31 yıl sonra cunta liderinden tarihi ifade!

Türkiye dün tarihi bir gün yaşadı. İşkence altında ölümlere, gözaltında kayıplara neden olan ve demokrasiye büyük darbe indiren 12 Eylül’ün hesabı ilk kez soruldu. Ankara özel yetkili başsavcı vekiline evinde ifade veren dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, ‘Neden darbe yaptınız?’ sorusuna bu cevabı verdi.

Türkiye tarihin en kara dönemlerinden 12 Eylül darbesinin sorumluları, Anayasa’daki 15’inci madde nedeniyle 31 yıldır yargılanamıyordu. 12 Eylül 2010 referandumuyla 9 ay önce Anayasa’da yapılan değişiklikle madde yürürlükten kalktı ve Kenan Evren ile diğer sorumlular hakkında suç duyurusu yağdı. Bunun üzerine başlatılan soruşturmayı yürüten Ankara Özel Yetkili Başsavcıvekili Hüseyin Görüşen, darbenin bir numaralı ismi olan dönemin Genelkurmay Başkanı ve eski Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in ifadesini kaldığı lojmanda aldı. Başsavcı vekilinin 12 sorusunu yanıtlayan Evren, ifadesinde 12 Eylül öncesindeki olaylardan örnekler vererek darbe yapmak zorunda kaldıklarını söyledi.

‘Bir günde nasıl bitti?’

Edinilen bilgiye göre, Başsavcı Görüşen, “Cumhurbaşkanım” diye hitap ettiği Evren’e 12 Eylül öncesinde, güvenliğin büyük ölçüde askerlere devredilmesi anlamına gelen sıkıyönetim ilan edildiği halde olayların bir türlü önlememesine rağmen, 12 Eylül’den sonra olayların nasıl sona erdiğini sordu. Evren ise “Başsavcım” diye hitap ettiği Görüşen’in bu sorusuna “12 Eylül günü bütün olayların bitmediği, 6 aylık süreç sonunda Türkiye’nin normale döndüğü” yanıtını verdi. Darbenin TSK İç Hizmet Kanunu’nun orduya “Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumak” görevini yüklediği 35. maddesinden alınan yetkiyle yapıldığını savunan Evren, kendilerinin aslında darbe yapmak istemediğini, buna mecbur kaldıklarını ileri sürdü. 12 Eylül öncesinde yaşanan olaylardan örnekler veren Evren’in “anarşi” olarak nitelediği bu olaylarla ilgili olarak şunları söylediği öğrenildi:

‘Günde 20-30 kişi ölüyordu’

“Türkiye’de her gün 20-30 kişi ölüyordu. Maraş’ta çıkan olaylarda 102, Çorum olaylarında 80 kişi öldü. Eski Başbakanlardan Nihat Erim, Koramiral Kemal Kayacan suikast sonucu öldürüldü. Ülkenin her yanında vahim olaylar oluyordu. Biz zorunlu olduğumuz için ülke yönetimine el koyduk. Aslında bunu çok da istemiyorduk. Olayların önlenmesi için 1979 yılının Aralık ayında hükümete Cumhurbaşkanı kanalıyla bir mektup yazarak uyarıda da bulunduk. Ancak olaylar bitmedi. Darbeden sonra da bir an önce demokrasiye geçmek için çaba gösterdik ve bunu yaptık.”

Kayacan’ı yanlış hatırladı

Evren, ifadesinde oramiral Kemal Kayacan’ın öldürülmesini darbenin gerekçeleri arasında saydı ancak Kayacan 1980’den önce değil, 1992’de öldürülmüştü. Evren’in bu olayın tarihini yanlış hatırladığı için diğer olaylarla birlikte saydığı ve Kayacan‘ın isminin ifade tutanağına da geçtiği belirtildi.

‘Darbeyi tek başıma yapmadım’

Evren, darbeyi tek başına yapmadığını da belirterek “Bu işi tek başıma yapmadım. Meclis çalışamaz haldeydi, devlet işlemiyordu. Her gün olaylar oluyordu, toplandık ve bu işe zorunlu kaldık” dedi. Evren’e son olarak “Pişman mısınız?” sorusunu yöneltildi. Buna cevabı, “Pişman değilim. Ülkenin o şartlarında yine etkili olsam yine bu işi yapardım” oldu.

