Yeni kabus: Insomnia! Kaza ve hatalara sebep oluyor
Son günlerde hemen herkes uyku problemleri yaşadığını, uykusunun bölündüğünü ve bu rahatsızlığın hayat kalitesini düşürdüğünü söylüyor. Uzmanlar uzun süre uyku sorunu yaşayanları kazalara karşı uyararak, bazı davranış değişiklikleri ile bu sorunun üstesinden gelmenin ise mümkün olduğu görüşünde.
ÖZLEM ATİLA / gazetevatan.com
Yaşanan deprem felaketinin ardından bir aydan fazla zaman geçti. Afetin yaraları sarılmaya devam ederken, hem depremden etkilenenler hem de uzak olsa da depremin psikolojik etkisini hissedenler normale dönmeye çalışıyor. Birçokları için normal yaşama dönmek kolay olmuyor. Ünlüler arasında da depremin etkilerini derinden hissedenler bulunuyor.
Ebru Şallı deprem sonrası moralsiz görüntüsü ile dikkat çekmişti. Yaptığı açıklamada kilo verdiğini de açıklayan Şallı, uyku sorunu yaşadığını, ayrıca uykusunda diş sıkma problemi de yaşadığını sözlerine ekledi. Ünlü manken diş problemi nedeniyle zorlu bir ameliyat süreci de geçirdi.
Ünlü oyuncu Müjde Uzman da tıpkı Şallı gibi uyku bozukluğu yaşadığını sosyal medyadan hayranlarına duyurdu. Uzman, son paylaşımında insomnia olduğunu açıkladı. Uyumakta güçlük çektiğini hatta uyuyamadığını belirten Uzman, “Uykusuzluk maratonumda üçüncü haftamdayım. Su altında ya da uzay boşluğundaymışım gibi hisler içerisindeyim. Neyse geçer, geçecektir elbet. İlk insomniam değil sonuçta ama sinir bozdu. Zaten yeterince bozuk değilmiş gibi… Güne devam mı etsem ne yapsam acaba ya?” açıklamasında bulundu.Ünlü isimlerin de yaşadığı uyku bozukluğu sorununda son zamanlarda dikkat çeken bir artış görülüyor.
Peki ne zaman doktora başvurmak gerekiyor?Uykusuzluğun en sık görülen tıbbi problemlerden biri olduğuna dikkat çeken Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken, “Uyku sorunu dahili, psikiyatrik, nörolojik ya da uykuya özel hastalıklarda görülür. Ayrıca ani gelişen stres, ilaçlar ya da madde kullanımı, kötü uyku alışkanlıkları ya da uyku ortamının değişmesi ile de ilişkili olabilir. Günlük yaşantımızdan hepimizin bildiği gibi uyku ihtiyacı kişiden kişiye çok değişkendir. Kimi kişiye 4 saatlik uyku yeterken kimisi günde mutlaka 8 saat uyumalıdır. Bu nedenle uykusuzluk kavramı uykuda geçirilen saat ile ilgili değildir.” diye konuştu.
HEMEN DOKTORA BAŞVURUN
İnsomni (Insomnia) stresli bir duruma bağlı ortaya çıkan, birkaç gün süren ve stres ortadan kalktığında düzelen kısa süreli bir durum olabileceği gibi uzun süreli bir problem de olabileceğine işaret eden Örken şöyle devam etti;
Üç aydan uzun süren uykusuzluk sorunu kronik insomni olarak adlandırılır. İnsomni, genellikle tekrarlayan ve ısrarcı bir sorun olabilir. Israrcı olmasında rol oynayan risk faktörleri yaşlılık, kadın cinsiyet ve belirtilerin şiddetinin artmasıdır. İnsomni ısrarcı olduğunda mutlaka doktora başvurmak gerekir.
KAZA İLE KARŞILAŞABİLİRSİNİZ
Pek çok kişi uyku problemleriyle hayatının bir döneminde karşılaşıyor. Peki Insomnia rahatsızlığının ilk belirtileri neler? Necioğlu Örken, “Uykusuzluk olarak tanımlayabileceğimiz insomni aslında bir uyku bozukluğudur. İnsomnisi olan kişiler uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte zorluk çekerler. Bazen de uyandıklarında kendilerini dinlenmiş hissetmezler. Unutkanlıkları olabilir ve net olarak düşünemeyebilirler. Enerjileri düşük olabilir, kendilerini gergin ve depresif hissedebilirler. Normal kişilere göre daha çok hata yapabilir ve daha çok kazaya karışabilirler. Bu semptomlar o kadar fazla olabilir ki kişinin iş ve aile yaşamını olumsuz etkileyebilir. Bu belirtiler bazen yeterli saat uyuyan kişilerde bile görülür.” İfadelerini kullandı.
