Her doğum bir diş götürmez ama…

Hamilelikte diş eti iltihabının erken doğuma neden olabileceğini yazımızın başında söyleyip sizi ürkütmek istemeyiz. Ama bunu, diş sağlığının özellikle hamilelikte çok önemli olduğunu vurgulamak için söylememiz gerekiyor. Diş Hekimi Özkan Çankaya’dan hamilelikte diş bakımı ile ilgili detaylı bilgiler aldık. Hamilelik dönemindeki ağız-diş bakımının birçok doktor, diş hekimi ve hasta tarafından göz ardı edilip yanlış anlaşıldığı bir gerçek. Bu konudaki gerçeğe dayalı bilimsel bilgiler sürekli değişip gelişiyor.
İleri diş eti hastalıkları, erken doğum ve düşüğe neden olabilir. Tıp alanındaki birçok ilerlemeye rağmen son yıllarda dünyada erken doğum oranı arttı. Enfeksiyona bağlı erken doğumsa bebekte nörolojik sorunlara neden olabilir. Bu nedenle ciddiye alınması gerek. Annenin ağzında yüksek oranda çürük yapıcı bakteri varsa çocukta da yaygın çürüklere neden olabilir. Basit diş eti iltihabı ve hamilelik tümörü gibi diğer ağız içi hastalıklarıysa daha zararsız ve gözlem altında tutulmaları yeterli.

Hamilelikte diş çekimi
Tüm hamilelerin ağız-diş kontrolü yapılmalı. Gerektiği durumlarda diş tedaviniz hamileliğinizde de yapılabilir. Hamilelikteki diş eti iltihaplarının ihmal edilmeden tedavi edilmesi şart. Diş çürüklerinin ve diş eti hastalıklarının tedavisi, hatta gerekiyorsa diş çekimi için en uygun ve güvenli dönemse hamileliğin ikinci üç aylık dönemi.

Çürük bebeğe de geçebilir
Yüksek risk grubundaki yeni doğum yapmış annelerin, bebeklerine geçen çürük yapıcı bakterileri azaltmak için anti mikrobik ağız gargaralarıyla ağız bakımlarını desteklemeleri gerekir. Hamilelik döneminde ve sonrasında ağız diş sağlığının kontrolü, hamilelik problemlerinin önlenmesi ve çocukta ortaya çıkacak çürüklerin azaltılmasında faydalı.
Dönem dönem yapılan ağız ve diş bakımı, sağlıklı dişlere sahip olmak için yeterli değil. Bakımın çocukluktan başlayarak bir alışkanlık haline getirilmesi gerekiyor. Özel dönemlerimizde (mensturasyon, hamilelik, menopoz) bu bakım daha da önem taşır.

Her doğum bir diş götürür mü?
Bebeğin, hamilelik döneminde annesinin dişlerinden kalsiyum çektiği ve her hamilelikte bir diş kaybının yaşanacağı düşüncesi son derece yanlış bir inanış.
Hamilelikteki en önemli değişiklik, östrojen ve progesteron hormon düzeyindeki büyük artış. Bu durum da dişler üzerindeki plak birikiminin artmasına neden olur. Eğer plak uzaklaştırılmazsa hamilelik gingivitisi olarak ifade ettiğimiz diş eti iltihabına neden olur.

Hamilelik gingivitesi
Diş eti sağlıklı pembe rengini kaybedip koyulaşır. Diş etlerinde ödem oluşur. Hassaslaşır ve kanamalı hale gelir. Bu tabloya özellikle ikinci üç aylık dönemde hamilelerin çoğunluğunda fakat farklı şiddetlerde rastlanır. Mevcut diş eti probleminin hamilelik sırasında şiddeti artabilir. Tedavi edilmezse ilerleyebilir. Hamilelerde ayrıca ‘hamilelik tümörü’ gelişme riski de bulunur. Bu, diş eti büyümelerinin irritasyonu sonucu oluşan iltihabi lezyonlar.

Bu problemler nasıl önlenebilir?
Diş eti iltihabı, dişlerin etkin olarak bakımı ve temizlenmesiyle önlenebilir. Her gün en az iki kez, mümkün olan durumlarda her yemekten sonra dişler fırçalanmalı. Diş ara yüzlerinin her gün diş ipiyle temizlenmesi gerekir.
Kimimize sabah diş fırçalamak rahatsızlık veriyor olabilir. O zaman ağız suyu veya plak önleyici gargaralarla çalkalayabilirsiniz. Ayrıca diş hekimine daha sık gitmek, etkin plak kontrolünü sağlar ve diş eti iltihabı (gingivitis) gelişimini önler. Plak kontrolünün sağlanması aynı zamanda diş eti irritasyonunu ve hamilelik tümörlerinin oluşma riskini de azaltır.

