“Eğer ders alınsaydı tekerrür eder miydi tarih” deyişini anımsayarak Brunson olayında tarihteki yolculuğumuza devam edelim.

18’nci yüzyıl sonlarında Amerika’nın Anadolu’ya ilgisi yalnızca okullar, kiliseler ve ibadethaneler ile de sınırlı değildi. 1923’te ilan edilen Türkiye Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkilerini 17 Şubat 1927’ye kadar Modus Vivendi pozisyonunda sürdüren ABD ancak bu tarihte Ankara’ya Büyükelçi göndermiş (Joseph C. Grew) ve büyükelçi itimatnamesini Atatürk’e 12 Ekim 1927’de sunmuştu. Oysa Amerika’nın 1890’lı yıllarda Sivas, Erzurum, Harput’ta Konsoloslukları, Ankara’da ise Konsolosluk ajanlığı bulunmaktaydı.

Anadolu’da kurdukları okulları Ermeni ayaklanmacılar için eğitim, barınma ve lojistik üs olarak kullanan Amerikalı misyonerler 1893 Ocak ayında büyük bir soruna neden olmuşlardı. Merzifon Kolejinde görevli Kayahan ve Tumayan adlarında iki Ermeni öğretmen ayaklanma bildirileri hazırladıkları ve Ermeni isyancılara liderlik yaparak okula silah depoladıkları için tutuklanmışlar, bu olay Amerika’yı aşarak İngiltere’yi de içine çekmiş ve Londra, Osmanlı’ya ültimatom vererek öğretmenlerin derhal serbest bırakılmasını talep edip aksi halde güç kullanacakları tehdidinde bulunmuştu.

Bu olayın üzerinden tam 125 yıl geçtikten sonra bu defa Trump’ın, Türkiye’ye Rahip Brunson üzerinden ekonomik savaş başlatması ve Brunson’u “uçakta görünceye kadar” yaptırım uygulamayı sürdüreceğini tehditkar bir dille açıklaması tarihin tekerrürüne açık bir örnek olmalıdır.

18’nci yüzyıl sonları ve 19’ncu yüzyılda Amerika’nın Protestan misyonerler aracılığı ile Anadolu’ya niçin bu kadar ilgi duyduğuna gelindiğinde bunu 1984 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi tarafından düzenlenen “Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu” sonrası yayınlanan kitaptan alıntılayarak açıklayalım.

Aşağıda okuyacağınız ibret belgesinin yazarı “The United Society of Christian Endeavour” adlı ve Osmanlı’da Amerikalı misyonerlerin bağlı olduğu kuruluşun başkanı Francis E. Clark’a ait..

“Altı yüzyıllık bir tarihin bize öğrettiği şudur ki, Türk egemenliğini değiştirmek konusunda nefes tüketmenin bir yararı yoktur.

Bu egemenliğe son vermekten başka çare kalmamıştır. Onu değiştirmek söz konusu değildir. Tek umut Türk egemenliğine son vermektir.

“Ufak parçalarına ayırabildiğiniz takdirde, en güç meseleyi bile kolaylıkla çözebilirsiniz.” Henry

Ford

Yaşanmışlığı ve gerilerde kalmış olması nedeniyle gölgede kalarak önem derecesini yitiren ve ders alınması genellikle ihmal edilen tarih aslında günü anlama ve anlamlandırmanın ötesinde geleceğe ışık tutan bir köprüdür.

Son haftalarda rahip Brunson’un, ülkemiz gündeminin en üst sırasına yerleşmesi karşısında tarihin tanıklığına başvurup Henry Ford’un öğüdünü de yerine getirerek bu sorunu parçalarına ayırarak çözmeye, sonrasında ise bütüne vararak anlamaya çalışalım.

