Zam geliyor! İşçi, memur, işsiz, part time çalışanlar, gündelikçiler, engelliler, yaşlılar...Tamamını kapsıyor

Asgari ücret, Türkiye’de çok geniş bir kesimi doğrudan ilgilendiriyor. Asgari ücretle çalışanların yanı sıra milyonlarca kişi de asgari ücretten etkileniyor. BAĞ-KUR’dan genel sağlık sigortası primlerine, işsizlik ödeneklerinden borçlanma primlerine, kıdem tazminatından işçi – memur tüm çalışanları ilgilendiren asgari geçim indirimine kadar pek çok şey asgari ücrete göre belirleniyor. Asgari ücret tespit komisyonu 2022 yılı asgari ücretini belirlemek üzere üçüncü toplantısını Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun (TİSK) ev sahipliğinde bugün yapacak. Bugünkü toplantıda Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hafif, orta ve ağır işlerde çalışan bekâr bir işçi için hesapladığı asgari geçim tutarının komisyona sunulması bekleniyor. Asgari ücret ve buna komşu ücretle çalışanların sayısı her geçen yıl artıyor. Asgari ücretteki artış bu kesimi doğrudan ilgilendiriyor. Ancak, milyonlarca çalışan ve vatandaş da asgari ücretteki artıştan etkileniyor. Ücretle çalışan tüm işçi ve memurların asgari geçim indirimi (AGİ) asgari ücrete göre belirleniyor. Bunların sayısı 3.1 milyonu memur, 16.3 milyonu işçi olmak üzere 19.4 milyon kişiyi buluyor. Şu an bekâr bir çalışan için aylık 268,31 TL olan AGİ tutarı, eşi çalışmayan 3 çocuklu kişilerde 456,13 TL’ye kadar çıkıyor. Asgari ücrette yapılacak artışa bağlı olarak işçi ve memurların her ay yararlanmakta oldukları AGİ tutarı da artırılacak. Herhangi bir işte çalışmayıp, anne veya babasından dolayı “bakmakla yükümlü olunan” sıfatıyla sağlık hizmeti alamayanlar genel sağlık sigortası (GSS) primlerini kendileri ödüyor. Primini kendileri ödeyenlerin sayısı 7.2 milyon kişiye ulaşıyor. GSS prim tutarı, brüt asgari ücretin yüzde 3’ü oranında. 2021 yılında aylık 107.3 TL olan GSS primi, asgari ücret yüzde 40 artarsa 150 liraya ulaşacak. Kıdem tazminatı, iş akdinin sona erdiği tarihte alınan son ücret üzerinden hesaplanıyor. Bir yıllık çalışma karşılığı 30 günlük brüt ücret üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Kıdem tazminatının tavanı en yüksek devlet memuruna ödenen emekli ikramiyesini aşamıyor ancak en düşük kıdem tazminatı da asgari ücretten az olamıyor. İhbar tazminatı ise çalışma süresine bağlı olarak değişmekle birlikte asgari ücretten etkileniyor. Bu nedenle, asgari ücret artışı çalışanların alacağı ihbar ve kıdem tazminatlarının artmasını sağlıyor. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan alınan işsizlik ödenekleri işçinin son dört aylık ortalama brüt ücretinin yüzde 40’ı üzerinden hesaplanıyor. En yüksek işsizlik ödeneği tutarı da brüt asgari ücretin yüzde 80’ini aşamıyor. Halen en düşük işsizlik ödeneği 1431 TL, en yüksek ödenek de 2 bin 862 TL düzeyinde bulunuyor. Asgari ücretteki artışa bağlı olarak işsizlik ödenekleri de aynı oranda artacak. Mevcut işsizlerden, son dört aylık ortalama brüt ücreti 7 bin 150 liranın üzerinde olup da tavan uygulaması nedeniyle 2 bin 862 TL işsizlik ödeneği alanlar, yeni yıldan itibaren daha yüksek ödenek alabilecekler. Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) askerlik, doğum ve yurt dışı borçlanması yapanların primleri asgari ücret üzerinden hesaplanıyor. Askerlik ve doğum borçlanmasında bir gün için günlük asgari ücretin yüzde 32’si oranında prim ödeniyor. Yurt dışı borçlanması yapanlardan ise yüzde 45’i oranında prim alınıyor. Bu da 2021 yılı için askerlik ve doğum borçlanmasında günlük 38,16 TL, yurt dışı borçlanmada da 53,66 TL prim anlamına geliyor. Tavandan borçlananlar bu tutarların 7.5 katı tutarında ödeme yapıyorlar. Asgari ücrete yapılacak artışa paralel olarak borçlanma primleri de yeni yıldan itibaren zamlanacak. Bu nedenle, yakın zamanda askerlik, doğum veya yurt dışı borçlanması yapmayı planlayanlar borçlanmayı 31 Aralık tarihine kadar yapmaları halinde asgari ücretteki artıştan etkilenmeyecek. Ücretle çalışanların maaşından işveren ve işçi payı olarak ödenen sosyal güvenlik primleri ve işsizlik sigortası primleri doğrudan asgari ücrete göre belirleniyor. Kesintilerin toplamı ücretin yüzde 37.5’ine ulaşıyor. Asgari ücretteki artış, düşük ücretle çalışanların prim kesintilerinde aynı oranda artış anlamına geliyor. Eski adıyla BAĞ-KUR’lu olarak adlandırılan 4/b statüsündeki esnafın sosyal güvenlik primi asgari ücretin yüzde 34.5’i ile bunun 7.5 katı arasında değişiyor. Primlerini düzenli ödeyenlere ise 5 puanlık indirim yapılıyor. Halen esnafın ödediği aylık en düşük prim tutarı 1055 TL düzeyinde bulunuyor. Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) Başkanı Bendevi Palandöken, esnafın ödediği primlerin gelecek yıl artırılmaması çağrısında bulundu ancak bunun olabilmesi için yasa değişikliği gerekiyor. Yasa değiştirilmediği takdirde esnafın SGK’ya ödediği primler de asgari ücrete paralel aynı oranda artacak. Emeklilik için prim günü eksik olanlar veya herhangi bir işte çalışmadığı için kendi primini kendisi ödeyerek emekli olmayı planlayanlar isteğe bağlı sigorta primi ödüyor. İsteğe bağlı sigortada prim tutarı asgari ücretin yüzde 32’sinden başlıyor. Bu yıl için aylık 1144,80 TL prim ödüyorlar. Part time olarak kısmi süreli çalışanlar ile ev hizmetlerinde bir işverenin yanında ayda 10 günden az çalışanlar primlerini 30 güne tamamlamak istediklerinde kendileri ödüyorlar. Ayrıca taksi, dolmuş gibi şehiriçi toplu taşıma aracı çalışanları ile sanatçılar da prim günlerini 30 güne tamamlamak için ceplerinden ödeme yapıyorlar. Asgari ücretteki artışa bağlı olarak bunların primleri de aynı oranda artacak. 65 yaş aylığı ile engelli aylıkları ve evde bakım parası bağlanırken muhtaçlık durumuna bakılıyor. Muhtaçlık durumu tespit edilirken hane içinde kişi başına gelirin 65 yaş aylığı ve engelli aylıkları için asgari ücretin 3’te 1’inden az, engelli bakım parasında ise 3’te 2’sinden az olması gerekiyor. Asgari ücretteki artışın yüksek olması bu ödemelerden daha fazla vatandaşın yararlanmasını sağlayacak. Ahmet Kıvanç / Habertürk)