‘Eyaletsiz başkanlık sistemi...'

Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu: “Eyaletsiz başkanlık sistemi modeli Türkiye için doğru bir model. Zannediliyor ki başkanlık sistemi gelirse eyalet modeli ya da federal yapı gelir. Ama öyle değil. Fransa üniter yapılı bir ülke, yarı başkanlık modeli var”

Parlamenter sistem yerine uygulanacak model arayışında “başkanlık”, “yarı başkanlık” ve “partili cumhurbaşkanı” alternatiflerine bir seçenek daha eklendi ve “eyaletsiz başkanlık” sistemi gündeme getirildi.

VATAN’ın sorularını yanıtlayan Anayasa Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Burhan Kuzu, “eyaletsiz başkanlık sistemi” modelinin Türkiye için doğru bir model olduğunu söyledi. Kuzu, şöyle konuştu:

“Önerdiğim başkanlık modeli ABD ile Fransa arasında karma bir model. Niye Fransa? Çünkü üniter yapılı bir ülke ve yarı başkanlığı kabul etmiş bir model. ABD federal bir yapı, tam başkanlığı kabul etmiş bir model. Bana, ‘Bugün dünyada üniter yapıda en hassas üç ülke söyle’ derseniz ben ‘biri Fransa’ derim. Ama yine ‘yerel yönetimlerin çok güçlü olduğu üç ülke söyleyin’ derseniz cevabım yine Fransa olur. Dikkat edin ters gibi duruyor. Ama buradan şuraya geliyorum. Eyalet yapısı olmadan, bölge yapılanmasına geçmeden, federal bir yapıya gitmeden Türkiye’de biz bu modeli kurabiliriz. Bunda hiçbir engel yok. Parlamenter model, yani bugün kurgulanan model, İngiltere’de doğmuş ve bize oradan gelmiştir. İngiltere’nin tarihi içinde yoğrularak gelmiş bir sistemdir. Dolayısıyla önce doğmuş sonra adı parlamenter rejim diye konmuş. Ama ABD modeli ve başkanlık modeli sistemi farklı. ABD’deki kurucular ‘Biz bu ülkeyi nasıl yönetiriz’ sorusunu sormuş, başkanlık modelini bu şekilde bulmuş. Başkanlık modeli aklın bulduğu, parlamenter model tarihin geliştirdiği bir model. İngiliz dışında başka ülkelerde çok zor uygulanır. Bu nedenle başka ülkelerde problemlere sebep oluyor. Bizatihi kaosun birinci adresi oluyor bir süre sonra. Ama başkanlık modeli aklın bulduğu bir model olduğu için her ülke kendi şartlarına göre bir model dizayn edebilir. Fakat ABD’de sonuç verdiği için -federal yapıyı bir kenara bırakıyorum, yasa ve yürütme arasındaki ilişkiyi söylüyorum- mutlaka kuzey ABD’deki gibi olmalı. Zannediliyor ki başkanlık sistemi gelirse eyalet modeli ya da federal yapı gelir. Ama öyle değil. Fransa üniter yapılı bir ülke, yarı başkanlık modeli var. ABD federal yapılı, başkanlık modeli var. Bu mantıktan gidersek İtalya’da da zorunlu olarak başkanlık modeli olmalı. Mesela Almanya federal bir ülke, Yeni Zelanda öyle. Niye buralarda başkanlık modeli yok da parlamenter model var? Bu yanılgıyı gidermek adına bu girişimi (raporu) doğru buluyorum. Bu görüş ve teşhis bana göre doğrudur.”

Radikal düzenleme: Barajsız dar bölge

2014 yılında cumhurbaşkanının halk tarafından seçilecek olması nedeniyle, yeni sistem arayışının bir an önce karara bağlanıp sistemin tercih edilecek modele göre oluşturulması planlanıyor. Bunun için hukuk ve siyaset bilimi uzmanları tarafından bir rapor hazırlandı ve Başbakan Erdoğan’a sunuldu. Raporda, seçeneklere “eyaletsiz başkanlık” sistemi de eklendi. Rapora göre tercih edilecek başkanlık modeline paralel olarak halen yüzde 10 olan seçim barajı yüzde 7 veya 5 düzeyine düşürülecek ya da sıfırlanacak. Milletvekili seçiminde dar bölge sistemine geçilecek ve her bölgeye 5 vekil düşecek şekilde bölgeler oluşturulacak. Şu anda 3 seçim bölgesi bulunan İstanbul’da milletvekili sayısı yine 85 olacaksa bölge sayısı da 17’ye çıkacak.