İzmir’de, yönettiği Diriliş Kilisesini Hıristiyan dinini yaymak üzere misyonerlik faaliyetlerinde paravan olarak kullandığı ve özellikle Kürt kökenliler üzerinde yoğunlaştığı gerek iddianame gerek basına yansıyan haberlerden anlaşılan, merkezinde Brunson’un bulunduğu olayı anlayabilmek için tarihte küçük bir yolculuğa çıkmamız ve 18’nci yüzyılın sonlarına uzanmamız gerekmektedir.

Gerekmektedir çünkü o dönemler için İngiltere, Fransa, Almanya ve Rusya’dan çok fazla söz ediliyor olsa da Amerika’nın Osmanlı’ya ilgisi her nedense hep geri planda kalmış ve Türk-Amerikan ilişkilerinin miladı kamuoyunda genellikle 1950’ler olarak kabul görmüştür.

Oysa 18’nci yüzyılda Anadolu’da İngiltere, Fransa, Rusya ve Almanya’nın dışında bir başka önemli oyuncu daha vardır. Amerika Birleşik Devletleri...

1890’lı yıllarda Anadolu’nun dört bir yanına dağılmış yüzlerce Amerikalı Protestan Misyoner, bu misyonerler tarafından yönetilen 16’sı yatılı 80 orta dereceli okul (High School) ve 530 ilkokul bulunmaktaydı. Bu okullarda eğitim gören öğrencilerin sayısı ise 27.400’dü.

“İyi bir Hristiyan, mükemmel bir insan, çok iyi bir aile babası…”

Bu sözler Trump’ın, rahip Brunson’u tanımlar ve Amerikan kamuoyuna tanıtırken kullandığı övgüler.

Özel yaşamının açılan bohçasından ortalığa saçılan kirli çamaşırlardan yükselen kokular giderek ağırlaşırken akla gelen soru, bu niteliklerin hemen hiç birine sahip olmayan Trump’ın ne kadar inandırıcı olduğudur.

Ya da sokaktaki Amerikalı, hipokrasi, Makyavelizm ve oportünizmle örülmüş, müellifi Trump ve Pence olan bu senaryoyu satın alarak destek vermeye ne kadar hazırdır?

Bu soruların yanıtlarının olumsuzluğu yazık ki Trump’ın, zaferle sonuçlanacak bir öyküye, Brunson’un Kasım seçimleri öncesi özgür bir şekilde Amerika’ya dönmesine ihtiyacını daha da artırıyor.

“İyi bir aile babası” kavramına evlilik dışı birlikte olduğu kadınlara konuşmamaları için “sus payı” ödemekle özdeş olan Trump’ın kendisini bu sözlerle övmesi, inanmış ve katı bir Evangelist olan rahip Brunson’u gururlandırır, Evangelist kiliselerinin mensuplarını minnettar eder mi bilinmez ama bilinen, bu öykü nasıl sonlanırsa sonlansın Beyaz Saray’ın konuğunun görevine artık “topal ördek” olarak devam edeceğidir.

“Siz savaşla ilgilenmiyor olabilirsiniz ama bu savaşın sizinle ilgilenmediği anlamını taşımaz.” deyişini rahip Brunson üzerinden açtığı “ekonomik savaşla” bize anımsatan ve birliktelik ruhuna yaptığı katkılar nedeniyle Trump’a ne kadar teşekkür etsek azdır.

“Tanrım, bize değiştirilemeyecek şeyleri sükunet içinde kabul etmemiz inayetini bağışla, değiştirilebilir şeyleri değiştirmek için cesaret ve birini diğerinden ayırt edebilmek için de bilgelik ver...”

Reinhold Niebuhr

Dini bayramlar; ruhların yıkanarak hatalardan arınıp iyiye, güzele, paylaşmaya ve bağışlayıcılığa ulaşmanın hiç tükenmeyen saf ve temiz bir pınarı gibidir.

