok kişinin kafasına takılan sorulardan birisi de 18 yaş altında yapılan sigortalar ve ödenen primler.Özellikle staj ve çıraklık sigortalarının sayılması noktasında çalışma başlatılması bu konudaki merakları da artırdı. Bu noktada mevzuata baktığımızda 18 yaş altında yapılan sigortalarda farklı uygulamalar görüyoruz. Öncelikle yaşı kaç olursa olsun çalıştırılan herkese sigorta yapma zorunluluğu bulunuyor. Dolasıyla zamanında 18 yaş altında çalıştırılan ve uzun vadeli sigorta kollarından primleri ödenim fiili hizmeti de olan gençlerin bu çalışmaları boşa gitmiyor. Yeni Asır'dan Faruk Erdem'in yazısına göre, 18 yaş altında yapılan sigorta geçerli ve ilk tarih işe başlangıç tarihi sayılıyor, primler de emeklilik hesaplamasında kullanılıyor. Burada 18 yaşın önemli olduğu bir kriter ise yıl şartı. 18 yaş altında yapılan sigorta geçerli ve primler de hesaplamaya dahil ediliyor ancak emeklilik tarihi hesaplanırken üç şarta bakılıyor. Prim, yaş ve yıl. Burada yıl şartına bakılırken 18 yaş önem kazanıyor. Kadınlar için 20 erkekler için 25 yıl şartı 18 yaşın dolduğu tarihten itibaren hesaplanmaya başlanıyor. Örneğin 16 yaşında iken 1996 yılında işe başlayan bir erkek sigortalı için 25 yıl şartı 18 yaşının dolduğu 1998 yılından itibaren hesaplanıyor ve 2021 yerine 2023'de doluyor. Buarada bir diğer soru ise 18 yaş altında sigorta başlangıcı EYT'li olarak kabul edilir mi? Baktığınız zaman emeklilik hesaplamalarında 18 yaş altı başlangıç olarak sayılıp primler hesaplandığına göre 18 yaş altında 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar da EYT kapsamına girmiş oluyorlar. Emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili konuşan AK Parti Grup Başkanvekili Elitaş, Sayın Vedat Bilgin hocamız çalışmasını çok kapsamlı, hassas şekilde gerçekleştirdi. 2022 bitmeden bu konu yasalaşacak ve 2023'ten itibaren hayata geçecek açıklamasında bulundu. AK Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş'ın açıklamalarının ardından EYT meselesi bir kez daha gündeme geldi. Emeklilikte Yaşa Takılanlar konun detaylarını araştırmaya başladı. Özellikle staj yapanlar staj sürelerinin emeklik tarihini öne çekip çekmeyeceğini merak ediyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili milyonlarca kişinin beklediği açıklamayı yaptı. Bakan Bilgin, Sözleşmeli personel meselesi var. Bunlar 516 bin kişinin kadro haklarına kavuşması meselesidir. Onun çalışması bitti, zaman meselesi var. Sayın Cumhurbaşkanımız uygun olduğu zaman sunacağız. Bugün gündemde yoktu ifadelerini kullandı. Ayrıca bu çalışmada kamu sendikalarından gelen talepleri de dikkate aldıklarını vurgulayan Bilgin, Geçenlerde arkadaşlarımız bir görüşme yaptı. Bunları da değerlendiriyoruz diye konuştu. EYT konusundaki bir soru üzerine de Bilgin, Çalışmamız son aşamasında, tamamladık diyebilirim. Aralık ayında bir basın toplantısıyla etraflıca kamuoyuyla paylaşacağız. Çalışmamız teknik olarak bitti, Cumhurbaşkanımıza sunacağız. Sayın Cumhurbaşkanımızla paylaştıktan sonra onu Meclis'e intikal ettiririz dedi.Bilgin, bakanlığın gündeminde olan sözleşmeli personel, geçici işçiler, taşeron işçiler ve EYT konularındaki çalışmaların aralık ayına kadar tamamlanarak kamuoyuna açıklanacağını ve Meclis takvimine alınacağını belirtti. Bakan Bilgin, staj konusunda ise stajda sağlık sigortasının yapıldığını ancak emeklilik sigortasının yapılmadığını belirterek, “Çok eski bir düzenleme. Bu konunun yeniden ele alınması gerekiyor. Ben bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir” şeklinde açıklama yaptı. Vedat Bilgin’in bu açıklaması, sayıları 2 milyonu bulan staj mağdurları için umut oldu. Kimi çevrelerce EYT sorununun çözümü için masada birkaç formül olduğu; bunlardan birinin ve ağır basanın ise kadınlarda 7200, erkeklerde 9000 prim günü dolduranların yaşa bakılmadan emekli edileceği konuşuluyor. Hürriyet gazetesinden Noyan Doğan köşesinden EYT ile ilgili gelinen son süreci yazdı. Vedat Bilgin, EYT ile ilgili önceki söylemlerinde masada tek bir formül olduğunu açıklamıştı. Birkaç gün önce yaptığı son açıklamada ise; EYT sorununun 1999 öncesi işe başlayanların emekliliği ilgili ve prim gün sayısını doldurmuş, yılı da