Radyasyonun süt dişlerine etkisi
Hamilelikten sonraki ilk 15 günde röntgen filmi, ilaç kullanımı gibi durumlarda ‘Ya hep ya hiç!’ kuralı işler. İlaç ya da X ışınına bağlı olarak ya düşük oluşur ya da hamilelik tamamen sağlıklı bir şekilde devam eder. Ama ondan sonraki günlerde röntgen ışınına maruz kalma veya sakıncalı ilaç kullanımı durumunda yorum yapmak çok kolay değil. Risk, filmin dozuna veya kullanılan ilaca bağlı. Tedavi için çok gerekliyse ağız içinden 1-2 röntgen alınabilir. Diş hekimliğinde çekilen röntgenlerde verilen radyasyon miktarı çok az ve karın bölgesine çok uzak. Ama yine de gelişmekte olan bebeğin ışın almasını önlemek amacıyla mutlaka kurşun önlük kullanılması gerekir. Yine de ilk üç ay film çekilmesinden kaçınmak gerekir.
Anne adayının radyasyona maruz kalması ve kullandığı ilaçlar, doğacak bebeğin süt dişlerini, beslenme şeklini etkiler. Geçirdiği hastalıklar ve kullandığı ilaçlarsa kalıcı dişlerini etkileyebilir.

Diş çürümesi
Daha öncede de belirttiğimiz gibi hamilelik döneminde annenin dişlerinden kalsiyum çekildiği ve bu nedenle her bebeğin anneye bir diş kaybettireceği inancı kesinlikle doğru değil. Hamilelik döneminde vücuttaki dengenin bozulması dişlerin çabuk çürümesine uygun bir ortam yaratır. Bu dönemde dişlerin daha çabuk çürümesinin nedenleri şunlardır;
•Bu dönemde tatlıya, abur cubura aşırı istek belirir ve bunlar yendikten sonra diş fırçalama ihmal edilir.
•İlk aylarda görülen kusmalardan sonra anne ağız bakımına yeterince özen göstermeyebilir.
•Hamilelik hormonlarının (östrojen, progertron) etkisiyle diş etleri daha çabuk kanayan anne, dişlerini fırçalamaktan kaçınır.

Antibiyotik kullanımı
Hamilelikte bilinçsiz ilaç kullanımından kaçının. Kullanılan her antibiyotiğin bebeğin dişlerinde lekelenmelere neden olduğu kanısının da yanlış olduğunu hemen belirtelim. Dişlerde renklenmelere neden olan antibiyotik grubu ‘trasiklinler’dir. Bunun dışındaki antibiyotiklerin dişlerde renklenme yaptığı kanıtlanamamıştır.

Doktora gitme zamanı
Planlı hamileliklerde hamilelik öncesi, diğer durumlardaysa hamilelik tespit edildiği zaman vakit kaybetmeden diş doktoruna gidin. Böylece ağız-diş sağlığı kontrolü yanında hamilelik döneminde diş ve diş eti sağlığının korunması konularında diş doktorunuzdan bilgi almış olursunuz.

Tedavisi nasıl yapılır?
Hamilelik sırasında diş tedavisi de ayrı bir özen ister ve uyulması gereken bazı kurallar var. Herhangi bir diş tedavisi için en uygun zaman ikinci üç aylık dönem olsa da aslında hamileliğin her döneminde diş tedavisi yapılabilir. Acil olmayan diş hastalıklarının bile bu dönemde tedavi edilmesi mümkün. Burada asıl önemli olan anne adayının diş tedavisi sırasında rahat ve huzurlu olması. Diş tedavisinden çekinip korkmaması. Acil bir durum yoksa bebeğin organlarının gelişim evresi olan ilk üç aylık dönemin geçmesi beklenebilir. Diş tedavisinin gerekli olduğu durumlarda, hastanın jinekoloğunun da görüşü alınarak tedavi planlanmalı. Son 3 ayda dental tedavi için en büyük engel, hastanın ilerlemiş hamilelik durumunun neden olacağı oturma sorunu.

Anestezik maddeler bebeğe zarar vermez
Hamilelikte diş bakımı konusunda var olan diğer yanlış bilgi diş hekimlerinin dişleri uyuşturmak amacıyla kullandıkları anestezik maddelerin bebeğe zararlı etkileri olduğudur. Bu tamamen bilimsellikten uzak bir bilgi. Birçok zaman doğum sırasında da annenin ağrılarını azaltmak amacıyla anestezik maddelerin kullanıldığı hatırlanırsa durum daha iyi anlaşılacaktır. Hamilelikte uygulanan bazı testler öncesi veya doğum sırasında kullanılan anestezik maddelerle diş tedavisinde kullanılan anestezik maddeler aynı içeriğe sahip.