Vatan okurları ve tüm milletimizin Kurban Bayramlarını bu duygularla kutluyor, Edgar Guest’in bize Tanrı’nın armağanları ile insan ve başarılı olmanın özelliklerini anımsatan öğütlerini paylaşmak istiyorum.

“...En büyük insanların sahip olduğu nimetlere; iki kola, iki ele, iki göze ve bilge olmana yardım edecek bir beyne sahip olduğunun farkına var, oğlum.

İnsanlar bu donanımla başladılar ve yapabilirim dediler. Onları incele; bilge ve yüce olanlar, senin kullandığın kaplardan yemek yer, benzer çatal ve bıçakları kullanır, ayakkabılarını benzer bağcıklarla bağlar, dünya onları yürekli ve akıllı görür.

Yola koyulduklarında sahip oldukları her şeye sen de sahipsin. İstersen sen de başarabilir, galip gelebilirsin. Seçeceğin savaş için yeterli donanımın, kullanacak kolların, ellerin ve beynin var. Büyük işler başarmış kişiler de yaşamlarına senden daha ileride başlamadılar. Yüzleşmen gereken engel kendinsin, yerini seçmesi gereken sensin; nereye gitmek istediğini, ne kadar öğrenim göreceğini ve hangi gerçeği bulmak istediğini kendin seçmelisin.

Tanrı seni yaşam için donattı ve sana ne olmak istediğine karar verme imkanı tanıyor. Yüreklilik insanın ruhundan gelmeli, insan kazanma arzusunu yüreklilikle bezemeli.

“Konuşmak ihtiyaç olabilir ama susmak bir sanattır.”

Goethe

Suriye ordusunun İdlib’te yuvalanan cihatçı örgütlere karşı tek yönlü bir harekat başlatmasının Türkiye açısından neden olacağı sıkıntıları daha iyi algılayabilmek için bu kentteki mevcut duruma bakmamız gerekmektedir.

Türkiye, Astana sürecinde Rusya ve İran ile varılan mutabakat gereği İdlib’te 12 gözlem istasyonu oluşturarak bunları faaliyete geçirmişti. İdlib’in kuzey, doğu, güney ve güney batısında yer alan gözlem istasyonlarında mevcut askeri personelimizin güvenlikleri ile ilgili en kötü senaryoya göre gerekli tüm önlemlerin alınmış olduğu konusunda en küçük bir kuşku bulunmasa da, Suriye’nin batısında hava sahasını kontrol eden ve daha da önemlisi rejim üzerinde etkili Rusya ile işbirliğinin devamı yaşamsal bir önem taşımayı sürdürmektedir.

İdlib ile ilgili ikinci kritik nokta; Suriye’nin olası bir harekatta, gözlem istasyonlarımızın bulunduğu bölgelerin dışından/uzağından İdlib kırsalına girerek askeri unsurlarımızla çatışma riskini ortadan kaldırmak isteyecekleri düşünülmekle birlikte, bölgenin provokasyonlara açık yapısı ve “Ortadoğu klasiği ile sadakatini en fazla parayı verene satan” radikal grupların öngörülmesi zor davranışlarıdır.

İdlib kent merkezinde denetimi elinde bulunduran El Nusra ve kırsala yayılmış diğer gruplarla, çatışmalardan kaçarak buraya sığınmış yüz binlerce insanın canlarını kurtarmak için yönelebilecekleri güvenli yerlerin Afrin, Cerablus ve Türkiye olduğu düşünüldüğünde karşılaşabilecek bu yığınsal yeni göç dalgasının nasıl tolere edileceği karşımızdaki üçüncü kritik nokta ve eşiği oluşturmaktadır.

İdlib’de yuvalanan; Rusya, İran, Türkiye, ABD, Suriye, BM ve Türkiye tarafından terör örgütü olarak kabul edilen El Nusra ve türevi örgütlerin bölgedeki varlıklarına sonsuza kadar müsaade edilmesinin mümkün olmadığı değerlendirildiğinde bu grupların anlaşma ya da çatışma yolu ile tasfiyesi bir şekilde mutlaka gündeme geleceği için ilgili taraflar arasında bir yol haritasının öncelikle belirlenmesi kaçınılmaz olmaktadır.

