Binalar saniyeler içinde metrelerce yürüdü! Fotoğraflarda ortaya çıktı, görenler inanamadı
Kahramanmaraş merkezli iki ayrı deprem birçok ilde büyük yıkımlara yol açtı. Depremlerin ardından Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü’ne bağlı ekipler bölgede çalışmalara başladı. Ötelenmeler yani yer değiştirmeler fotoğraflarla da belgelendi. Birçok yapı ve yol fay hattı üzerinde gerçekleşe ilerleyle adeta yürüdü. İşte haberin detayları...
6 Şubat’ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerin ardından MTA Aktif Tektonik ve Deprem Araştırmaları Koordinatörlüğü bünyesindeki ekipler deprem bölgesine giderek saha incelemelerine başladı.
Toplamda şu ana kadar 254 kilometrelik bir alanda, 147 lokasyonda gözlem yapıldı. Deprem sırasında Anadolu bloğunun maksimum 7 metre, ortalama ise 3,5-4 metre güneydoğudaki Arap levhasına göre yer değiştirdiği belirlendi.
Ekiplerin ilk incelemesine göre bu ötelenme sadece 80 saniyede gerçekleşti. MTA ekiplerinin yaptığı çalışmalar fotoğraflarla da gün gün belgelendi.
TRT Haber ötelenmenin ne anlama geldiğini, fotoğrafların bize ne anlattığını ve çalışmanın detaylarını MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı Aktif Tektonik ve Deprem Araştırmaları Koordinatörü Doç. Dr. Selim Özalp'e sordu. İşte detaylar...
Nasıl batıya ötelendik?
Doç. Dr. Selim Özalp, Kahramanmaraş depremlerini oluşturan Doğu Anadolu fayının güneydeki devamı olan Ölü Deniz fayından bahsediyor ve bu fayın doğusunda Arap, batısında Afrika, kuzeyinde de Avrasya levhası bulunduğunu anlatıyor:
“Şu anda Afrika levhası, Arap levhası kuzeye doğru, Anadolu'yu sıkıştırdığı için Anadolu sanki bir zeytini sıkıştırdığınızda içerisindeki çekirdeğin dışarı doğru çıkması gibi batıya doğru hareket ediyor. Bu hareket nedeniyle de bu depremler oluyor zaten. Asıl nedeni bu hareketin olması.”
Kuzey güney yönlü bu sıkışma nedeniyle arada Anadolu plakası kalıyor. Anadolu plakası da batıya yani Yunanistan'a doğru, Ege Denizi'ne doğru ilerliyor.
Aslında Afrika ve Arap levhası çarpışıyor. Bu çarpışma yılda 10-15 milimetre hızında. İnsanın algılayamayacağı derecede küçük hareketler bunlar ancak yıllar içinde birike birike 4, 5 ya da 6 metrelik atıma ulaştığında depremi oluşturuyor.
Yer değiştirmeler neden sola doğru?
Fotoğraflarda ötelenmelerin hep sola doğru olduğunu görüyoruz. Bunun sebebi de Anadolu’nun batıya doğru yer değiştirmesi… Doç. Dr. Selim Özalp durumu şöyle anlatıyor:
“Kuzey Anadolu fayı sağ yönlüdür. 12 Kasım 1999 Düzce ya da ondan bir önceki 17 Ağustos 1999 İzmit depremindeki bu tip fotoğraflara bakacak olursanız oradaki hareketler sağ yönlüdür. Çünkü o fayın karakteri sağ yanal doğrultu atımlı fay.
Ama Doğu Anadolu fayı onun tam zıttı sol yanal bir doğrultudadır. O yüzden yine fotoğraflarda görülen ötelenmeler sol yönlüdür.”
MTA fotoğrafları metrelerce ötelenmeyi gösterdi
MTA ekipleri bölgede yaptığı incelemeler sırasında birçok noktada tespit ettikleri yer değiştirmeleri fotoğrafladı. Bu yer değiştirmeler en yüksek 7 metre, ortalama ise 3,5-4 metre arasında belirlendi.
Depremlerden kaynaklı atımlar kimi yol, kimi demir yolu, kimi bina, kimi de tarla ya da zeytin bahçelerinin kenarlarında net şekilde görüldü.
Öte yandan Adıyaman’da bir köyde ise evi temelden 30 santim kaldırarak, 2 metre ileriye taşıdı. 2 katlı evin temelinin hemen önünden geçen fay hattı depremin izlerini ortaya koyarken, evi temelden 30 santimetre kaldırıp iki metre ileriye taşıdı.
O gece annesi ve kardeşleri ile birlikte depreme evde yakalanan Emin Atmaca, oturdukları evin 2 metre ileriye kayıp 30 santimetre havaya kalkmasına kendileri gibi bölgeye incelemeye gelen MTA ekiplerinin de çok şaşırdığını söyledi.
“Ev resmen yürüdü”
Emin Atmaca, deprem gecesi, büyük ses ve sarsıntıya kalktıklarını anlatarak, “Çok ses ve gürültü vardı. Ev resmen yürüdü. Deprem durunca dışarıya çıkmak için aşağıya indiğimizde kapı ile basamağın farklı olduğunu gördük. Biz buradan inemeyince atlayarak çıktık. Bir tane kütük bularak, annem ve kardeşlerimi kucaklayıp indirdim.
Hava aydınlanınca baktığımızda ev hem yukarı kalkmış hem de 2 metre ileriye kaymış. MTA ekipleri de geldi. Böyle bir şey görmediklerini söyleyerek Arap fay hattı ve Doğu Anadolu fay hattının kapı ile eşiğin önünden geçtiğini söylediler.
Onlar da çok şaşırdılar. Biz 6 kişilik aileyiz ve bir kardeşim askerde. Şimdi beşimiz de artık çadırda yaşıyoruz” dedi.
Öte yandan Bazı yerlerde ise yükselti ya da çökmeler oldu. MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı Aktif Tektonik ve Deprem Araştırmaları Koordinatörü Doç. Dr. Selim Özalp bu durumu şöyle açıklıyor:
“Bu fay cetvel gibi dümdüz gitmiyor. Sanki bir yılan gibi nispeten kırılarak gidiyor. Fayın geometrisinden dolayı bazı yerlerde küçük küçük çökmeler oluyor, bazı yerlerde küçük küçük tepecikler oluşuyor. Bunlar doğrultu atımlı faylar üzerinde gördüğümüz tipik yapılar.”