EYT'de son dakika gelişmesi! İşten ayrılmayan yararlanamayacak

8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olup da daha sonra çıkarılan yasalar nedeniyle emeklilik süresi uzayanları yani emeklilikte yaşa takılanları (EYT) ilgilendiren düzenlemede son viraja girildi. Aralık gibi Meclis’e gelecek tasarının ocakta yasalaşıp yürürlüğe girmesi bekleniyor. Milyonlarca kişiye emeklilik kapısı açacak düzenleme sonrasında iş hayatında da önemli değişiklikler olacak. Emekli olanların bazıları çalışmaya devam edecek. Bu kapsamda da merak edilen sorular var. Bunlardan ilki ‘Emekli maaşı için işten ayrılmak gerekiyor mu?’ sorusu. Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) geçen yıl Resmi Gazete’de yayımladığı bir karar, çalışanın işten ayrılmadan emekli maaşını bağlatabileceği şeklinde yorumlanmıştı. Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), AYM’nin kararı üzerine tereddütleri gidermek için iki sayfalık genelge yayımlamıştı. Genelgede ‘yaşlılık aylıklarından yararlanabilmek için sigortalının çalıştığı işten ayrılması ve yazılı istekte bulunması şarttır’ hükmünün uygulandığına dikkat çekildi. Özetle, EYT düzenlemesiyle emeklilik hakkı elde edenlerin işten ayrılmaları gerekecek. Posta'da yer alan habere göre; işten ayrılmadan önce SGK’dan ‘emekli olabilir’ yazısı alınacak ve işverene verilecek. Daha sonra kıdem ve tüm haklar alınarak işle ilişik kesilecek. Ardından SGK’ya emeklilik dilekçesi verilecek. Eğer çalışan işine devam edecekse bir iki gün sonra destek primine tabi olarak, SGK’ya işe giriş bildirgesi verilecek. Bu durumda çalışmasına destek primine tabi olarak devam edecek. Destek primi emeklinin maaşında bir azalmaya neden olmuyor. Aksine hem emekli aylığını alıyor, hem de çalıştığı işyerinden ücretini alıyor. Emekli maaşı alıp ister başkasının yanında isterseniz kendi adınıza çalışmaya devam edebilirsiniz. Bu durum emekli olduğunuz ve yeniden çalışmaya başladığınız sigortalılık statüsüne göre değişiyor. 4A’lı yani SSK’lının önünde 2 seçenek bulunuyor. Bu konuda iki durum söz konusu: İlki aylığını kestirerek çalışmaya devam etmek. Bu durumda kişi normal sigortalı gibi çalışıyor. Emekli olduğunda çalışmaya başlamadan önce alınan aylık, çalışılan dönemin primlerine göre güncelleniyor. Emeklilikten sonraki çalışmalar maaşa ekleniyor. İkincisi Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne (SGDP) tabi olarak çalışmak. Bu şekilde çalışmaya devam edenler emekli aylıkları kesilmeksizin çalışabilmekte, yalnızca işveren tarafından aldıkları ücretten yüzde 7.5 oranında SGDP kesiliyor. Emekli maaşında azalma olmuyor. Çalışma ücretinde kısmi düşüş söz konusu. Bağkur’dan emekli olanlardan 1 Nisan 2016 tarihine kadar yüzde 10 oranında destek primi kesilmekteydi. Ancak bu tarihten sonra kesinti kaldırıldı. Bu kişiler aylıkları kesilmeden ticari faaliyete devam edebiliyor. Kendi adına tarımsal faaliyette bulunanlardan, işçi olarak ya da devlet memuru olarak çalışıp emekli olduktan sonra kendi işini kuranlardan, eğitim kurumlarında ücret karşılığı ders verenlerden, vakıf üniversitelerinde görev alanlardan SGDP kesintisi yapılmıyor. Aynı işyerinde çalışacak olanların emekli olunduğu anda kıdem tazminatının alınması tavsiye ediliyor. Kıdemini alıp tekrar işe başlayan kişi normal çalışanın haklarına sahip oluyor. Örneğin; çalışan 20 yıl aynı işyerinde çalışıp kıdem tazminatını alarak emekli olup ve emekli olduktan sonra yeniden aynı işyerinde çalışmaya devam ederek, 5 yıl daha çalışmışsa ikinci kez kıdem tazminatını hak ettiğinde (emekli çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için ya işveren haksız yere işine son verecek ya da emekli haklı bir nedenle iş akdini feshedecek) yalnızca 5 yıllık süre üzerinden kıdem tazminatı hesaplanıyor. Emekli olup kıdemini almadan devam ederse, 25 yıllık tazminatını alıyor. İş Kanunu’nda emekli çalışanların hakları kısıtlanmıyor. Emekli işçiler, haklı bir gerekçe olmadan işten atıldıklarında ihbar tazminatı alırlar. Emeklilikte Yaşa Takılanlar aralık ayını beklerken, primi yeterli olmayanlar için kısmi emeklilik formülü öne çıkıyor. SSK’da 10 yıl, Bağ-Kur’da ise 15 yıl yeterli oluyor. Milyonlarca sigortalı EYT yasasını beklerken 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmasına rağmen yeterli primi biriktiremeyenler için ise borçlanma imkanları öne çıkıyor.EYT için gerekli primi olmayanlar bunu doğum ve askerlik borçlanması, isteğe bağlı sigorta gibi yollarla tamamlayabilecek.Ancak bütün bunlara imkanı olmayanlar için ise kısmi emeklilik formülü bulunuyor. