Risk tespitinde yapılan testler yönetmeliğe aykırı! Fiyatlar arasında uçurum var
Kahramanmaraş merkezli yaşanan depremlerin ardından özellikle deprem riski taşıyan bölgelerde yaşayan vatandaşlar binasının depreme dayanıklı olup olmadığını araştırıyor. Binalara yapılan risk tespiti işlemlerinde uygulanan modeller ve istenilen rakamlar ise kafaları karıştırıyor. Yönetmeliklere uymayan keyfi yöntemler öneriliyor, vatandaşın deprem endişesi suiistimal ediliyor. Aynı bina için 50 bin lira diyen de var, 800 bin lira isteyen de. Bakanlığa bildirilmesi zorunlu olan sonuçları saklamayı bile teklif ediyor.
Ülkenin gündemi deprem olunca herkes binasının güvenliğini sorgulamaya başladı. Risk tespiti başvuruları ciddi oranda arttı. Ancak kimi kurumlar vatandaşın deprem korkusunu suiistimal ederek işin sadece kazanç tarafına odaklandı. “Binamız için deprem performans testi yaptırmak istiyoruz” diyerek aradığımız, görüştüğümüz firma yetkilileri ciddi bir ticari etik sorununu ortaya koydu. Yönetmeliklere uymayan keyfi test yöntemleri önerildi ve hatta bildirimi zorunlu olduğu halde sonucun Bakanlıktan gizleneceği söylendi. İşin maliyeti ise diğer bir karmaşa. Bodrum artı 15 katlı olan, 1999 öncesi inşa edilen bir binada deprem performans testi için istenilen fiyatlar 50 bin liradan, 800 bin liraya kadar çıktı.
2 FARKLI UYGULAMA VAR
Firmaların yanıtlarına gelmeden yapılan iki farklı işlemi netleştirelim.
1- Riskli yapı tespiti: Sadece Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı lisansı olan firmalar yapabiliyor. Kentsel dönüşüme girecek yapılarda uygulanıyor ve sonucunda ‘riskli’ ya da ‘risksiz’ kararı veriliyor.
Giriş katta kolon ve perdelerden karot alınıyor, sıyırma ile demire bakılıyor ve zemin inceleniyor. Bina 10 kattan yüksek ise her katta işlem yapılması şart. Sonuç riskli ise, maliklere tebliğ edilirken, tapuya ve bakanlığa da bildiriliyor. Binanın ek süre dahil 90 gün içinde yıkılması gerekiyor.
2- Deprem performans analizi: Bu işlemi hem lisanslı kurumlar, hem de özel mühendislik firmaları yapabiliyor. Sonucunda yapı, deprem yönetmeliğine uygun mu, hasar alır mı ortaya çıkıyor. Sonuç sadece ev sahiplerine bildiriliyor. Evini tahliye etmekten çekinenler ve güçlendirmeyi düşünenler ağırlıkla bu yöntemi seçiyor.
2- Deprem performans analizi: Bu işlemi hem lisanslı kurumlar, hem de özel mühendislik firmaları yapabiliyor. Sonucunda yapı, deprem yönetmeliğine uygun mu, hasar alır mı ortaya çıkıyor. Sonuç sadece ev sahiplerine bildiriliyor. Evini tahliye etmekten çekinenler ve güçlendirmeyi düşünenler ağırlıkla bu yöntemi seçiyor.
İŞTE TEKLİFLER
Hürriyet gazetesinde yer alan habere göre; bakanlık lisanslı ve özel sektör firmalarıyla yağılan görüşmede 15 katlı, bir bodrum katı olan ve 1999 yılı öncesinde inşa edilen bir bina için fiyat bilgisi alındı. Verilen bilgiler şöyle:
- Binayı gördükten sonra net rakam çıkar ama 50-60 bin liraya deprem performansına bakabiliriz. Bina çok katlı olduğu için risk tespiti de benzer rakamla olur.
- 10 kattan az olsaydı 8-10 bin liraya risk tespiti yapabilirdik.
