Bugün dünyada dinlerin ve kültürlerin önemi artıyor çünkü farklı dinlerin ve kültürlerin bağlıları mekân olarak birbirlerine çok yakınlaştılar. Müslümanların da Hristiyanların da Budistlerin de hem sayısı hem girişkenliği artıyor. Bir meydan okuma dinlerin temeline yönelmiş durumda: “Tanrı’nın birliği-insanlığın birliği.” Artık dünya “cemaatlerden oluşan bir cemaat” halinde bütünleşiyor. Biz kabul etmek istemesek de bu bir emrivaki. Ancak cemaatler arasında, birbirine zarar vermeden yaşamak nasıl mümkün olacak, Hristiyanlar mı, Müslümanlar mı, Budistler mi, hangi büyük din buna yol gösterebilecek? Farklılıkları tanıyarak bir arada yaşamayı öğrenmemiz gerekiyor.
Herkes bilgilendirilmelidir
Bazı öneriler var. Eğitim, barbarlığın önlenmesi için kullanılmalıdır, farklı düşünenleri ortadan kaldırmanın çıkar yol olmadığı öğretilmelidir. Sevgi, genel eğitimin bir parçası yapılmalıdır. Sevgisizlik, başkasıyla kendini ilişkilendirmemek, kendini başkasının yerine koymamak, anlamaya çalışmamak eksikliğimizdir. Başkasının duygularını hissetme kabiliyeti geliştirilmelidir. Kişi kendi seçimini kendi yapmayı, çoğunluğun peşinden gitmemeyi öğrendiği gibi başkasının da böyle yapma hakkının olması gerektiğini öğrenmelidir. Hem örgün eğitimle hem yaygın eğitimle bu konuda herkesin bilgilendirilmesi önemlidir.
Reddetmek çözüm olamaz
Anlaşmazlıkları ve çatışmaları bir şekilde kabullenmeye çevirmek de gereklidir çünkü bazı anlaşmazlıklar çözülemeyecektir. Reddetmek, unutmak, unutturmak çözüm olamaz. Bizim çok geniş bir Alevi cemaatimiz vardır ki, onu bir türlü nereye koyacağımızı bilemiyoruz. Onlar kendileri de kendilerini isimlendirmekte güçlük çekiyorlar. Fakat şurası kesin ki, onlar büyük İslam ümmetindendirler. Hz. Peygamber’in üzerinde birleşilmesini istediği güzel kelime “Kelime-i Tevhid-Allah’ın Birliği” onların da inançlarının temelidir. Daha ne istiyoruz? Onlar Hz. Âdem’den beri Allah dini olan Müslümanlık’ta kardeşlerimizdir. Bırakalım ibadetlerini en güzel şekilde yapsınlar. Onlar bizi öğrensin biz onları öğrenelim, “tanış olalım, işi kolay tutalım.”
Karşılıklı saygı ve yardım
Dinler ve kültürler arası çalışma-ların yapıldığı bir toplantıda “karşı-lıklılık” kavramı üzerinde uzun uzun durulmuştu. Karşılıklılık kelimesi kullanıldığında kastedilen, karşılıklı saygıya ve yardıma dayalı bir ilişki olmalıdır. Yoksa bir inanç grubunun diğerine yaptığı adaletsiz ve katı davranışın diğer grubun aynı şekilde davranışıyla karşılanması olmamalıdır. Karşılıklılık, kısas anlamına gelebiliyor. O zaman ilişkiler sürekli “biz ve onlar”, “sen bana nasılsan ben de sana öyle” ahlakına indirgeniyor. Bunun ötesine geçilebilmelidir. Bizler düşmanlığa değil uzlaşmaya götürecek bir İslam anlayış ve davranışı için çabalamalı, özellikle lider olacakları buna hazırlamalıyız. Gerçek bilginin yerini hiç bir şey tutamaz.