Deprem sonrası uykusuzluk sorunu yaşayanların sayısının artması psikolojinin uyku üzerindeki etkisini akıllara getirdi. Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken, “Stresle ilişkili olan insomni 3 aydan kısa sürelidir. Bu şekilde uyku bozukluğuna yol açan durumlar sevilen birinin kaybı, boşanma, işsiz kalma, yeni cerrahi girişim ya da hastalık ve ağrı, kafein gibi bazı uyarıcıların, alkolün, bazı ilaçların ve yasal olmayan maddelerin kullanılması ya da bırakılması, uyku mekanın değiştirilmesi olabilir. Bu uyku bozukluğu stres ortadan kalktığında düzelir. Covid-19 pandemisinin neden olduğu kaygı ile uyku bozuklukları sık görülmüştür. Son olarak ülkemizde 6 Şubat’ta meydana gelen deprem felaketi de uyku bozukluklarını tetiklemiştir. Uyku döngüsünü bozan bazı durumlar da kısa süreli insomniye neden olabilir. En bilinenleri jet lag ve vardiyalı çalışmadır. Jet lag her yöne seyahatte görülmekle birlikte batıdan doğuya gidildiğinde daha çok dillendirilir. Jet lagi azaltmak için doğuya seyahat ediyorsanız seyahatinizden önce 3 gün boyunca uyanma ve yatma saatinizi her gün yarım saat erkene alın. Yolculuk sırasında gittiğiniz saat dilimine göre gece saatinde uyumaya çalışın. Uzun süreli insomni, 3 aydan uzun süren uyku bozukluğudur ve haftada en az 3 gece görülür. Genellikle tıbbi problemler nedeniyledir ve mutlaka bir hekime danışılması gerekir.” şeklinde konuştu.
Uykusuzluk yaşayan kişilerin hayat kalitesi de düşüyor. Uykusunu alamayan kişi gün içerinde halsiz ve enerjisi düşük oluyor. Prof. Dr. Örken uykusuzluk sorunu yaşayanlara bazı tavsiyelerde bulundu.
Uyku hijyeni sağlıklı bir uyku için dikkat edilmesi gereken kurallardır. Zaman zaman uyku problemi yaşayan kişilerde bu kurallara dikkat etmek sorunu çözebilir. İyi bir uyku hijyeni sağlamak için;
1. Her gün aynı saatte yatın ve kalkın
2. Uykunuzu alıp dinlenmiş hissettiğinizde daha fazla uyumaya devam etmeyin
3. Uykuya dalamıyorsanız yatakta dönüp kendinizi uyumaya zorlamayın, yataktan kalkın ve daha sonra yeniden uyumayı deneyin
4. Kahve, çay gibi içecekleri sadece sabahları tüketin
5. Akşamüzeri saatlerinden sonra alkol tüketmeyin
6. Özellikle gece olmak üzere sigara içmeyin
7. Yatak odanız karanlık, serin ve sessiz olmalıdır
8. Fizik aktivite yapın ancak uykudan hemen önce ağır egzersiz yapmayın
9. Uyku öncesi telefon, tablet, bilgisayar ekranı ya da elektronik okuma aygıtlarından uzak durun.
Kendi çabasıyla uyku sorununu çözemeyen kişilerin mutlaka doktora başvurması gerektiğini hatırlatan . Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken şu ifadeleri kullandı;
Tedavi insomninin altında yatan nedene göre değişir. Örneğin stresten, ağrıdan ya da herhangi bir başka tıbbi problemden dolayı uyuyamıyorsanız, o probleme yönelik tedaviler uykunuzu da düzeltir. Ayrıca uyumanızı sağlayacak bazı ilaçlar da vardır. Ancak öncelikle uyku hijyenini sağlayacak önlemlerin alınması uygundur, gerekirse de doktorunuz tarafından ilaç tedavisi önerilebilir.
