Yeni seçim sistemi ile ilgili flaş gelişme! ‘Artık oy’la vekillik yok

Cumhur İttifakı ortakları AK Parti ve MHP'nin uzun süredir üzerinde çalıştığı, Milletvekili Seçimi Kanunu başta olmak üzere seçimle ilgili bazı kanunlarda değişiklik öngören 15 maddelik düzenleme iki partinin ortak yasa teklifi olarak dün TBMM Başkanlığı'na sunuldu. Seçim barajını yüzde 7'ye düşürmekle birlikte ittifak sisteminin milletvekili paylaşımında radikal değişiklikleri öngören kanun teklifi AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı ve MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız tarafından dün açıklandı.

Teklifte yer alan belli başlı düzenlemeler şöyle:

BARAJ YÜZDE 7: Genel seçimlerde milletvekili çıkarabilmek için aşılması gereken seçim barajı yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürüldü. Seçim ittifakı yapılması halinde yüzde 7'lik barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınacak ve bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak. AK Parti kaynakları, bu düzenlemede özellikle son seçimlerde CHP seçmeninin HDP'ye barajı aşabilmesi için verdiği "emanet oyların" da etkili olduğunu belirtiyor.

VEKİL DAĞILIMI: İttifakın aldığı oy toplamı yüzde 7'yi geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde aldığı oy sayısı dikkate alınarak d'Hondt sistemine göre yapılacak. Yani ittifak olarak yüzde 7 barajını geçen partiler, seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan, içinde bulunduğu ittifakın "artık oy"undan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak. Her parti, kendi oyuyla milletvekili çıkaracak ve bu yolla her siyasi partinin kendi amblemi ile seçime girmesi teşvik edilecek.

TRANSFER ÖNLEMİ: TBMM'de grubunun bulunması artık seçime katılma hakkı elde etmede bir anlam taşımayacak. CHP, 2018 seçimlerine katılabilmesi için TBMM'de beş milletvekili olan İYİ Parti'ye 15 vekil transfer etmişti. Seçime katılma yeterliliği elde eden partinin bir sonraki seçimlere katılabilmesi için, Siyasi Partiler Kanunu'nda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içerisinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defadan fazla ihmal etmemiş olması gerekecek.

KIDEM YERİNE KURA: Mevcut sistemde il seçim kurulu, il merkezinde görev yapan en kıdemli hâkimin başkanlığında merkez ilçe seçim kurulu başkanlarından sonra gelen en kıdemli iki üyeden oluşuyor. Yapılacak düzenleme ile bir başkan, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşacak il seçim kurulları, artık il merkezinde görev yapan ve 1. sınıfa ayrılmış hakimler arasından ilk derece adli yargı adalet komisyonunca yapılan kura çekimiyle tespit edilecek.

500 BİN VATANDAŞA OY İMKÂNI: Yerel seçimlerde seçmenin yerleşim yeri adresine göre oluşturulan bir yıl önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme işlemleri yapılacak. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler, en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilecek. Türkiye'de bu durumda 500 bin vatandaş bulunduğu ifade ediliyor.

‘Erken seçim tartışması bitmiştir’

Yazıcı ve Yıldız, ortak basın toplantısında basın mensuplarının sorularını da yanıtladı. Yazıcı, “Muhalefetten barajın daha da aşağı çekilmesine ilişkin teklif gelirse bakışınız ne olur?” sorusuna “Bizim teklifimiz yüzde 7’ye indirilmesi. Bu rakamı belirlerken biz verileri böyle değerlendirdik, böyle uygun gördük. Ama Meclis ne yapar, O Meclis’in iradesi” karşılığını verdi. Yıldız ise, “Zaten seçim ittifakı ile baraj sıfırlanmıştır. Bunun için 7 olmasının ya da 5 olmasının fazla da bir önemi kalmamıştır” dedi.

Yıldız, teklifle erken seçim tartışmalarının sona erip ermediğine ilişkin soru üzerine de, “Anayasanın 67. maddesi açık. Tekrar izaha gerek var mı? Bu kanun yürürlüğe girdikten sonraki 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz. Bundan dolayı erken seçim tartışmalarına da son verilmiştir” diye konuştu.

Radikal değişim

Teklif, ilk kez 2018 seçimlerinde uygulanan ülke barajlı/ittifaklı d’Hondt sisteminin, ittifak içinde az oy alan partilere getirdiği avantajı ortadan kaldırıyor. Yeni sistemde ittifaka katılan partilerin sadece yüzde 7 barajını geçmesi sağlanarak, bu partilerin yalnızca yüzde 2 ya da yüzde 3 oy ile vekil çıkarılabilen İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük illerde kendi vekilini çıkarabilmesini mümkün hale getiriliyor. Küçük illerde ise ittifaka katılan partilerin aldıkları oy oranlarının milletvekili çıkarmaya yetmemesi, oylarının “boşa gitmesi” anlamına gelecek. Mevcut sistemde ittifak içindeki küçük partilerin seçim çevrelerinden topladıkları oylar, milletvekili çıkarmaya yetmese de ittifak içinde kullanılıyor ve ittifakın büyük ortağının çıkaracağı vekil sayısına etki ediyordu. Bu da ittifak içinde en yüksek oyu alan partileri, ittifak ortağı diğer partilere göre daha avantajlı bir konuma oturtmuştu. Örneğin AK Parti, 2018 seçimlerinde yüzde 42.56’lık oy oranıyla Meclis’teki sandalyelerin yüzde 49.17’sini elde ederken, ittifak ortağı MHP aldığı yüzde 11.10’luk oy oranıyla Meclis’in yüzde 8.17’sini kazanabilmişti. Teklif edilen yeni sistemde ise, örneğin Millet İttifakı’nın içindeki küçük partiler, çatı olarak Millet İttifakı’nın oy oranının yüzde 7’yi geçmesi halinde barajı geçmiş sayılacaklar. Ancak bu partiler özellikle küçük illerde milletvekili çıkarabilecek oy oranına ulaşamadıkları takdirde hem milletvekili çıkaramayacak hem de aldıkları toplam oy, ittifakın büyük ortaklarının işine yaramayacak.