Ünsüz Benzeşmesi Nedir, Nasıl Bulunur? Ünsüz Sertleşmesi (Benzeşmesi) Örnekleri...

Ünsüz Benzeşmesi Nedir, Nasıl Bulunur?

Türkçede eğer bir kelime sert sessiz harflerden yani f, s, t, k, ç, ş, h, p harflerinden biri ile bitiyorsa sonrasında gelecek olan ek için c, d, g ile bitmesi mümkün değildir. Bu nedenle o harfler yerine ç, t ya da k harfi ile biter ve ünsüz benzeşmesi olur. Dil bilgisi bakımından bu kurala ünsüz sertleşmesi ya da ünsüz benzeşmesi adı verilir.

Ünsüz benzeşmesi yani ünsüz sertleşmesi sessiz harflerin sertlik ya da yumuşaklık özelliklerine göre ele alınmasıdır. Bu sayede Türkçede kelimeler cümle içinde daha düzgün ve etkin bir şekilde kullanılabilir. Genelde dilimizdeki çoğu kelime ünsüz benzeşmesine uyumlu olan kelimelerdir. Çünkü okunduğu zaman da kolay bir şekilde anlaşılabilen bir dil bilgisi olarak kabul edilir. 

Ünsüz Sertleşmesi (Benzeşmesi) Örnekleri...

Türkçedeki kelimeler sert sessiz ile biterse sonu da yine sert sessiz ile bitmelidir. Yani sonrasında herhangi bir yumuşak sessiz harfin gelmesi mümkün değildir. B nedenle de c, d, g yumuşak ünsüzleri dönüşür ve ç, t, k halini alır. Kelime eğer c ile bitiyorsa ç, d ile bitiyorsa t, g ile bitiyorsa k ünsüzüne dönüşür. Ünsüz sertleşmesi örnekleri şu şekildedir:

yap + dı = yaptı

at + gı = atkı

ağaç + da = ağaçta

seç + gin = seçgin

unut + gan = unutkan

simit + ci = simitçi

süt + cü = sütçü

kat + gı = katkı

yat + dı = yattı

Ünsüz Benzeşmesi Konu Anlatımı

Dilimizde bir kelimenin sonunda f, h, s, ş, ç, p, t, k ünsüzleri varsa ve bu kelimelere b, d, c, g ile başlayan ekler getirilirse ekin başındaki yumuşak ünsüz kelimenin sonundaki ünsüzün etkisi ile sertleşir. Ünsüz benzeşmesi yani ünsüz sertleşmesi gövde ya da kökte meydana gelen bir ünsüz uyumu değildir.

Sonradan meydana gelir ve kelimelerin daha kolay okunmalarını sağlar. Başka dillerden dilimize geçmiş olan kelimelerde, terimlerde ya da birleşik kelimelerde ünsüz benzeşmesinin aranmadığını bilmek gerekir. 

Ünsüz Benzeşmesinin Aranmadığı Yerler Nelerdir?

Bazı birleşik kelimeler ünsüz benzeşmesi kuralına uymaz. Örneğin akciğer, dikdörtgen gibi kelimeler benzeşmeye uymayan kelimelerdendir. Matematik kelimelerden beşgen, dörtgen ya da üçgen gibi kelimeler de ünsüz benzeşmesinin aranmadığı kelimelerdir. Birleşik yazılmayan bazı kelimelerde de ünsüz uyumu aranmaz.

Örneğin bağlaç olarak kullanılan de başlıca bir kelime olduğundan sert ünsüzler ile biten herhangi bir kelimeden sonra gelse bile sertleşme kuralına uymaz. Bu kura de bağlacının de bulunma hal ekinden ayrılması için en önemli özellikleri arasında da sayılabilir.