Çocuklarda böbrek taşı tedavisinde kullanılan yöntemler neler?

Ülkemizde böbrek taşı her 8 kişiden birisinde ve her yaş grubunda görülmektedir. Böbrek taşları, genetik nedenler, içilen suyun kalitesi, bazı metabolik hastalıklar gibi sebeplerle oluşabilmektedir. Böbrek taşları böbreğin içerisinde oluştuktan sonra orada büyüyüp kalabilir veya idrar kanalına düşebilir. Böğür ağrısı ve idrarda kan gibi sorunlara neden olabilirler. Bazı taşlar da idrar akışını engelleyerek böbreğin çalışmasını bozabilir.

Öte yandan böbrek taşlarının birçoğu ise herhangi bir hasara neden olmadan vücuttan atılır. Ağrı kesici ilaçlar ve bol miktarda sıvı, böbrek taşı olan çoğu çocuğun iyileşmesine yardımcı olur. Şimdi gelin hep birlikte böbrek taşları ne gibi şikayetlere sebep olur, nasıl tespit edilir ve tedavisi nelerdir gibi sorulara cevaplar bulalım.

Böbrek taşlarının belirtileri nelerdir?

Böbrek taşı sancısı, dünyada bilinen en şiddetli sancıdır. Gebelik sancılarından daha fazla olduğu bilimsel olarak gösterilmiştir. Öte yandan genellikle, böbrek taşları böbrek içinde hareket edene veya üretere (böbreği mesaneye bağlayan kas tüpü) geçene kadar şikayetlere sebep olmaz. Dört milimetrenin altındaki küçük taşlar vücuttan çok az ağrılı veya ağrısız geçebilir. Üriner sistemdeki daha büyük taşlar sıkışabilir ve bazı semptomlara neden olabilir.

Ağrı, genellikle yandan veya arkadan başlar. Taşlar idrar yolundan geçerken alt göbeğe ve kasıklara yayılır, dalgalar halinde gelir ve gider. İdrarda kan (hematüri), mide bulantısı ve kusma, sık sık veya acilen idrara çıkma, ateş veya titreme (olası bir enfeksiyon belirtileri) görülebilir. Bazen, taşınamayacak kadar büyük bir taş, idrar birikmesine neden olabilir. Bu, bir veya iki böbreğin şişmesine neden olarak yanlarda ve sırtta ağrıya neden olabilir. Tedavi edilmezse, uzun süreli böbrek hasarına neden olabilir.

Küçük bebeklerde oluşan böbrek taşlarında ise idarın renginde koyulaşma, bezinde küçük kum taneleri görülmesi, emmeme, huzursuzluk gibi durumlara yol açabilmektedir.

Böbrek taşlarına ne sebep olur?

Böbrek taşı olan çoğu çocukta altta yatan bir hastalık bulunmaktadır. Böbrek ve idrar kanalının anatomik bozuklukları, kullanılan bazı ilaçlar, şeker hastalığı, obezite, metabolik bozukluklar (vücudun yiyecekleri nasıl kullandığı ile ilgili sorunlar), gut (bir tür artrit), tiroid veya paratiroid bezini etkileyen durumlar, bazı idrar yolu enfeksiyonları (İYE) sayılabilir.

Genel olarak suyu az tüketmek, fazla tuzlu yemek de taş oluşumunu kolaylaştırır. İdrarda yeterli sitrik asit (portakal gibi turunçgillerde bulunan asit) olmaması, idrarda kalsiyum birikmesine ve taş oluşumuna yol açabilir. Bu nedenle böbrek taşlarını engelleme yollarından birisi de bol sıvı almanın yanında limonata veya portakal suyu içilmesi gibi önlemlerdir.

Öte yandan genetik yani ailede böbrek taşı hastalığı öyküsü bulunması, böbrek taşı oluşum risklerinin en başında bulunmaktadır. Ülkemiz taş hastalıkları açısından dünyada en sık görülen ülkelerden birisidir.

Böbrek taşları nasıl teşhis edilir?

Ağrı, kanama gibi şikayetleri ile doktora başvuran hastalarda yapılacak olan basit birkaç testi ile böbrek taşı teşhisi konulmaktadır. İlk yapılan testler genellikle idrar tahlili ve ultrasonografidir.

Bunların yanında taşın neden oluştuğunu, taşın boyutu ve yerleşimini tespit etmek amaçlı ileri tetkikler de yapılabilir. Bunlar, bazı kan testleri, idrar testleri, böbrek fonksiyon testleri, X-ışınları veya BT taramaları gibi görüntüleme testleridir. Bu sayede bir taşın tam boyutu ve yeri belirlenir Ardından en uygun tedavi şekli düzenlenir.

Böbrek taşları nasıl tedavi edilir?

Tedavi böbrek taşının tipine ve boyutuna bağlıdır. Bazı çocukların böbrek taşı düşürmek için sadece çok su içmesi ve ağrı kesici alması yeterlidir. Daha büyük taşları olanlar, taşların çıkarılmasına yardımcı olmak için ameliyat veya başka tedavilere ihtiyaç duyabilir.

Her böbrek taşı ameliyat veya taş kırma gerektirmez. Büyük çoğunluğu kendiliğinden düşer. Ameliyat gereken durumlarda ise günümüzde artık taş hastalıkları için açık cerrahi çok nadir olarak uygulanmaktadır. İdrar kanallarının neresinde olursa olsun artık bu taşlar herhangi bir kesi yapılmadan endoskopik olarak tamamen kapalı yöntemlerle vücuttan temizlenebilmektedir.

Özellikle çocuklar için her geçen gün daha uygun boyuttaki teknolojik cihazların üretilmesi ile beraber, her yaş grubunda bu endoskopik ameliyatlar güvenle uygulanabilmektedir. Video teknolojilerindeki gelişmeler ve optik görüntülemedeki kalitenin artması, biz çocuk ürologlarının en küçük çocuklar ve yenidoğanlarda bile tanı ve tedavi amaçlı olarak bu cihazları kullanımını sağlamaktadır. Son dönemlerde lazer teknolojisinin taş kırmada yaygın kullanımı ile beraber endoskopik yöntemlerle, tecrübeli ellerde, taş hastalıkları cerrahisi %90’ların üzerinde başarıyla yapılabilmektedir.

Başlıca uygulanan yöntemler üreteroskopi, ve peruktan taş cerrahisidir. Taşların yerine ve büyüklüklerine göre en etkili yöntem seçilir ve yüksek başarıyla taşlar temizlenir.

Böbrek taşları önlenebilir mi?

Böbrek taşı düşürdüğü belirlenen çocukların yarısından fazlası 5 yıl içerisinde tekrar taş düşürebilmektedir. Bu nedenle, böbrek taşı temizlenen çocuklarda mutlaka bir çocuk nefrolojisi uzmanı tarafından araştırma yapılmalı ve taşın nedeni mümkünse tespit edilmelidir. Bazen kısa süreli verilecek tedavilerle taşların tekrarlanması önlenebilir.

Bunların haricinde bol su içilmesi, tuzdan kaçınılması, aşırı protein tüketiminden kaçınılması, sitrat içerikli limonata gibi sıvılar tüketilmesi, taşların yeniden oluşmasını engeller.

Bütün bu bilgiler ışığında siz değerli okuyucularımıza taşsız ve sağlıklı günler diliyorum.