EYT'de son dakika! Yüksek maaş, tazminat ve staj detayı

Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili müjdeyi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan açıklamıştı. 1999 öncesi çıraklık ve stajyerlik yapanların ise şimdilik kapsam dışı kaldığı görülüyor. Staj sigortası mağdurları, lise ve üniversitede zorunlu staja tabi tutulan kişilerin sigortalarının emeklilikte bağlayıcı sayılmasını ve şu an çalışmaları devam eden emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) kapsamına alınmalarını talep ediyor. Konuyla ilgili Hürriyet Gazetesi yazarı Yalçın Bayer şu yazıyı kaleme aldı: Staj sigortası mağdurları, lise ve üniversitede zorunlu staja tabi tutulan kişilerin sigortalarının emeklilikte bağlayıcı sayılmasını ve şu an çalışmaları devam eden emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) kapsamına alınmalarını talep ediyor. Konuyu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Girgin’e verdiği soru önergesiyle TBMM gündemine taşıyan CHP Bursa Milletvekili Erkan Aydın, Türkiye’de yüz binlerce kişinin staj mağduriyeti yaşadığını dile getirdi. Aydın verdiği önergede şunları söyledi: “Meslek lisesi, üniversite ve çıraklık okullarında eğitim alan öğrencilerin yaptıkları zorunlu stajlarda uzun vadeli sigorta kollarına dahil primlerin değil, meslek hastalığı ve iş kazasına yönelik sigorta primlerinin yatmasıyla ortaya çıkan ve bu insanların emekliliklerini mağduriyet yılı kadar öteleyen toplumsal bir sorundur. Bu kişilere sigorta numarası ve kartı verilmiş ‘Yaşıtlarınıza göre avantajlısınız, daha erken emekli olacaksınız’ tarzı telkinlerde bulunulmuştur. Staj sigortası adı verilen bu uygulamaya göre aktif halde çalışıldığı halde sigorta eksik yatıyor. Söz konusu sigorta uzun vadeli sigorta kollarını kapsamıyor.” Aydın, Bakan Bilgin’e şu soruları yöneltti: “TBMM’ye sevk edeceğiniz kısa adı EYT olarak adlandırılan teklif, staj sigortası mağdurlarını da kapsayacak mı? Kapsam dışı kalacaklarsa bunun gerekçesi nedir? Bu konuda çok sayıda mağdur bulunmaktadır. Makul miktar bir borçlanmayla bütçeye yük getirmeden sorunu çözmek için bir planınız var mı?” EYT ile ilgili son dakika gelişmesi! EYT'de yüksek maaş ve tazminat formülü ortaya çıktı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 'yaş şartı'nı tamamen kaldıran ve 1999 düzenlemesi öncesi hakları sigortalıya sağlayacak tek formül üzerinde yoğunlaşarak çözüm rotasını çizdi. EYT'ye tabi olacaklar prim ve sigortalılık süresini doldurduğu anda emeklilik hakkı elde edecek. Öte yandan MHP Genel Başkan Yardımcısı ve Erzurum Milletvekili Kamil Aydın, staj ve çıraklık mağdurlarının sorunlarına ilişkin açıklama yaptı. MHP Genel Başkan Yardımcısı ve Erzurum Milletvekili Kamil Aydın, Meclis Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada staj ve çıraklık mağdurlarının sorunlarını dile getirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ardı ardına müjdeler verdiğini belirten Aydın, EYT’de kırık kırpık kalan birkaç mesele olduğunu savundu.Aydın, “Bütün Türkiye’yi ilgilendiren bir iki meseleyi de gündeme getirmek istiyorum: Bunlardan bir tanesi elbette ki EYT, kangren hâline gelmiş, çözülmesi gereken bir meseleydi, çok teşekkür ediyoruz, Allah razı olsun çözenlerden. Dolayısıyla, bu EYT’de kırık kırpık kalan birkaç mesele var ki bunlardan bir tanesi staj meselesi, buna da ben inanıyorum ki Sayın Çalışma Bakanımız bir mesai harcayacak, bunu da çözüme ulaştıracak.” EYT düzenlemesi ile emekli olabilmek için aşağıdaki 3 şartı tamamlamak gerekiyor: 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişinin olması Prim gününü tamamlamak Sigortalılık süresini doldurmak. 