Yoksulluk atadan para beyaz tozdan

Eski milletvekili Mustafa Bayram'ın, uyuşturucu ticaretinden yakalanan oğlu Hamit Bayram'ı polis karakolunu basıp kaçırmasıyla gündeme gelen Van, tam bir uçurumlar şehri....

Ferit Melen Havaalanı'nda bindiğim taksinin şoförü Fırat Taşçı'ya soruyorum ilk sorumu: "Van zengin şehirmiş doğru mu?"... "Vallahi doğrudur ağabey. Hepsinin hayvancılık geçmişi vardır, en azından 100 koyunu durur köyünde" diyor Taşçı. Van'da yaşayan herkesin değil, Molla Kasım ve Edremit kıyılarında villada yaşayanların zengin olduğunu da söylemeden edemiyor... Molla Kasım'daki villaları merak edince direksiyonu beldeye doğru kırıyor. Şehre girmeden yıkık köyün içinden villaların bulunduğu sayfiye beldesine gidiyoruz. Kıraç yol boyunca 4x4 cipler, lüks arabalar solluyor bizi...

İş yok
Göl kenarından Van'a dönüyorum... Kişi başına 859 dolar gelir düşen şehirde, Van halkı yoksulluk ve işsizliğin getirdiği çaresizliğin pençesinde kıvranırken Van Gölü kıyısında ve Edremit İlçesi'nde 60 milyar ile 400 milyar lira arası fiyatlarla villalar alınıp satılıyor. Molla Kasım Beldesi'nde, şehrin işadamlarından Mehmet Menzilcioğlu'na ait olduğu iddia
edilen villaya 2 yıl önce 600 milyar lira teklif edilmesi hala kulaktan kulağa konuşuluyor...

Şehirde konuştuğum tüm gençlerin ilk sorunu işsizlik olurken, yanımızdan geçen lüks otomobiller söyleşimizin gündemini belirliyor... Tek soru, Vanlılar'ın dilini çözmeye yetiyor: "Yoksul çoğunluk ve zengin azınlık arasındaki uçurumun nedeni nedir?"... Soruya cevap da tek noktada birleşiyor: "Bileğinin hakkıyla çalışıp kazananlar ailesini geçindiremezken, uyuşturucu başta olmak üzere kaçakçılık yapanlar kısa sürede köşeyi dönüyor ve Van Gölü kıyısına villasını konduruyor!"

Kaçak var
İran ile kilometrelerce sınırı bulunan Van'da kaçakçılık işsizliğe çare olarak görülüyor. İş bulamayanın kaçağa gitmesini yadırgamıyor Van halkı. Çünkü şehirdeki villalar ve lüks otomobillere rağmen şehrin en çok vergi veren mükellefi dayanıklı tüketim eşyaları satan Yasin Fevzi Şengül çıkıyor.

Caddelerinde yapılacak ilk yürüyüşte dikkati çekiyor Van'daki ekonomik dengesizlik. Kaldırımlardaki taburelerde işsizliği konuşanların yanından Cacharel torbalarıyla cici beyler geçiyor. Otomobillerin arasında göze çarpanlar ise Mercedes, Opel, Toyota markaları oluyor.

Van Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Kandaşoğlu: Bizi yakan İranla sınır komşusu olmak
Van'da sadece 2740 kayıtlı şirket bulunduğunu söyleyen Van Ticaret ve Sanayi Odası (VATSO) Başkanı Zahir Kandaşoğlu, şehrin uyuşturucu ticareti ile anılmasından şikayetçi. Devlet Planlama Teşkilatı'na göre kişi başına düşen payın 859 dolar olmasına rağmen kendi araştımalarına göre bu rakamın 300 dolar olduğunu söylüyor. "Türkiye'de en az gelişmiş 12 ilçeden 6'sı Van'da. Van'a yatırım yapılması için devlet kapısında dilenci gibi bekliyoruz" diyen Kandaşoğlu kaderlerine isyan ediyor:

Mercedes çok mu pahalı?
"İran'la 250 km sınırımız var, uyuşturucu kaçakçıları Afganistan'dan gelip sınırımızı kullanıyorlar. İşimiz de değil, sınır bekçiliği yapamayız ki...Üstelik, Birleşmiş Milletlerin mülteciler bürosu da başımıza bela oldu. Her gün 100-150 kaçak insan yakalanıyor. İki gün önce Gevaş İlçesi'nde 157 kişi Irak'tan gelen kaçaklar yakalandı. Biz ister miydik böyle olayları, ister miydik Van'da doğup yaşamayı ve bu olaylarla anılmayı?"

