EYT’liler için 5 formül! Emekli maaşından yüzde 15 kesinti ve…

İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı yazarımız Mert Nayır yazdı… 22 Yıldır çözülemeyen bir sorun ve her yıl emekli olanlarla beraber binlerce yargı yoluna gidecek kişi. EYT’lilerin durumu tam bir kördüğüm olmuşken 2021 yılı sonunda hükümet tarafından umutlandıran açıklamalar geldi. Net bir tarih verilmeyen EYT sorununda masada bulunan 5 formül nedir, kimleri mutlu edecek? Yaz sonu müjde gelecek mi? EYT sorununun çözülmesi konusunda onlarca fikir ortaya atıldı, daha önceki seçimlerde de çalışmaları yapıldı ve rafa kaldırıldı. EYT’liler de 4447 sayılı kanunun kaldırılması dışındaki hiçbir teklife sıcak bakmıyor, ancak sorunun çözümü noktasında izlenmesi gereken 5 yol haritası çizildi bile. Bu sistemi hemen hemen herkes bilmektedir, 3600 gün ile normal şartlarda ileri yaştan kısmi yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. EYT’lilere şimdilik 3600 gün ile kısmi aylık bağlanması, yaşlarını doldurduklarında ise tam aylığa dönüştürülmesi ilk plan olarak masada durmaktadır. Tabi burada bir de kadınlarda 50 yaş, erkeklerde ise 55 yaş şartı mevcut. Ancak bu sistem uygulanabilir değil gibi görünüyor, çünkü 3600 gün ile aylık bağlanan kişi çalışmaya devam ederse SGDP’li olacak, bu durumda ise ödemiş olduğu primler emeklilikte dikkate alınmayacak. Hal böyle olunca prim günü tamam olmayan kişiler 3600 günle aylık bağlandıktan sonra nasıl prim gününü tamamlayacak belli değil. Ayrıca EYT sistemi yeniden EYT’li olması gibi bir durum söz konusu olacak. Bu sistemde ise kadın sigortalılardan 20 yıllık çalışma süresi yani 7200 prim günü, erkeklerde ise 25 yıl çalışma süresi yani 9000 prim günü şartı aranacak, yaşa bakılmadan emekli edilecek. Bu sistem de emeklilikte yaşa takılanları bu defa prim gününe takılması mağduriyetine yol açacağından uygulanır mı bilinmez. Kaldı ki 6 milyonluk EYT topluluğunun yarısından çoğunun prim gün şartını zaten tamamlamamış olduğu biliniyor. Bu sistem yaş şartını ortadan tamamen kaldırıyor ancak bağlanacak aylıklardan da %5 ile %15 arasında kesinti yapılmasını öngörüyor. Sürekli asgari ücret üzerinden prim bildirmiş bir EYT’liye bağlanacak aylığın 2500 Lira olduğunu varsayarsak ve bu kişinin EYT’ye takıldığı yılı 5 yıl olarak kabul edersek 2500 Liralık bağlanacak aylığından yıllık %5, 5 yılda %25 kesinti yapılacak anlamına geliyor. TÜİK’in 2021 yılı sonunda yayımlamış olduğu açlık sınırının 4 Bin 13 Lira olduğunu düşündüğümüzde, zaten açlık sınırının yarısına gelen emekli aylıklarının daha da kesilerek bağlanması EYT’lilerin akıl sağlıyla oynamak anlamına gelecektir. Bu sistemde EYT’liler için yeni bir taban aylık belirlenmesi söz konusu, EYT’li kaç yıl yaşa takıldıysa o yıla göre hesaplanan aylık bağlanacak, yaşını tamamlayana kadar aylık tamam dönecek. Örneklemek gerekirse; Kişi 3 yıl EYT’ye takıldı, tarafına 2500 Lira aylık yerine 1750 TL aylık bağlanacak ve her yıl 250 TL arttırılarak 3 yıl sonra tam aylığa dönüşecek. Bu sistem tüm EYT’lilerin beklediği sistem olup, tamamen 4447 sayılı kanunun geriye yönelik uygulamasının kaldırılması söz konusu. Ancak bu uygulama 22 yıldır emekli olmuş kişileri de ilgilendirdiğinden pek olası durmuyor. Bu uygulama yürürlüğe girdiğinde en az 4 milyon kişinin yargı yoluna gitmesi öngörülüyor. Bu durumda hem yargı tarafında kazanılacak davalar hem de mevcuttaki EYT’lilere bağlanacak aylıkların mali boyutu karşılanabilir olmaktan çıkacaktır. (Bu şahsi görüş değildir) Hükümet yetkilileri ise bu durumun farkında olduğundan bu seçeneği masada tutuyor ancak uygulamada olması beklenilmiyor. Son günlerde AK Parti tarafından da yapılan açıklamalara bakıldığında EYT sorununun yaz sonunda çözüme kavuşacağı ve uygulanacak planın açıklanacağı görülüyor. Hükümet kanadı ilk baharda 3600 Ek gösterge sorununu, yazın enflasyon sorununu ve yaz sonu da EYT sorununu çözmeyi planlıyor. Hükümetin takvimi bu yönde olmasına rağmen planlar değişebilir, takvim sarkabilir. Bahar olur, yaz olur farketmez önemli olan sorunun çözülmesi.