8 Eylül 1999 öncesi 4A kategorisinde SSK'lıların prim günü hem erkekte hem kadında 5.000 gündü. Kadınlarda sigortalılık süresi 20 yıl erkeklerde ise 25 yıldı. 4B-4C kategorisinde Bağ-Kur ve emekli sandığında ise prim günü kadınlarda 7.200 gün erkeklerde 9.000 gündü. Sigortalılık süresi yine kadınlarda 20 yıl erkeklerde ise 25 yıldı. Bu şartları tamamlayan 2,25 milyon EYT'li var. 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olup bu şartları henüz tamamlamayan ise yaklaşık 3,45 milyon kişi var. Bu kişilerde belirtilen sigortalılık süresini tamamladıkları anda emekli olabilecek. Hürriyet yazarı Ahmet Karabıyık, EYT’deki son gelişmeleri yazdı: Asgari ücretli bir çalışan ocak ayında ‘8 bin 507 lira’ net maaş elde edecek. EYT yasası çıkıp emekli olarak aynı işyerinde çalışmaya devam eden asgari ücretlilerin net maaşı ise 9 bin 145 lira olacak. EYT’liler; 2023’te hem aylık emekli maaşı kazanmaya hak kazanacak, hem işyerinden kıdem tazminatı almaya hak kazanacak hem de eğer çalışmaya devam ederlerse emekli olmayan (aynı brüt ücrete sahip) diğer çalışanlara göre daha fazla net maaş alacaklar. Asgari ücretli emekliler her ay, 638 lira daha fazla net maaşı banka hesaplarında görecekler. 2023’te brüt asgari ücret aylık 10.008 lira... “Tüm asgari ücretliler için brüt ücret aynı iken ‘emekli asgari ücretliler’ neden daha yüksek net maaş alacak?” diye sorulacaktır haliyle... Açıklayalım... Brüt ücret üzerinden; emekli olmayan çalışanlardan yüzde 15 oranında sigorta primleri (14 işçi SGK primi ve yüzde 1 işsizlik sigortası primi) kesilirken, emekli çalışanlardan ise yüzde 7.5 oranında sigorta primi kesiliyor. Emekli çalışanlardan kesilen sigorta primi oranı yarı yarıya daha az... Bu da net maaşa direkt etki ediyor, emekli (asgari ücretli) çalışanın brüt maaşından daha az sigorta primi (750,60 lira) kesildiğinden net maaşı da daha yüksek hesaplanacak. (Emekli olmayan asgari ücretliden kesilecek sigorta primleri toplamı ise 1.501 lira) Asgari ücretlilerin ücret bordrolarında gelir vergisi son bir yıldır kesilmiyor artık. Emekli (asgari ücretli) çalışanların bordrolarında gelir vergisi (113 lira) kesilecek olsa da, sigorta prim kesintisindeki avantajlı durumları bu vergiyi de telafi ederek daha yüksek (aylık 638 lira) net maaş almalarını sağlayacak. Çalışanların ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren payı tarafında bu kez emekliler aleyhine bir oran söz konusu… Normalde brüt ücret üzerinden yüzde 15.5 oranında (20.5- 5 puan teşvik) sigorta primi ve yüzde 2 oranında işsizlik sigortası primi, toplam 17.5 oranında (işveren payı) hesaplanırken, emekli çalışanlar için hesaplanan sosyal güvenlik destek primi (SGDP) işveren payı oranı ise yüzde 24.5. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edecek EYT’lileri ve işverenlerini teşvik amacıyla, EYT yasasının devreye girmesiyle birlikte işveren sigorta prim yükünde de indirim planlanıyor. Muhtemelen EYT yasasının devreye girmesiyle, bu işveren prim desteği de devreye girecektir. Yaşlılık-emeklilik maaşı bağlanması için çalışanın öncelikle işinden ayrılması gerekiyor. EYT’li çalışanlar yasa çıkıp emeklilik için işyerlerine dilekçe verdiklerinde kıdem tazminatını da hak eder. Kıdem tazminatını işverenler tek seferde ödemek zorundalar. Ancak işçi ve işverenin karşılıklı rızası ile kıdem tazminatı taksitle ödenebilir. İşyerlerindeki EYT’li çalışan sayısının artmasıyla beraber zorlanabilecek işverenlere Kredi Garanti Fonu destekli kredi imkânı için de çalışmaların yapıldığı belirtiliyor. Emeklilikten sonra aynı işyerinde çalışmaya (işverenin de talebiyle) devam edecek EYT’liler üç avantajdan aynı anda yararlanabilecekler: 1- Tekrar işe başladıklarında işyerlerinden çalışma karşılığı aylık ücret alacaklar. 