tamamlamış olanların karşılaştığı bir sorun olduğunu ve yaşla ilgili bir problem olduğunu üzerine basa basa söyledi. Buradan da anlaşılacağı üzere yapılacak düzenleme; Eylül 1999 öncesi sigortalı olup da bu tarihte sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişiklikle sigortalılık süresi ve prim gün sayısına ek olarak emeklilik için yaş şartı getirilmesi nedeniyle emekli olamayanlara yönelik bir düzenleme olacak. Yani ilk sigorta başlangıç tarihi 1999 eylül ayı öncesi olan ve çalışma yılını, prim gün sayısını dolduran ancak getirilen yaş şartı nedeniyle emekli olamayanlara yönelik bir düzenleme yapılacak. Şimdi gelelim, staj mağdurları konusuna. Staj konusu meslek lisesi mezunlarından avukat ve doktorlara kadar milyonlarca çalışanın en büyük sorunu. Sorun ne? Staj süresinin emeklilik süresine sayılmaması. Neden? Çıraklık ya da stajyerlik döneminde emeklilik primi ödenmiyor; iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primleri ödeniyor. Bu nedenle de staj sigortası deniyor. Çalışılan sürenin emeklilikte sayılabilmesi için uzun vadeli sigorta olarak adlandırılan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası için prim ödenmesi gerekiyor. Staj döneminde bu prim ödenmediğinden sadece iş kazası, meslek hastalığı, genel sağlık sigortası primi ödendiğinden stajda geçen süre emeklilikte hesaba katılmıyor. Ne zaman ki, çalışan adına malullük, yaşlılık, ölüm sigorta koluna ait prim yatırılmaya başlanıyor, o tarihten itibaren emeklilik süresi başlıyor. Örnek vermem gerekirse; 2020’nin ocak ayında bir aylık staj yaptınız. Staj döneminde bu prim ödenmediğinden sadece iş kazası, meslek hastalığı, genel sağlık sigortası primi ödendiğinden stajda geçen süre emeklilikte hesaba katılmıyor. Ne zaman ki, çalışan adına malullük, yaşlılık, ölüm sigorta koluna ait prim yatırılmaya başlanıyor, o tarihten itibaren emeklilik süresi başlıyor. Örnek vermem gerekirse; 2020’nin ocak ayında bir aylık staj yaptınız. Peki, staj süresi borçlanılarak, emekliliğe sayılabilir mi? Stajda geçen süreler emeklilik için borçlanılamıyor çünkü kanun buna izin vermiyor. Staj süresinin borçlanılarak, emeklilik hesabına katılması için kanuni bir düzenleme gerekiyor. Ancak doğum yapan kadın çalışanlar için bir ayrıcalık var. Bu durumda olanların staj süreleri emeklilikte hesaba katılıyor. Daha açık şöyle anlatayım; kadın çalışanlar, staj süresi ile ilk sigortalı çalışmaya başladığı tarih arasında doğum yapmışlarsa doğum borçlanmasından yararlanarak emekliliklerini erkene çekebilirler. İşte Vedat Bilgin’in, “Staj konusunun yeniden ele alınması gerekiyor. Bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? Bu EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir. EYT çalışmamız tamamlandığı zaman bu soru da aydınlanmış olur” açıklaması milyonlarca staj mağduru için umut oldu. Anlaşılan o ki birincisi, staj süresinin emeklilikten sayılması için bir düzenleme yapılacak; ikincisi EYT’liler için de staj sürelerinin emeklilikten sayılması için borçlanma imkanı tanınacak, bunun için de ayrı bir kanuni düzenleme yapılacak. Sosyal Güvenlik Uzmanı ve Gazetevatan.com yazarı Mert Nayır ise staj sigortası ile ilgili merak edilen detayları yazdı. Geçmiş yıllarda okulları tarafından işletmelere yönlendirilen öğrencilere o dönem SSK bir işe giriş kartı vermişti. Bu kişiler hatta hala aynı SSK sicil numarasıyla çalışma hayatlarına devam ediyorlar. Çalışma hayatına okullarıyla birlikte giriş yapmış bu kişiler emeklilik için müracaat ettiklerinde kurum ‘staj sigortası emeklilik hesabında giriş olarak kabul edilmez’ diyerek emeklilik taleplerini geri çeviriyor. Sayın Çalışma Bakanının yapmış olduğu açıklamalara bakacak olursak, EYT ile birlikte staj sigortası mağduriyetini de düzenleyecek kanunu aynı anda yürürlüğe koyabilecekleri anlaşılıyor.Eğer staj mağduriyeti de düzeltilirse Sosyal Güvenlik sisteminin emeklilik alanındaki uyuşmazlıkların büyük bir bölümü çözüme kavuşmuş olacak. Eğer bir kişi staj sigorta başlangıcından sonra doğum yapıp ve sonrasında ilk defa sigortalı olduysa bu kişilere doğum borçlanması hakkı tanınıyor. Buna kısa bir örnek verecek olursak; Ayşe hanım 1990 yılında staj yapmış olsun. 