Bu durum ise aralarında doğrudan resmi bir temas olmamakla birlikte Suriye ve Türkiye arasında, İdlib’in geleceği konusunda Rusya üzerinden dolaylı bir görüş birliğini zorunlu kılıyor görünmektedir.

“Esas işimiz uzakta bulanık duranı değil, yakında berrak duranı görmektir.”

T.Carlyle

Bir süredir gündemimizi işgal eden rahip Brunson olayının perde arkasındaki bulanıklık, sınırlarımıza bitişik bir alanda, Suriye’de yaşanan ve giderek berraklaşan bazı gelişmelerin önüne geçmiş gibi görünüyor.

Suriye ordusunun muhaliflerden büyük ölçüde arındırdığı Deraa ve Kuneytra’dan sonra yöneleceği söylenen İdlib’in güneyinde yığınak yapmaya başladığına ilişkin haberler Türkiye tarafından en üst düzeyde mercek altına alınmış durumda.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mevkidaşı Putin’e, Suriye’nin İdlib’de tek yönlü harekete geçmesinin Astana sürecine vereceği zararlar ve olası bir harekatın sakıncalarını açıklıkla anlattığının basına yansıdığı bir zaman diliminde Esad ve PYD arasında görüşmelerin hızlanmış olması bir ayrı dikkat çekici gelişme...

ABD ile 4 Haziran’da varılan anlaşmaya karşın YPG unsurlarının Münbiç kent merkezinde süregelen varlıkları, ABD ve Türk askeri unsurlarının bağımsız devriye faaliyetlerinin henüz ortak devriye aşamasına ulaşmamış ve bu konuda gerekli eğitimlere dahi başlanmamış oluşu dikkate alındığında, açıklanan “yol haritası” gecikmelere sahne olacak görünüyor. Geçtiğimiz haftalarda merkezi Irak’ta bulunan “Doğal Kararlılık Operasyonu” sözcüsü ABD’li Albay Sean Ryan’ın “Bana söylenen Türk askeri Münbiç merkeze girmeyecek, süreç koşullara bağlı olarak ilerleyecek, ortada bir takvim yok...” açıklaması henüz belleklerdeki yerini korurken ister istemez akla “ipe un mu seriliyor” sorusunu getiriyor.

PYD/YPG; ABD’nin ağırdan alması ile birlikte Esad’la yaptığı görüşme ve pazarlıkları hızlandırarak bazı konularda anlaşmaya varıldığını açıklar ve özerklik/federasyon hedefine daha da yaklaşırken rejim, PYD’nin taleplerini bir ölçüde karşılar görünüp İdlib konusunda elini rahatlatmayı ve Suriye’nin batısında nihai zaferini ilan etmeyi düşünüyor görünüyor.

Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentyev ise yaptığı açıklamada Suriye ordusunun İdlib’te tek yönlü bir harekata girişmesine karşı çıkarken Tahrir üş Şam çatısı altında bir araya gelen ağırlıkla El Nusra ve diğer cihatçı örgütlerin tasfiyesinde ılımlı muhalif gruplar ve ÖSO’ya gönderme yapıyor.

“Cezaların en müthişi, insanın haksız olduğunu idrak etmesidir.”

W.Winchell

Rusya’nın ABD seçimlerine müdahalesi ile ilgili soruşturmada özel yetkili savcı Mueller’in, Trump’la yüz yüze görüşmek istemesi ile açılan yeni sayfa Kasım ayında Kongre ara seçimlerine hazırlanan Beyaz Saray için korkulu bir rüyaya dönüşmüş durumda.