- Deprem performans testi binayı hırpalar onun yerine risk tespiti öneririz. Maliyeti de 70 bin lira.
- Her kattan örnek alır ve zemine bakarsak 114 bin lira maliyet çıkar.
- Kat başına 9 bin liradan toplam 144 bin lira ödemeniz gerekir.
- Her kat için 5 bin lira istiyoruz, toplam rakam 80 bin lira.
- Deprem performans tespitini 125 bin liraya, risk tespitini 100 bin liraya yapabiliriz.
- Her kattan örnek alarak deprem performans testini 93 bin liraya yaparız.
- Her kattan işleme gerek yok, 4 kata bakmak yeter. Maliyeti de 50 bin lira.
- Şahıslara değil kurumlara hizmet veriyoruz. Ama bu binada uluslararası standartta ve akademisyenler eşliğinde bir çalışma 2-3 ay sürer. Maliyeti de yaklaşık 800 bin lira olur.
10 farklı firma ile görüşme sonrası, bazı kurumlarca yönetmeliklerle belirlenen işlemler hiçe sayılıyor. Kaç katta inceleme yapılacağı, ne kadar Karot alınacağı firmaların inisiyatifinde ilerliyor. Test işlemini bir tahlil gibi düşünürsek, birçok vatandaş hatalı reçete ile binası için tedavi yolu arıyor.
‘SONUCU BAKANLIĞA BİLDİRMEYİZ’
Görüştüğümüz, bakanlık lisanslı bir kurum deprem performans testinin maliyetli olduğunu, onun yerine risk tespiti gibi bodrum ve zemine bakmanın yeterli olacağını söyledi. ‘Bu işlemde sonuç kamuya bildiriliyor’ dediğimizde ise şu yanıtı aldık: “Risk tespitinde e-devlet üzerinden resmi başvuru oluyor ve sonuç bakanlığa gidiyor. Siz başvurunuzu doğrudan bize yapın. Biz risk tespiti ile aynı işlemleri uygulayalım. Sonucu da Bakanlığa bildirmeyiz, sadece size iletiriz. Bu işlemi de 30 bin liraya yaparız. Her katta işlem olursa maliyet 150 bin liraya çıkar.”
TALEP ARTINCA ZAM YAPTILAR
Kurumsal bir risk tespit firmasının yetkilisi deprem sonrasında fahiş zamlar yapıldığını söyledi. Deprem öncesi performans testi için kat başına 3 bin 500-5 bin lira bandında rakamlar istenildiğini belirten yetkili, bugün verilen tekliflerin 10-12 bin liraya kadar çıktığını dile getirdi.
‘BAŞIBOŞ ALANA MEVZUAT GEREKLİ’
Alanında uzman olmayan kişilerce binalara farklı testler yapıldığını ve başıboş bir alan olduğunu dile getiren TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Taner Yüzgeç “Bakanlık lisanslı kurumlar ağırlıklı olarak kentsel dönüşüm yasası için risk tespiti yapıyor. Deprem performans testinde ise büyük sorun var. Tam bir keşmekeş. Bu işlemi kimlerin yapacağına ve nasıl denetleneceğine dair bir kriter yok. Bakanlık, sektörün önde gelen sivil toplum kuruluşları ile bir araya gelmeli ve mevzuat çalışması yapılmalı. Önüne gelen firmanın bu alanda faaliyetine izin verilmemeli.
Bu çalışmayı her diploma sahibi mühendis de yapamaz, tecrübe gerektirir. Bu nedenle sertifika sistemi geliştirilip, bu sertifikaya sahip olanların çalışması sağlanmalı” şeklinde konuştu. İnşaat Mühendisleri Odası’nın bu alanda önemli bir çalışma yaptığını belirten Yüzgeç, “Bize başvuran mühendislik firmalarına eğitim verip, yeterli olduklarına düşündüklerimizi web sitemizden yayınlayacağız. Mart sonunda açıklamaya başlarız” ifadelerini kullandı.