Mars’ın fethi başlıyor

Bundan 42 yıl önce 14 Mayıs 1973 gece geç saatte, Adapazarı’nın kenar mahallelerinde 6 yaşında bir çocuk ve babası elele evlerine bir kaç yüz metre uzakta başlayıp Sakarya Nehri’ne doğru kilometrelerce uzanan tarlalara doğru ilerledi. Amaçları o gece ABD’nin fırlatacağı Skylab Uzay İstasyonu şerefine gökyüzüne bakmaktı. Çocuk ve babası o zamanlar elbette Skylab’ın resmi adının yani COSPAR ID’sinin 1973-027A olduğunu bilmemekteydi. Çocuk babasına belki onuncu ve belki 20’nci kez aynı soruyu sordu. Belki bu sefer babasının yanıtı değişebilir diye umuyordu. Bugün zihni bulanmış da olsa çocuğun babası hala sorunun defalarca sorulduğunu, orta yaşı geçmekte olan çocuksa yanıtın kesinlikle değişmediğini hatırlıyor...

“Uzaya gidişini görebilir miyiz baba?”

“Hayır oğlum, Amerika bize çok uzak.”

“Motorların gürültüsünü de mi duyamayız.”

“Hayır yavrum duyamayız.”

İşte o çocuk şimdi size Mars’ta su bulununca neden bu kadar heyecanlandığını anlatacak. Ama çocuk astronomiye ne kadar ilgi duysa da, her fırsatta her tür makale ve kitabı okusa da, bu konuda eğitim almadı ne yazık ki. O yüzden çocuğun bu cehaletini İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nden Dr. Korhan Yelkenci kapatacak. Kendisi genç bir bilim insanı olarak, evrene geniş bir bakış açısıyla bakıyor. Bu çok önemli çünkü saf bilime kararlılıkla bağlı olsak ve ona yönelik her tür müdahaleye karşı olsak da, olayın bir de vicdanı tarafı var. Evrende varolan her canlı ve varlığa karşı, akli olarak gelişmiş her bireyin vicdani-ahlaki bir sorumluluğu var. Evrene açılmanın eşiğinde bulunan insanlık için bu çok ama çok önemli bir nokta. Sonuç olarak burada okuduğunuz bilgiler Dr. Korhan Yelkenci’ye yönelttiğim soruların yanıtları ve biraz da benim kendi bilgilerimin harmanlanmasından oluşuyor.

Mars neden önemli? Neden Venüs değil de Mars?

Mars ve Venüs bize en yakın iki gezegen. Ancak Venüs kalın atmosfer tabakasının yarattığı sera etkisi nedeniyle yaşanması imkansız bir gezegen. İç sıcaklıkları 400 derecelere ulaşıyor, asit yağmurları yağıyor. Mars ona göre çok sakin, ince bir atmosferi var, büyük tektonik hareketlerden yoksun. Yani eğer Dünya dışında bir gezegene yerleşeceksek şu anda en kolay hedef Mars. Tabii uzay şehirleri seçeneği de var.

Mars’a niye bu kadar takıntılıyız?

Mars’ın Dünya’ya yakınlığı çok önemli. Bir gün Dünya’yı terk etmek zorunda kalırsak kaçabileceğimiz en kolay hedef Mars olabilir! En temel yaşamsal ihtiyaçlar için kaygı duymadan yerleşebileceğimiz bir yer Mars. Astronomik ölçülerde ulaşabileceğimiz, dokunabileceğimiz bir yer. Aslında Jüpiter ve Satürn’ün aylarında da benzer araştırmalar yapılabilir. Ancak şu anki teknoloji Mars’ta yaptığımız kadar ayrıntılı bir araştırma için yeterli değil henüz.

Aslında Mars’ta ne bulundu?

Tam olarak söylemek gerekirse sıvı halde su akıntılarının günümüzde hala devam ettiği bulundu. Bugüne kadar ya donmuş su bulmuştuk, ya da bir zamanlar yüzeyde akan sıvı suyun izini keşfetmiştik. Aslında bilim dünyası Hale kraterinde bu akıntının izini takip ediyordu. Şimdi spektroskopik yöntemle (element analizi) elde edilen içeriğe dair ilk bulgular paylaşıldı. Eğimli yamaçta tuzlu su vardı.

Mars kutuplarında buz vardı, sıvı su neden önemli?

Kutuplarda donmuş su vardı. Ancak orada yaşamak da, oraya ulaşmak da daha zor. İlk ve en son Phoenix oraya gitti. Daha uygun enlemlerde su bulmak çok önemli. Sıvı su bulmak, orada canlı yaşam bulmaktan bile önemli. Çünkü insanların Mars’a yerleşmesinin önünü açıyor. Mars’a gidecek ekip için uzay aracına fazladan su yüklemek gerekmeyecek. Bu suyla oksijen ve roket yakıtı üretilebilir, Mars kolonisinin yiyecek ihtiyacı için tarım yapılabilir.

Suyun zehirli olduğu söyleniyor, bu ne demek? arıtmak mümkün mü?

Her şeyden önce arıtmak mümkün elbette. Tüm hesaplar bu yönde. Zehir kısmına gelince Mars yüzeyinde içinde silikat mineralleri barındıran toz (perchlorates) çıkışları görülüyor. Bunu ilk kez 2008’de Phoenix keşfetti. Aslında bu zehirli değil ama akciğerlerimizde su ile tepkimeye girerse insan için zehirli kimyasallar oluşturuyor. Bundan kurtulmamız lazım.

Su bulmuş olmamız Mars’ta geçmişte ya da şu an yaşam olma olasılığını artırdı mı?

Bu son keşif yaşam formları bulunma olasılığını artırıyor. Şu ana kadar canlı yaşam bulunamadı. Ama evrende sürekli canlı yaşam arıyoruz, çünkü bu yalnız olmadığımızı ispatlayacak ve her şeye bakış açımızı etkileyecek. Bunun teolojik, psikolojik ve bilimsel pek çok tartışması mevcut.

Su bulmak, Mars’ın kolonizasyonunu kolaylaştırır mı?

Kesinlikle kolaylaştırır. Maliyetleri çok düşürür. Sudan oksijen üreten makineler ve tarım yoluyla Mars’ın seyreltik atmosferi bile uzun yıllar içinde tamamen değiştirilebilir. İlk kolonizasyon aşaması çok önemli. Nasıl uzay istasyonu sayesinde uzayda 365 gün yaşamanın ne demek olduğunu öğrendiysek, Mars’taki ilk koloniden de çok şey öğreneceğiz. Ondan sonraki uzay yerleşimlerimiz çok daha kolay olacak.