Türk Destanları Nelerdir? Türk Destanlarının İsimleri Ve Özellikleri Nelerdir?
Savaş, göç, kıtlık ve felaket gibi toplumsal hayatı derinden etkileyen olayların anlatıldığı nesir türündeki eserlere destan denir. Bazı destanlarda şiirlere de yer verilir. Epope ve dasitan adıyla da bilinen destanlar doğal ve yapay olarak ikiye ayrılır. Doğal destanlarda gerçekten yaşanan olaylar anlatılır. Yapay destanlar ise masal, öykü ve roman gibi kurgusaldır.
Türk Destanları Nelerdir?
Türk destanları İslamiyet'ten önce ve İslamiyet'ten sonra olmak üzere ikiye ayrılır. Bilinen ilk Türk Destan'ı Altaylara ait olan Yaradılış Destanı'dır. Destanın orijinal adı Maaday Kara'dır.
Maaday Kara'da, Tanrı Kara Han'ın evreni, dünyayı ve ilk insanı nasıl yarattığı şiirsel bir dille anlatılır. Ancak bu destan İslamiyet öncesine ait olduğu için, Şamanizm'in izlerini taşımaktadır. İslam dininde ve kültüründe olmayan birçok şey, Yaradılış Destanı'nda karşımıza çıkar.
Örneğin Tanrı'nın evreni ve insanları yaratmasının sebebi canının sıkılmasıdır. Oysa İslam'a göre sıkılmak, insana mahsus bir şeydir ve Allah, insana ait vasıflardan münezzehtir.
Bunun dışında Yaradılış Destanının bazı yerlerinde İslam ile örtüşen şeyler de mevcuttur. Örneğin Kuran'ı Kerim'de olduğu gibi bu destan da Allah'ın her şeyi sudan yarattığından bahsedilir.
Türk Destanlarının İsimleri Nelerdir?
1- Ergenekon Destanı
Türklerin bilinen en eski destanlarından biridir. Göktürklere ait olan bu destanda Türklerin kurtların yardımıyla düşmanlarını bozguna uğratmaları ve kendilerine yeni bir devlet kurmaları anlatılır.
2- Şu Destanı
M.Ö 4. yüzyılda ortaya çıkan Şu Destanında Mısır ile Saka Devleti'nin savaşları anlatılır.
3- Köroğlu Destanı
En çok okunan ve bilinen destanlarımızdan biridir. Bolu Beyi, Deli Yusuf adlı bir seyisten yetiştirmek için bir at ister. Deli Yusuf'un kendisine çelimsiz bir at hediye ettiğini gören Bolu Beyi, kendisiyle dalga geçildiğini düşünür ve seyisin gözlerine mil çektirir. Bunun üzerine Deli Yusuf'un oğlu Ruşen Ali babasının intikamını alır.
Köroğlu Destanı 1968 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlanmıştır.
Saltuk Buğra Destanı, Manas Destanı ve Türeyiş Destanı, diğer önemli destanlarımız arasında yer alır.
Türk Destanlarının Özellikleri Nelerdir?
1- Türk destanlarının birçoğunda kahramanlık, yiğitlik ve cesaret temaları işlenir. Türklerin esir düşmektense ölmeyi tercih etmeleri, vatanlarını savunmak için canlarını hiçe saymaları anlatılır.
2- Türk destanları hem lirik hem de didaktiktir. Lirik olmasının nedeni lirik bir üsluba sahip olması; didaktik olmasının nedeni ise hemen hemen her destanımızda çıkarılması gereken birçok ders bulunmasıdır.
3- Destanlar sözlü kültürün bir parçası olsa da 12. yüzyıldan itibaren yazıya geçirilmiştir.
4- Bu eserlerde özgürlük, vatan sevgisi, memleket özlemi gibi toplumsal konuların yanı sıra yaradılış, Tanrı, kulluk görevleri ve ibadet gibi dini konulara da yer verilmiştir.
5- Türk destanlarında öz Türkçe kelimelerin yanı sıra Arapça ve Farsça kökenli kelimeler de kullanılmıştır. Bunun en büyük nedeni tasavvufun ve Divan edebiyatının Anadolu'da yayılmasıdır.
