F-35’lerin teslimatı askıya mı alınıyor?

ABD Temsilciler Meclisi, yıllık savunma politikalarının çerçevesini düzenleyen 716 milyar dolarlık Ulusal Yetkilendirme Yasası’nı (NDAA) kabul etti. NDAA tasarısının Senato versiyonu da yasalaşma yolunda ilk aşamayı geçti. Senato Silahlı Hizmetler Komitesi de kendi versiyonunu kabul etti ve bu versiyonda Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması talep edildi. Tasarının bu versiyonu Komite’nin ardından Senato’da oylanacak. Tasarının Senato’da da görüşülüp kabul edilmesinin ardından her iki yasama organından temsilciler bir araya gelerek, iki farklı versiyon üzerinde görüşmeler yürütecek ve tasarıya son halini verecekler. Tasarının Başkan Donald Trump’ın onayına gönderilecek olan nihai versiyonda Türkiye ile ilgili bir düzenleme olup olmayacağı, böyle bir düzenleme yer alırsa bunun nasıl olacağı ise henüz bilinmiyor.

5 Türkiye maddesi

66’ya karşı 351 oyla kabul edilen tasarının “ABD’nin Türkiye Cumhuriyeti İle İlişkilerinin Durumu Hakkında Rapor” başlıklı kısmında beş madde sıralandı:

1) “ABD-Türkiye Cumhuriyeti ilişkileri, son bir yıl içerisinde Türk hükümetinin attığı provokatif eylemler nedeniyle giderek gerilimli bir hal almıştır.

2) Türk hükümetinin Rusya Federasyonu’ndan S-400 hava ve füze savunma sistemlerini satın alma ihtimali, ilişkilerde tansiyonun yükselmesine neden olmuştur.

3) Bu adımlar, ABD ile Türkiye arasında ortak silah geliştirme çalışmalarını olumsuz etkileme olasılığı taşımaktadır.

4) Bu eylemler, NATO’nun ortak askeri yapılanma ve bilgi paylaşımına dair birlikte operasyon yapabilme yeteneği üzerindeki mevcut sıkıntıları daha da kötüleştirebilir.

5) Bu eylemlerin ABD ile Türkiye arasında yürürlükte olan ikili anlaşmalar üzerinde de etkisi olabilir.”

Tasarıda, bu gelişmeler ışığında ABD Savunma Bakanı’nın Dışişleri Bakanı ile istişare ederek, ABD ile Türkiye ilişkilerinin durumuna dair ilgili Kongre komitelerine bir rapor sunması isteniyor. Bu raporun tasarının yasalaşmasından en geç 60 gün içinde sunulması gerekiyor.

Türkiye raporu neler içerecek?

Tasarıda raporda yer alması talep edilen konular şöyle sıralandı:

ABD’nin İncirlik Hava Üssü ve diğer yerlerdeki askeri faaliyetler de dahil olmak üzere Türkiye’deki askeri ve diplomatik varlığına dair değerlendirme.

Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemlerini satın alma sürecinin, bunun ABD-Türkiye ikili ilişkilerine potansiyel etkileri ve aynı zamanda F-35, Patriot füze savunma sistemi, CH-47 Chinook helikopter, AH-1 Atak helikopteri, H-60 Black Hawk ve F-16 gibi diğer Türkiye ile ortak kullanılan ABD silah sistemleri ve platformları üzerindeki etkilerine dair inceleme.

Türk hükümeti tarafından satın alınabilecek olan diğer hava ve füze savunma sistemlerinin tespit edilmesi.

Tasarıda, bu rapor sunulana kadar, Türkiye’ye büyük askeri malzeme teslimatının askıya alınması öngörülüyor. Büyük askeri malzeme ifadesinin F-35 savaş uçaklarını da kapsadığı belirtiliyor.

25 milyar dolarlık sipariş

Türkiye, F-35 programının hem tedarikçi ortağı hem de alıcısı. Uçağın bazı parçaları Türkiye’de üretilirken, şu ana kadar da Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmak üzere 116 adet uçak sipariş edildi. İlk teslimatın 21 Haziran’da yapılması öngörülüyor. Bu uçakların toplam alım maliyetinin 25 milyar dolar olacağı açıklandı.

Gerekçe rahip ve S-400’ler

Komite’de kabul edilen versiyonda Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi satın alması halinde, Başkan’ın yaptırım uygulamaya sokması isteniyor. Ayrıca, Demokrat Senatör Jeanne Shaheen ve Cumhuriyetçi Senatör Thom Tillis tarafından sunulan değişiklik önergesinde de Savunma Bakanı’ndan Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması için bir plan hazırlayarak, Kongre’ye sunması isteniyor. Tillis, bu değişiklik önergesinin ABD’li Pastör Andrew Brunson’ın Türkiye’de tutuklu olmasına ve Türkiye’nin S-400 füze savunma sistemi satın alma planlarına bir tepki olarak hazırlandığını söyledi.

Şimdi ne olacak?

NDAA’in yasalaşarak yürürlüğe girmesi için yasama sürecinin tamamlanması gerekiyor. Tasarı hem Temsilciler Meclisi’nde hem de Senato’da ayrı taslaklar halinde görüşülüp kabul edilecek. Temsilciler Meclisi, tasarıyı kabul etti. Şimdi Senato’da Komite’den geçen versiyon üzerindeki görüşmeler başlayacak. Daha sonra her iki yasama organından temsilcilerin bir araya gelerek, ortak bir metin üzerinde uzlaşma sağlaması gerekiyor. Bunun sağlanmasının ardından ABD Başkanı Donald Trump’ın onayına sunulacak ve yasalaşmış olacak. NDAA’in yasalaşma sürecinin aylarca sürmesi bekleniyor. Tasarının yürürlüğe giren nihai halinde Türkiye ile ilgili bir düzenlemeye yer verilip verilmeyeceği henüz bilinmiyor.