Kandaşoğlu, göl kıyısındaki 400 milyar liraya villa satılma iddiasına ise 'Odamın adına konuşuyorum, burada 400 milyarlık ev bulsunlar, ben onlara dünyanın en lüks otomobilini hediye edeyim' cevabını veriyor. Opel bayii olan Oda Başkanı, kentin lüks otomobillerle dolu olmasını şöyle yorumluyor: "Mercedes çok mu büyük paradır? Yeni çıkan arabalar Mercedes'ten daha pahalı.. Türkiye'de az otomobil satılan il Van'dır. Geçen ay Erzurum'da 77, Van'da ise 16 Opel marka otomobil satıldı. Van'da bir ay içinde 60 otomobil satılıyor. 5 yılda 632 araç sattım."

İstanbul'da vergi şampiyonu kim, şarkıcılar değil mi?
Şehirdeki villalı, Mercedes'li zenginlerin aksine bir beyaz eşya satıcısının en çok vergi veren mükellef olmasını hatırlatmamız üzerine şunları söylüyor Kandaşdoğlu: "Van'da en yüksek vergiyi, dayanıklı tüketim malları satan Yasin Fevzi Şengül ödedi. Şengül, geçtiğimiz yıl da 606 milyar lira gelir beyan etmişti, kendisine 261 milyar 662 milyon lira vergi tahakkuk etti. En çok vergi verenler listesinde bir eczacı, bir petrol ofisi bayii, bir meşrubatçı ve üç noter var. Peki İstanbul'da kim vergi şampiyonu? Şarkıcılar değil mi?"

Adam 6 ayda altına cip çekiyor, nasıl iş çözemedim
Van gerçeğini en iyi ifade eden 50 yaşındaki Cemal Günbaş oluyor. 9 aydır iş arayan Günbaş, Van sokaklarındaki uçurumu şu cümlelerle özetliyor: '"Ne yazık ki fakir daha da fakirleşiyor. 9 aydır iş arıyor bulamıyorum. Sokaklarda pahalı arabaları görünce diyecek birşey bulamıyorum. Nasıl zengin olduklarını ben de bilmiyorum. Ben tam 30 yıl işçilik yaptım, bir tane bisiklet bile alamadım. Bakıyorsunuz bir adam 6 ay çalışıp en lüks arabayı alıyor. Ne iş yapıyor, nasıl kazanıyor ben de çözemedim."

Belediye Başkanı da uyuşturucu trafiğini kanıksamış
Van Belediye Başkanı Burhan Yenigün'ün kapısını çalıyorum, şehirdeki dengesiz zenginliğin nedenini öğrenmek için. Yenigün, şehirdeki uçurum için "Van zaten zengin, bölgesel bir şehirdir. Doğu Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu'da bile etkilidir. Van halkı, tarım ve hayvancılık ile kalkındı ama sonra 15 yıl terör belasından çok çekti" diyor... Uyuşturucu geçişlerini sorunca, Belediye Başkanı'nın durumu nasıl kanıksadığını görüyorum: "Van zaten uyuşuturucu trafiği ile kayıtlara geçmiş bir şehir. Kayıtlarda İran, Başkale, Van ve Yüksekova bulunuyor... Ona bir şey diyemem. Gördüğünüz zenginlik ise Vanlılar'ın eskiden kalan zenginliğidir..."

Mustafa Bayram olayı her şeyi ortaya döktü
Nurhan Tekin fotoğraf çektirmemek kaydıyla, Van'daki çarpıklığın nedenini iki kelimeyle özetleyiveriyor: "Her şey ortada! Son yaşanan Mustafa Bayram olayıyla her şey ortaya çıktı. Van'daki yoksulluğun ve zenginliğin nedenlerini aramaya gerek var mı artık?" Tekin, ülkeye giren ilk lüks arabanın önce Van'da ve Başkale İlçesi'nde görülmesinin nedenini de uyuşturucu kaçakçılığında aramak gerektiğini söylüyor.

Fakire al şu torbayı götür deseler hayır diyebilir mi
Bülent İpekçi Van'daki yoksulluğun kaçakçıların işine yaradığını, birçok işsiz insanın şebekeler tarafmdan kullanıldığını söylüyor: "İşsizlik yüzünden ben de mazot kaçakçılığı yaptım. Orada gördüm ki, çok kaçıran değil az kaçıran yakalanıyor. Cebi zayıf insanlar, zenginlerin oyununa kolay geliyor. Fakir bir adama, 'Şu torbayı Başkale'den alıp Van'a götür, sana şu kadar para' deseler karşı çıkabilir mi? Adam zaten aç.. Kaybedecek şeyi olmayan neden canını tehlikeye atmasın?!