1997 Yılında da doğum yaptığını düşünelim, ve bu kişi 1999 yılında da ilk defa sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlasın. Emeklilik hesabında kişinin staj sigortası kabul edilmediğinden Ayşe hanımın başlangıcı 1999 olarak kabul edilecektir. Ancak 1990 yılında staj yaptığı için 1997 yılındaki doğumunu borçlanarak sigortalılık başlangıcını 720 gün geriye çekebilecek. Böylelikle Ayşe hanımın sigortalılık başlangıcı 1999 yerine 1997 olarak dikkate alınacaktır. Meslek liselerinde zorunlu staj yapanların sadece sağlık sigortalarının yatırılması nedeniyle, çalıştıkları günleri emekliliğe sayılmayan mağdur sayısı 1,5 milyonu buluyor. Özellikle EYT konusunda son viraja girilmişken staj başlangıcının sigorta başlangıcı olarak sayılması oldukça önemli bir avantaj olacak. Staj süresinde yatırılmayan uzun vadeli sigorta primlerine borçlanma hakkı bile getirilse yıllardır sürüncemede kalan bu konunun çözüme kavuşması an meselesi olur… Vergi Uzmanı Muhammet Bayram şu ifadeleri kullandı: “EYT gündeme geldiğinden beri 23 yıllık meselenin sonuca kavuşacağını bekliyoruz. EYT’nin tarihi de 8 Eylül 1999’dan önce çıkmış bir sorun değil. Tüm sorunların birlikte çözülmesiyle yapılmasını öngörüyoruz. Bu kapsamda 2008 öncesi SSK, Bağkur, Emekli Sandığı, Tarım Bağkur, Tarım SSK varken 3 farklı kurum, 5 farklı emeklilik sistemi tek bir potada eritilecek. Peki memurlar EYT'den yararlanacak mı? Türkiye gazetesinden İsa Karakaş detayları yazdı. EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) emeklilik mağdurları, EYT meselesinin 23. Sene-i devriyesinde ilk defa çözüme bu kadar yaklaştılar. Keza artık EYT düzenlemesinin bu aralık ayı içerisinde TBMM’ye gelmesi kesinleşti. 8 Eylül 1999 ve öncesinden beri çalışmakta olan ve çıkarılacak EYT düzenlemesinde şartları yerine getiren memur ve diğer kamu görevlilerinin EYT düzenlemesinden faydalanmamaları için hiçbir neden bulunmamaktadır. Zira böyle bir ayrım yapılması Anayasa’da dayanağını bulan eşitlik ilkesine de aykırı olacaktır. Kaldı ki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve hükûmet yetkililerinden de memurların kapsam dışı kalacaklarına dair herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Böyle bir ayrım yapılması hâlinde memur sendikaları da bu durumu asla kabul etmeyecektir.Diğer yandan şartları tutan memurların EYT düzenlemesinden faydalanarak emekli olması hâlinde gençlerimize de yeni istihdam imkânları açılacaktır… Netice olarak bütün okurlarımıza tavsiyemiz EYT konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve hükûmet yetkililerinden bir açıklama yapılmadıkça yalan yanlış dedikodu niteliğindeki haberlere inanmamalarını öneriyoruz. EYT'de hangi formül uygulanacak? SGK Uzmanı Emin Yılmaz CNN Türk canlı yayınında EYT’de en olası formüle ilişkin değerlendirmede bulundu. Uzman isim SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamında emeklilik bekleyenler için olası formülleri tek tek açıkladı. “Emeklilik sisteminde iki tür emeklilik var. Birincisi tam ikincisi kısmi emeklilik. Tam emeklilikle ilgili. Burada tarihlere göre farklı dengeler var” diyen Emin Yılmaz SGK’lı çalışanların EYT hesabı için , “7 Eylül 1999 tarihinden önce 506 sayılı yasa vardı. Bu yasaya 4447 sayılı yasa yasa ile kademeli yaş şartı eklendi. 99 öncesinde erkeklerde 58, kadınlarda 56, süre olarak ise erkeklerde 25, kadınlarda 20 yıl, prim ödemeleri ise 5000 ila 5 bin 975 gün arasında değişiyordu. 8 Eylül 1999 ila 30 Nisan 2008 arasında olanlarda ise erkeklerde 60, kadınlarda 58 yaş şartı aranırken süre olayı kalktı ve 7000 prim günü şartı geldi. 1 Mayıs 2008 sonrası işe başlayanlarda ise erkeklerde 60-65, kadınlarda 58-65 yaş ve 7 bin 200 prim günü şartı aranmaya başlandı” ifadelerini kullandı. Problemin 7 Eylül 1999 öncesinde olduğunun altını çizen SGK Uzmanı, “Olası formül ile 4447 sayılı yasayı yürürlükten kaldırılırsa 506 sayılı yasaya geri dönülecek. Kademeli yaş şartı 506 sayılı yasada olmadığı için, sigorta başlangıcından sonra 20-25 yıl süre ve 5000-5975 gün arasında primi mevcutsa bu kişilerin emekli olması muhtemeldir. Bağ-Kur’lu çalışanlar için de bir düzenleme geleceğine inanıyoruz” dedi.