Depreme karşı karbon fiber kumaş! ‘Binaların hasar almasını engelliyor’
İnönü Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Müslüm Murat Maraş, deprem sonrasında binalara yapılacak güçlendirme çalışmalarında karbon fiber kumaşların kullanılmasının tekrar yaşanabilecek depremlere karşı binanın duvar ve taşıyıcı bölümlerinin dayanıklılığını artıracağını söyledi.
Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler binlerce binayı yerle bir ederken, yüzlerce binada ağır hasar bıraktı. Depremlerin ardından büyük yıkıma uğrayan illerden birisi olan Malatya’da birçok yapıda az hasar ya da ağır hasar oluşturduğunu ifade eden İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Müslüm Maraş, karbon fiber kumaşların uygulandığı bölümlerde depremlerde herhangi bir hasar oluşmadığını ve oldukça güzel sonuçlar elde edildiğini ifade etti.
Deprem sonrası binalarda performans analizlerinin yapılarak binaların detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiğini dile getiren Maraş, “Deprem performans analizi dediğimiz yöntem binaların daha detaylı bir şekilde incelenmesi gerekiyor.
Bunlardan numuneler alınması daha sonra detaylı analizler yapılarak bunun can güvenliğini sağlıyorsa herhangi bir güçlendirme yapılmaya gerek kalmayacak ama can güvenliğini de aşıyorsa uygun olan binalarımıza güçlendirme yapılması gerekiyor.
Deprem performans analizlerinde özellikle yönetmeliğimiz şunu söylüyor, bazı kolonlardan taşıyıcı elamanlardan karot numuneler alınması gerekiyor. Bazı elemanlardan donatılarımızın sıyrılarak donatı çapları belirlenmesi gerekiyor.
Bazı elemanlarımızın da röntgen cihazıyla bunların donatı çapları donatılar arasındaki mesafelerin incelenerek belirlenmesi gerekiyor. Ama özellikle binaların zeminin de belirlenmesi gerekiyor. Eğer zemin etrafında inceleme çukurları açılmadan yapılan deprem performans analizlerine itiraz edilmesi gerekiyor” dedi.
Depremlerden sonra artçı sarsıntıların devam ettiğini belirten Maraş, deprem performans analizlerinin 3 aydan önce yapılmasının doğru olmadığına dikkat çekti.
“Karbon fiber kumaşlar, binaya ağırlık vermiyor hafif bir uygulama yapıyor”
Karbon fiberi, performans analizlerinden sonra güçlendirme yapılması gereken az ve orta hasarlı binalara uygulama yaptıklarının altını çizen Maraş, “Karbon fiber, uygulamalarında sadece az hasarlılarda değil biz genelde orta hasarlı binalarda uygularız.
Performans analizine baktığımızda performans analizlerinde detaylı analizlerde güçlendirme gerekiyorsa bu karbon fiberler uygulanabilir. Karbon fiber uygulamasını yapmamız için ilk başta bunun performans analizini yapmamız gerekiyor. Performans analizinden sonra bizim özellikle hangi kolonlarda uygulamamız gerektiğini belirlememiz gerekiyor. Biz üniversite olarak bununla ilgili yaptığımız deneysel çalışmalarda Karbon Lifli Polimer kumaşların kat sayısının artmasıyla buradaki dayanımların arttığını belirledik. Özellikle 4-5 kat dayanım artışları elde edebildik.
Karbon fiber kumaşların en önemli özelliklerinden birisi hem binaya ağırlık vermiyor hafif bir uygulama yapıyor ve binada da normal binada oturduğu sürece hızlı bir şekilde kolayca uygulanabiliyor. Özellikle kolonların kiriş kolon birleşim yerlerinde uygulanmasıyla binalarımızda hasar alınması engellenebiliyor” diye konuştu.
Karbon fiberin her binaya uygulanamadığını vurgulayan Maraş, “Her binaya uygulanamıyor özellikle bizim binamızın ilk başta yapmamız gereken perde betonlarımız varsa ve yeterli sayıda taşıma gücümüz varsa bu binalara uygulayabiliyoruz.
Fakat özellikle deprem hasar tespitlerinde gördüğümüz en önemli şeylerde binaların az hasarlı olmasının nedenlerinden bir tanesi perde beton kullanmaları bunların en güzel örnekleri de TOKİ binalarımızda mevcut bu yeteri kadar perde betonu kurduktan sonra bunları belirli bölgeye uygulayabiliyoruz. Perde beton olmayan binalarda güçlendirmede hibrit dediğimiz bir güçlendirme yöntemi kullanılabilir.
İlk etapta bina perde betonla güçlendirme yapılır daha sonrasında da uygun olarak bu güçlendirme malzemesi kullanılarak binamızın hibrit şekilde hem karbon fiberle hem de perde elemanlarımızla güçlendirme yapılabilir” dedi.
Karbon fiber kumaşların yurtdışında imal edildiğine ve fiyatının uygulanan alana göre değiştiğine dikkat çeken Maraş, "Karbon fiber malzemeleri genelde yurt dışından imal ediliyor.
Türkiye’de şuanda bir yerde üretimi mevcut. Burada yapılan çalışmalarda genelde ortalama metrekare olarak 55 EURO olduğu söyleniyor. Yapan firmalardan aldığımız bilgiler göre. Bu da binanın detayına hangi bölgelerine hangi kısımlara hangi katsayılarına uygulamasına göre değişiyor” ifadelerine yer verdi.
Karbon fiber kumaşlarla uygulanan kritik bölgelerde depremlerde herhangi bir hasarın oluşmadığına da değinen Maraş, “Karbon fiber kumaşların depremlerde oldukça güzel sonuçlar elde ettiğimizi bu uyguladığımız özellikle kritik bölgelerde herhangi bir hasar oluşmadığını özellikle bölgemizde yapılan karbon fiber güçlendirme uygulamalarında tespit edebildik” diye konuştu.