EYT ile ilgili son dakika açıklaması geldi. EYT'li yüz binlerce kişiyi çok yakından ilgilendiriyor. Şu ana kadar 2.2 milyon kişi başvuru gerçekleştirdi. Mükerrer başvurular çıkınca bu rakam 2 milyon olarak tespit edildi. 1.9 milyon kişinin emeklilik işlemi gerçekleşti. Maaşı bağlanmayan EYT'liler için avans imkanı bulunuyor. Öte yandan hem işverenlerin hem de çalışanların kafasında birçok soru işareti var. Bu noktada hak kaybı oluşmaması için neler yapılması gerektiği ve işçi-işveren anlaşmazlığının çözümünde rol oynayan önemli faktörler uzmanlar tarafından açıklandı. İşte EYT milyonları merak ettiği detaylar...
Oluşan yoğunluk nedeniyle maaşların bağlanması geciktiğinde ise avans imkanı doğuyor. SGK, 90 gün içinde maaşı bağlanamayan emekli adaylarına talep etmeleri halinde avans ödemesi gerçekleştiriyor.
Dolayısıyla şu ana kadar maaşı bağlanmayan EYT’liler dilerse avans için başvuru yapabilir. Talep üzerine SGK, bu kişilerin aylığa hak kazanıp kazanmadığını belirliyor.
Aylığa hak kazandığı tespit edilirse üç ay için net asgari ücretin 3 katı yani 34 bin 200 liraya kadar avans ödemesi yapılabiliyor.
Avansın kişiye ödenecek ilk aylıktan yüksek olması halinde aşan kısım bir sonraki emekli aylığından kesilecek.
Bu kesinti aylığın dörtte birini geçemiyor. Dolayısıyla avans miktarı, ödenen aylığı geçse bile, her ay en fazla aylık miktarının dörtte biri kadar kesinti yapılabilecek.
Diğer yandan aylık bağlanma talebinin üzerinden 90 gün geçmesine rağmen kişi talep etmezse, SGK resen avans ödemiyor. Bu nedenle avans ödemesi isteyen kişilerin SGK’ya avans taleplerini iletmeleri gerekiyor.
Aylığı geç bağlanan kişinin herhangi bir kaybı yok. Başvuru tarihi itibarıyla emekliliğe hak kazananlar bayram ikramiyeleri dahil tüm maaşlarını alacak. Tabii geç yatan maaşlar için devletin faiz ödemesi söz konusu değil. Paraya sıkışan da avans imkanından yararlanabilir.
SGK’dan avans talep edecek EYT’lilerin bu başvurularını yazılı yapmaları gerekiyor. Bu konuda hazırlanacak dilekçenin ise SGK hizmet merkezlerine sunulması halinde işleme alınması söz konusu.
EYT’lilerin öncelikle e-Devlet üzerinden aylık talebinde bulundukları tarihi teyit etmeleri, bu tarihin üzerinden 90 gün geçip geçmediğini hesaplamaları ve 90’ıncı gün halen e-Devlet üzerinde ‘aylık bağlandı’ ibaresi gözükmüyorsa dilekçe ile avans taleplerini SGK’ya iletmeleri gerekiyor.
Öte yandan EYT’lilerin ve işverenlerin sorularına cevap veren iş hukuku alanında uzman olan Arabulucu Filiz Metin, “Öncelikle, çalışma hakkı Anayasal bir hak ve görevdir. Kimse çalışmaya veya çalışmamaya zorlanamaz.
Bu sebeple, emekliliğe başvuru yapma hakkı olan çalışanların, emeklilik için başvuru yapıp yapmamaları kendilerine ait bir karar olacaktır. Emeklilik kararı çalışana bağlı, emeklilikten sonra işyerinde çalışıp çalışılamayacağı ise tarafların (çalışan-işveren) anlaşmasına bağlı olacak” dedi.
Emeklilik hakkıyla işten ayrılan çalışanın ihbar tazminatına hak kazanamayacağına dikkat çeken Filiz Metin, “Çalışan işten ayrıldığından varsa yıllık izin ücreti ve çalışmasından kaynaklanan kıdem tazminatı dahil tüm işçilik alacakları kendisine ödenmelidir” diye konuştu.
Emeklilik sonrası, çalışmaya devam etmek isteyen çalışanın sigorta girişinin işveren tarafından yeniden yapılacağını dile getiren Metin, şöyle devam etti: “Bu durumda çalışan çalıştığı ilk döneme ilişkin olarak, isterse kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edebilecek.
Emeklilik sonrası dönemi ikinci çalışma dönemi olarak tanımlarsak; bu ikinci çalışma dönemi bir gün sona erdiğinde, çalışanın hem birinci hem ikinci çalışma dönemi dikkate alınarak ikinci çalışmasındaki son giydirilmiş brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatına hak kazanacak. Diğer hak ve alacakları varsa onlarda ikinci çalışma dönemi sonunda ödenecek. Kıdemini alıp devam edenlerde ise ikinci kıdem tazminatı için yeni sözleşme tarihi baz alınacak.”
Filiz Metin’in verdiği bilgiye göre; çalışan emekli olup aynı işyerinde çalışmaya devam ettiğinde, yıllık izin süresi ve izin ücreti birinci dönemi (emekli olmadan önce çalıştığı dönemi) de kapsayacak şekilde hesaplanacak.
Yıllık izin ihtiyacı, çalışanın yıllara yayılan yıpranması ve zamanla izin ihtiyacının artması sebebiyle, ilk dönem ve ikinci dönem bir bütün sayılarak toplam ne kadar izin hakedişi doğuyorsa çalışan o kadar süre izin kullanacak.
Emeklilik sürecinde tarafların haklarının korunması gerekiyor. İşverenler, yoğun emeklilik talebi ile ekonomik zorluklar bir araya gelince ödemelerde bir miktar zorlanabilir veya kısa da olsa taksitle ödeme isteğinde olabilir. Bu şartlarda yıllarca çalışma ilişkisi içinde olan işçi ve işvereni birlikte korumak için en güvenilir kurumun arabuluculuk olduğuna dikkat çeken Metin, şunları söyledi:
“Alacağın belli bir rakama bağlanması, tarafların birbirini kırmasına, üzmesine neden olabilecek iletişim kazalarının giderilmesi, ödemenin taksitlendirilmesi, kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edilmesi halinde, çalışanın bir hak kaybı yaşamaması, taraf iradelerinin ne şekilde olduğunun Adalet Bakanlığı Lisanslı arabulucularca resmi olarak kayıt altına alınması her iki tarafın da menfaatinedir. Tarafsız olan arabulucuların sürece dahil olmasıyla anlaşma ve çalışma ilişkisinde istikrarı sağlanabilir. Zira söz uçar, yazı kalır.