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak EYT kapsamına girenler için kısmi emeklilik şartları 3600 gün prim ve 15 yıl bekleme süresi olarak belirleniyor. Ayrıca yaş şartı da bulunuyor. Bu noktada şu şartlar gerekli: 9 Eylül 1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı olarak çalışmanız gerekiyor.3600 gün ödenmiş prim gününe sahip olmanız isteniyor.İlk sigortalı olduğunuz tarihten bu güne kadar 15 yılın geçmiş olması şartı var..Kadınların 50, erkeklerin de 55 yaşını tamamlamış olmaları isteniyor.En erken emeklilik için kadınlar 08.09.1981 tarihinden önce işe girmiş ise, 3 bin 600 prim gününü tamamlayarak 50 yaşını doldurduktan sonra başka şarta bakılmaksızın emekli oluyor. Erkekler ise 08.09.1976 tarihinden önce ilk defa sigortalı olmuşlarsa yine 3 bin 600 günü tamamladıktan sonra 55 yaşında başka şarta bakılmaksızın emekli oluyor. Yukarıdaki iki formül zaten en kolay yol. Ama bu tarihlerden sonra işe girenler ve ilk defa sigortalı olacaklar için farklı sistemler uygulanıyor.Bu kez yaş ve kademe devreye giriyor. Yani sizin şartlarınıza göre kademeli olarak yaş artıyor. lk defa işe girdiğiniz tarih ve 3 bin 600'ü tamamladığınız tarihe göre kadınlarda yaş 58'e, erkeklerde ise 60'a kadar yükselebiliyor. 15 yıl 3600 gün ve erkeklerde 55, kadınlarda 50 yaşın hangisi en son tamamlanıyorsa o tarihe göre de emekli olacağınız yaş belli oluyor.Tablo 24.05.2002 tarihinden başlıyor. 23.05.2002 tarihine kadar 15 yıllık sigortalılık süresini ve 3.600 günü doldurmuş olanlar kadın ise 50 erkek ise 55 yaşında emekli olabilir. Peki 9 Eylül 1999 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar için durum nasıl oluyor? Yeni Asır gazetesinden Faruk Erdem bugünkü köşesinden paylaştı. 09.09.1999 tarihinden sonra 30 Nisan 2008 tarihinden önce ilk defa sigortalı olan kişiler için de 3600 gün benzeri bir emeklilik imkanı var. Normal şartlarda 7 bin gün prim doldurması gereken bu çalışanlar kısmi yani yaştan emekli olmak isterlerse onları ilgilendiren rakam bu kez 4 bin 500 oluyor. Bu tarihler arasında ilk defa sigortalı olanlar 25 yıl sigortalılık süresini ve 4500 gün primi tamamladıktan sonra kadın ise 58, erkek ise 60 yaşında emekli olabiliyor. İkinci önemli rakamımız ise 5400. Bu rakam aslında 15 yıla tekabül ediyor. 5400 gün ya da 15 yıl Bağ-Kur sigortalıları ve memurlar için önemli. Aynen SSK'lılarda olduğu gibi Bağ- Kur sigortalıları yani kendi işini yapanlar veya şirket ortakları ile memurlar da kısmi yaştan emeklilik hakkına sahipler. Peki Bağ-Kur'lular yaş haddinden nasıl emekli olur ona bakalım.Erkekler ve kadınlar için iki ayrı hesaplama yöntemi bulunuyor. Burada hesaplama yapılırken önemli bir tarih ortaya çıkıyor. O da 1 Ekim 1999. Bu tarihe göre yaş şartı da belirleniyor. Kısmi emeklilik için 01.10.1999 tarihinden itibaren emekliliğine 2 tam yıl ve daha az kalan erkek sigortalılar, 15 tam yıl (5400 gün) prim ödemiş olması ve 55 yaşını doldurması halinde emekliliğe hak kazanıyor. 1 Ekim 1999 tarihinde 55 yaş ve 15 tam yıl için 2 yıldan fazla süre varsa kademeli olarak emeklilik yaşı değişiyor. 1 Ekim 1999-30 Nisan 2008 arasında Bağ-Kur sigortalısı olanlar ise emekli olabilmek için 62 yaşını doldurmak ve 15 yıl yani 5400 gün prim ödemek zorundalar. Bağ-Kur'lu olup kısmi yaştan emekli olmak isteyen kadınlar için de erkeklerde olduğu gibi 1 Ekim 1999 tarihi milat olarak alınıyor.1 Ekim 1999'dan itibaren emekliliğine 2 tam yıl ve daha az kalan kadın sigortalılar, 15 yıl (5400 gün) prim ödemek ve 50 yaşını doldurmak şartıyla emekliliğe hak kazanıyor. 1 Ekim 1999 tarihinde 50 yaş ve 15 tam yıl için 2 yıldan fazla süre varsa kademeli emeklilik yaşı uygulanıyor. Bu yaşları da aşağıdaki tablomuzda göreceksiniz. 1 Ekim 1999-30 Nisan 2008 arasında sigortalı olanlar ise kısmi emeklilik aylığı alabilmeleri için 60 yaşını doldurmaları ve 15 tam yıl prim ödemeleri gerekiyor.