2- Devletten emekli-yaşlılık aylığı alacaklar. 3- Geçmiş çalışmalarının karşılığı toplu ödeme-kıdem tazminatı almış olacaklar. Sabah gazetesinin aktardığına göre EYT'ye tabi olanlar da temelde bütün emekliliğe hak kazanmışlar gibi prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK'ya bildirilen prime esas kazanca göre maaş alacak. Yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak. Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor. Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak. EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği konulardan bir diğeri maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor. EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğacak. Normalde istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor. Ancak bunun istisnası olarak emeklilik hakkı doğan ve başvuran çalışan için tazminat hakkı doğuyor. Daha açık ifadeyle emeklilik için işten ayrılacak bir EYT'li istifa eden EYT'li tazminat hakkı kazanacak. Burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor. Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor. Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15.371 lira oldu. Bu tavan Ocak yeniden yükselecek. Ocak 2023'te memurlar için belirlenen toplu sözleşme zammı yüzde 8. Bunun üzerine Temmuz dönemindeki toplu sözleşme zammı üzerindeki enflasyon farkı da eklenerek yeni zam oranı belirlenecek. Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor. Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırıyor. 2023 YILI ASGARİ ÜCRET TABLOSUBRÜT ASGARİ ÜCRET 10.008 TLSGK PRİMİ %14 1.401 TLİŞSİZLİK SİG. PRİMİ %1 100 TL KESİNTİLER TOPLAMI 1.501 TLNET ASGARİ ÜCRET 8.506 TL Örneğin brüt maaşı 10.008 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım. Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:Brüt ücret : 10.008 TLBrüt ikramiye: 20.016 TLÜcrete eklenecek aylık ikramiye: 20.016/12= 1.668 TL Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TLBu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 10.008 liradan değil 11.676 lira üzerinden hesaplanacak. Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım. Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL10 yıllık tazminat: 116.760 TL5 aylık tazminat: (11.676/12)X5 = 4.865 TL15 günlük tazminat : (11.676/360)x15 = 486,5 TLToplam tazminat: 122.111,5 TL Yine daha anlaşılabilir olmak adına yukarıda hesabını yaptığımız işçi üzerinden 2022 asgari ücret ile tazminat hesabını yapalım. Temmuz zammı sonrası 2022 asgari ücret net 5.500,35 TL, brüt 6.471 TL olarak uygulandı. 2022 Brüt asgari ücret: 6.471 TLBrüt ikramiye: 12.942 TLÜcrete eklenecek aylık ikramiye: 12.942/12= 1078,5 TLGiydirilmiş brüt ücret: 7.579,5 TL Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 6.471 liradan değil 7.579,5 lira üzerinden hesaplanacaktı. Bu az önceki örnekteki gibi 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.Giydirilmiş brüt ücret: 7.579,5 TL10 yıllık tazminat: 75.975 TL5 aylık tazminat: (7.579,5/12)X5 = 3.158,12 TL15 günlük tazminat : (7.579,5/360)x15 = 315,81 TLToplam tazminat: 79.448,93 TL 2023 ve 2022 asgari ücretleri kullanarak yaptığımız bu hesaplamalara göre asgari ücret üzerinden maaş alan 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bir işçi yeni yılda emeklilik başvurusu yapıp işinden ayrılırsa 42 bin 663 TL daha fazla tazminat elde edecek. Emekli maaşları için süreç hak sahibinin başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak emekli maaşı hesaplaması dilekçenin verildiği aydan sonraki ay başından itibaren yapılıyor.