Bu rüyanın etkilerinden kurtulmak ise Trump için; ABD’de çok güçlü Yahudi lobileri ve rahip Brunson’un mensubu olduğu Evanjelistlerle Neo Con’ların gönülleri ve desteğini kazanmak gibi görünüyor.

Bu parantezden sonra Trump tarafından “mükemmel bir insan, iyi bir aile babası” gibi Amerikan kamuoyu duygu dünyasına damardan giren nitelemelerle anılan Pastör Brunson’a yöneltilen suçlamalara kısaca göz atalım.

“Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasi/askeri casusluk amacı ile temin etme, TBMM ve Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs...”

İstenilen ceza ayrı suçlardan toplam 35 yıl. Yargı süreci devam ettiği için FETÖ’ye üyelik ve PKK’ya yardımla da suçlanan Brunson hakkında mahkemenin vereceği kararın beklenmesinin gerektiği bir zamanda Trump ve Mike Pence tarafından peş peşe yapılan açıklamalar, trajikomik bir uygulama ile Adalet ve İçişleri Bakanlarına ABD Hazine Bakanlığınca yöneltilen yaptırımların Amerika’yı düşürdüğü küçültücü hazin durum Beyaz Sarayın umurunda değil gibi görünse de Trump’ın önüne ciddi bir faturanın gelmesi kaçınılmaz görünüyor.

Kasım ara seçimleri öncesi Brunson’u Amerika’ya getirerek, Başkanlık seçimlerinde kendisine büyük destek veren Evanjelistlere bir jest yaparak konumunu güçlendirmek isteyen Trump, bu acemi işi taktikle aslında “altın anahtarı” Ankara’ya verdiğinin farkında değil görünüyor.

“Hiçbir şey, kendini idare etmesini bilmeyen bir insanın ruhu kadar karanlık değildir.”

F.W.Forester

Aslında bu yazının başlığı Trump’ı peşine takan Evangelist’ler ne yapmak istiyor olmalıydı.

İzmir’de, Protestan Hristiyanların Diriliş Kilisesi rahibi (pastör) Brunson’un yargılanma ve tutukluluğu üzerinden yürütülen ve Türkiye-ABD ilişkilerini derinden etkileyerek çok ciddi bir krize dönüşen talep, tartışma ve yaptırımların geri planını anlayabilmek için öncelikle “evanjelizm” nedir sorusuna, sonrasında Brunson’un kim olduğuna yanıt aramamız gerekiyor.

İlk kez Martin Luther King tarafından kullanılan “evanjelizm” (Kutsal Kitaba Yönelmek” anlamında. ABD’de, Hristiyanların en tutucu ve radikal dinci kanadı olarak kabul edilen “evanjelik inanç” kimi çevrelerce bir tür “Hristiyan Siyonizmi” olarak da tanımlanıyor.

Bu tanımlamanın temel nedeni ise evanjelik inancın barındırdığı uhrevi ve dünyevi birbiri ile ilişkili iki plan.

Evanjelik inanca sahip Protestan Hristiyanlar, Yahudilerin “vaat edilmiş topraklara dönerek Büyük İsrail’i” kuracaklarına (dünyevi) ve bu plana yardımcı olmakla görevlendirildiklerine inanıyorlar. Evanjelistler bu yardım karşılığında kurtuluşlarının ahirette gerçekleşeceğini (uhrevi) ve Tanrı’nın diğer dinlerin inananlarını dışladığını düşünüyor ve kendilerini ayrıcalıklı kabul ediyorlar.

Bu inanç sistemi, üzerinde çok fazla durulmasa da, Başkan Trump’ın tüm itirazlara karşın Kudüs’ü niçin İsrail’in başkenti olarak tanıyarak ABD elçiliğini bütün dinlerce kutsal kabul edilen bu kente taşıma kararı aldığını açıklayan önemli bir veri.. Ya da “Büyük İsrail’in” kuruluş yolunda Yahudilere, Evanjelistlerce sunulan bir yardım..