Dişlerde kalsiyum çözünmesi olmaz
Hamilelik dönemindeki diş kayıplarının yetersiz diş bakımı nedeniyle ortaya çıkar. Yaygın inanışın aksine hamilelik anne adaylarının dişlerini çürütmez. Bebeğinizin ve sizin kemiklerinizin sağlıklı olabilmesi için anne adayının, günlük olarak 1200-1500 mg kalsiyum alması gerekir.

Dişlerinizi hamileliğe hazırlarken
Hamilelik sırasında oluşan hormon artışı, ağız mukozasını dış etkenlere karşı özellikle de bakteri plaklarına karşı daha hassas yapar. Bunun için günlük ağız ve diş bakımını kesintiye uğratmamanız gerektiğini bir kez daha hatırlatalım.
Plak birikimi ve diş eti hastalıklarıyla hamilelik sırasında oluşan hormonal değişiklikler arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bu nedenle hamilelik öncesinde tam bir ağız muayenesinden geçerek optimal ağız hijyenine kavuşmalı ve bunu sürdürme alışkanlığını kazanmalısınız.

20’lik dişler ve öncesindeki sorunlar
Hamilelik süresince anne adayının karşılaşabileceği diş problemlerinden bir diğeri de 20 yaş dişlerinin yarattığı sorunlar. Antibiyotik tedavisi ve hatta diş çekimi gerektirebilecek bu problemlerle karşılaşmamak için hamilelik öncesi 20 yaş dişleriniz için mutlaka diş doktorunuzun kontrolünden geçin.
Diğer bir sorun, hamilelik öncesinde dişetlerinde var olan rahatsızlıkların hamilelikte şiddetini artırması. Kanamalı, ağrılı ve şiş olan diş etleri bir süre sonra sizi rahatsız etmeye başlayabilir. Diş eti rahatsızlığına sahip anne adayları, bunun tedavisini yaptırmadan ve bu rahatsızlığı tümüyle kontrol altına almadan hamile kalırlarsa, erken doğum ve düşük kilolu bebek riski ortaya çıkabilir.

Hamileler diş sağlığı için ne yemeli?
Dengeli beslenmenin hayatımızın her döneminde olduğu gibi hamilelik döneminde de çok önemli. Hamilelikte alınan besinlerin bebeğin gelişimini de doğrudan etkiler. Diş gelişimi hamilelik sürecinde etkilenebilir. A, C, D vitaminlerini, kalsiyumu, proteini ve fosforu yeterli miktarda almak, bebeğin dişlerinin sağlıklı olmasının temelini atar. Süt ve süt ürünleri, beslenmedeki kalsiyum kaynakları. Ayrıca yeşil yapraklı sebzeler de bu dönemde sıklıkla alınması gereken besinlerden. Anne adaylarının, özellikle yemek aralarında, şekerden mümkün olduğu kadar uzak durmaları gerekir. Kurutulmuş meyve, karamel gibi yapışkan ve şekerli yiyeceklerden kaçınmalarında fayda var.

Hamileliğiniz süresince ağız ve diş sağlığınız için
•Dişlerinizi günde en az iki kez ikişer dakika fırçalayın. Diş ipi kullanarak etkili diş bakımı yapıp plak birikimine engel olun.
•Ağız gargaraları ya da ılık tuzlu suyla gargara yapın. Özellikle ılık tuzlu su, diş etlerini rahatlatır.
•Asitli içeceklerin kullanımı azaltın.
•Şekerli yiyecek ve içeceklerden mutlaka kaçının.
•Kusma sonrasında ağız ve diş temizliği yapın.

Hamileliğinizde üç aylık dönemlerde diş bakımınız nasıl olmalı?
0-3 aylık dönem Bu dönem hamileliğin en hassas dönemi. Ağrıya neden olan ve müdahale edilmediğinde anneye ve bebeğe zarar verebilecek durumlarda mutlaka diş doktoruna görünün.
3-6 aylık dönem Hamilelik sonuna kadar ertelenmesi uygun olmayan diş çekimleri, dolgular, kanal tedavileri yapılması için en uygun dönem.
6-9 aylık dönem Bu dönemde bebek anne karnında oldukça büyümüştür ve doğum yaklaşmaktadır. İlk üç aylık dönemde olduğu gibi gerekli tedaviler jinekoloğun da görüşü alınarak uygun planlamayla gerçekleştirilebilir.