Odun, kömür, erzak alışveriş çeki SGK prim keser mi?

Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs nedeniyle sosyal hayat başta olmak üzere iş hayatı da olumsuz etkilendi. Kapanmalar nedeniyle pek çok çalışan da evden çalışmak zorunda kaldı. Çalışma hayatında köklü değişiklikler olurken çalışanların da sosyal hakları hem işveren hem de devlet tarafından yeniden düzenlendi. İşverenlerin pek çok bu süreçte yaşanan fiyat artışları nedeniyle çalışanlarına destek olmak için kolları sıvadı.

Türkiye Gazetesi’nden İsa Karakaş, bu kış çalışanlarını bir nebze de olsa rahatlamak isteyen çok sayıda işveren ve iş yeri sahibinin, işçilerine odun, kömür, gıda yardımı ile diğer zaruri ihtiyaçları karşılamak için yardımda bulunması hâlinde SGK’nın prim kesip kesmeyeceğine ilişkin soruyu yanıtladı.

AYNİ YARDIMLAR SGK PRİMİNE TABİ Mİ?

Çalışanların hangi kazançların SGK prim matrahına esas alınamayacağı sayma yöntemiyle belirlenmiştir. Ücretler SGK primine tabi bulunmaktadır. Uygulama ve öğretide kabul edildiği üzere ücret, görülen bir işin karşılığında çalışana işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve nakden ödenen meblağdır. Bu duruma göre işverence ödenen ücret ve yasada sayılan diğer ödemeler dışında kalan işçiye doğrudan doğruya verilen ayni yardımlar SGK primine tabi değildir.

Ayni yardımlar; yiyecek, giyinme, ısınma vb. doğrudan sigortalının ihtiyacını gidermeye yönelik para olarak değil de mal veya hizmet olarak yapılan yardımlardır. Bu bağlamda işçiye ayni yardım olarak verilecek odun, kömür yardımlarından da prim kesilmeyecektir.

Esasen bunun dışında Yargıtay uygulamasında bazı kararlarda başta yakacak ve yakıt parası olmak üzere teknik personele ödenen şantiye ve arazi zammını, hasta sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, toplu iş sözleşmesi gereğince sigortalıya ödenen araç ücreti, çiğden verilen erzak, elbise dikiş ücreti gibi ödemeler de aynî yardım niteliğinde görülmüştür. Yine somut bir biçimde belli bir ihtiyaca yönelik, ayni yardım niteliğinde olan giyim yardımı da sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançlardan değildir. (Y.10.H.D. 2014/6794 kararı)

ÇALIŞANLARA ALIŞVERİŞ ÇEKİ VERİLMESİ PRİME ESAS KAZANÇ OLARAK KABUL EDİLİR Mİ?

Alışveriş/hediye çekleri, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar alışveriş yapma imkânı sağlayan birer ödeme araçlardır.

Bu çekler sigortalılara, gördükleri işe karşılık olmaksızın, belli ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak işverenler tarafından yardım amaçlı verilmekte ve sadece ayakkabı, giyim, erzak vb. gibi çekte belirtilen ihtiyaca karşılık çek hamiline alışveriş yapma imkânı sağlamaktadır. Dolayısıyla alışveriş/hediye çeklerinin ücret ya da ücret niteliğinde kazanç kavramı içinde yer almadıkları dikkate alınarak, işverenlerin sigortalılara vermiş oldukları alışveriş/hediye çekleri prime esas kazanç kapsamında değerlendirilemeyecektir.

Örneğin işçilere yağ, çay, bakliyat ve diğer zaruri gıda ihtiyaçları için 150 TL’lik market alışverişi için işçiye doğrudan doğruya nakit para verilmesi yerine işveren ile anlaşma yapılan marketle fatura mukabili alışveriş çeki verilmesi prime tabi tutulmayacaktır.

TEFTİŞE TABİ TUTULABİLİR!

Genel olarak işverenlerce sigortalıları için üçüncü kişilere yapılan ödemeler sonucunda sigortalısının paradan gayrı maddi olarak yararlanmış olduğu alışveriş çekleri, kira ödemeleri, okul öğrenim tutarları, kreş gibi kalemlere ilişkin ödemelerin bulunması hâlinde söz konusu ödemelerin sigortalıya doğrudan yapılan bir ödeme olmadığından SGK primine tabi tutulmayacağının tekrar altını çizelim… Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yukarıda niteliği belirtilen bu ödemeler prime esas kazanca dâhil edilecektir. Gerekir SGK o iş yeri teftiş kapsamına almaktadır.

Keza amaç işçilere yardım olmayıp sırf SGK primlerinden kaçırmak için gerçekte ücret ödemesi olmakla birlikte bu ödemeleri muvazaalı bir şekilde alışveriş çeki kisvesi altında gizlemek maksadıyla verilmesi hâlinde oluşacak prim kayıpları nedeniyle SGK denetim yaptırmaktadır. Denetim de muvazaa tespit edilmesi hâlinde hem yüklü miktarda idari para cezası kesilmekte, hem de kaçırılan primler faiziyle geri alınmaktadır. Üstelik faydalanılan bazı teşviklerden mahrum kalınmaktadır.