İşkenceler, infazlar sorulmadı

Evren’e 12 Eylül darbesinden sonraki gözaltında kayıp, yargısız infaz, işkence ve cezaevindeki insanlık dışı uygulamalarla ilgili soru sorulmadığı ifade edildi.

‘Şartlar 35’inci maddeyi gerektirdi’

Sorgudan sonra bir açıklama yapan Evren ’in avukatı Ömer Nihat Özgün, “Kenan Evren ’in yönetime el koymayı neyle açıkladığının” sorulması üzerine, “Bunu ifadesinde çok açık yüreklilikle, ‘o günkü ülkenin şartları, anayasal kurumların işlememiş olması nedeniyle İç Hizmet Kanunu’nun 35’inci maddesindeki yetkiye dayanarak ülke yönetimine el koyduklarını’ söyledi. Takdir edersiniz ki şu anki soruşturma anayasal düzeni değiştirmekle ilgili, 12 Eylül askeri müdahalesiyle ilgili. Süreci bekleyeceğiz” dedi.

35’İNCİ MADDE

1961 yılında çıkan 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu’nun “Umumi Vazifeler” başlığı altındaki 35’inci “Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumaktır” deniyor. Askeri darbelerin dayanağını oluşturan bu madde, politikanın önemli tartışma konularından biri olageldi. Son olarak CHP maddenin değişmesi için yasa teklifi verdi, ancak teklif yasalaşmadı.

Lojmanda 2.5 saat ifade

Evren ’in sağlık sorunları nedeniyle, geçen hafta ifadesinin evinde alınmasına karar verilmişti. Başsavcıvekili Hüseyin Görüşen, bu amaçla “12 Eylül Darbesi” ne ilişkin soruşturma kapsamında Evren’in ifadesini almak üzere sabah saatlerinde Evren’in kaldığı Ankara Merkez Orduevi içerisindeki general lojmanlarına geldi. Evren’in sağlığı için verilen arada mutfağa giderek tek başına yemek yediği, bu sırada Başsavcı vekiline çay ikram edildiği öğrenildi.

Yemek molası verildi

Edinilen bilgiye göre, Evren’in ifadesi görüntülü olarak kayıt altına alındı. Savcı Görüşen, lojmanda 4 saat kaldı, yemek arası çıkarıldığında ifadenin toplam 2.5 saat sürdüğü öğrenildi.

‘İntihar ederim’ demişti ama sorguda hiç tepki göstermedi

Sorgudan sonra bir açıklama yapan Evren ’in avukatı Ömer Nihat Özgün, Evren’in yanında sorgusu sırasında bir sağlık görevlisinin bulunduğunu söyledi ve “Çok fazla da sıkıntı yaşamadık. Yalnız biraz ara verdik. Sağlık açısından bir sıkıntı yaşadığımız söylenemez” dedi. Avukat Özgün, Evren ’in sorular karşısındaki tepkisinin sorulması üzerine de “Hiçbir tepki göstermedi, gayet rahat bir şekilde, oturarak ifade verdi. Morali de gayet iyiydi” cevabını verdi. Evren referandumdan önce “Eğer halk ‘evet’ der, geçici 15’inci maddeyi kaldırırsa, o zaman hiç yargılamaya da gerek yok, ben intihar ederim” demişti.

Şahinkaya yarın ifade verecek

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, dönemin MGK üyelerinden hayatta olan Kenan Evren ile Tahsin Şahinkaya’yı ifadeye çağırmıştı. Evren dün ifade verdi. GATA’da tedavi gören dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Şahinkaya’nın ise talimatla ifadesinin alınması için İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’na yazı yazıldı. İstanbul Başsavcılığına 3 Haziran’da ulaşan yazının ardından Şahinkaya ’nın ifadesinin Çarşamba günü GATA’da alınmasına karar verildi. Emekli Orgeneral ’in ifadesi yarın saat 10:00 ’da İstanbul Başsavcıvekili Fikret Seçen tarafında hastane odasında alınacak.