Yıllık izin hakkı ile ilgili son dakika kararı! Avans ödemesi, resmi tatil günleri ve hafta sonu...
Yıllık izin hakkı ile ilgili flaş gelişme! Milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiriyor. Havaların ısınması ile tatil planları yapılmaya başladı. Yıllık izin tarihleri belirlenirken, çalışanlar kaç gün izin kullanabileceklerini araştırıyor. Bazı işyerlerinde çalışan kişi sayısının yetersiz olması nedeni ile senelik izin sürelerinin tamamını kullanmak mümkün olmuyor. Kimi zaman da çalışan izin hakkını kullanmak istemiyor. Bu durumda işverenden izin parası talep edilebilir mi? Kullanılmayan izinlerin parası isveren tarafından ödenmek zorunda. Ancak burada önemli bir detay dikkat çekiyor. Kullanılmayan izinlerin parası ancak çalışanın işten çıkması durumunda, o günkü ücret üzerinden hesaplanarak ödeniyor. Peki yıllık izin hafta sonu ve resmi tatil günlerine gelirse nasıl bir hesaplama yapılıyor? İşte tüm çalışanları için geçerli olan yıllık izin hakkı ile ilgili merak edilen ayrıntılar...
Yıllık izin için yasalarımız alt sınırları çiziyor. Buna göre işveren isterse ücretli izin günlerini artırabilir. İzinlerin ne zaman kullanılacağını işveren belirlerken kaç gün kullanılacağını ise yasalarımız tespit ediyor. İzin kullanırken hafta sonları da ekleniyor.
Yaz aylarının gelmesiyle birlikte izin ve tatil planları da yapılmaya başlandı.Bütün çalışanlar yaz aylarında izin kullanmak istedikleri için planlamalar da birkaç aylık döneme sıkıştırılıyor. Ancak burada inisiyatif işverende.
YILLIK İZİN KIDEME GÖRE ARTIYOR
İşveren izinlerin ne zaman kullanılacağını belirleyebiliyor. Burada adaletli bir biçimde karşılıklı anlayış ile çözüm bulunması en doğru yöntem. İzinlerin ne zaman kullanılacağını işveren belirlerken kaç gün kullanılacağını ise yasalarımız tespit ediyor.
Çalışanların kullanacakları izin süreleri onların aynı işyerindeki çalışma süreleriyle ortaya çıkıyor. Kıdeme göre izin günleri artırılıyor. Aynı işverene bağlı olarak bir yıldan beş yıla kadar çalışan işçilere 14 günden, beş yıl ve daha fazla, on beş yıldan az çalışanlara 20 günden, on beş yıldan fazla çalışanlara ise 26 günden az yıllık ücretli izin verilemiyor.
İŞVEREN BELİRLİYOR
Yeni Asır'dan Faruk Erdem'in bugünkü köşesinden aktardığına göre, burada yasadaki "daha az izin verilemiyor" ifadesi bu günlerden daha fazla izin verilebileceğini de gösteriyor. Yani işveren 14 gün izni olan bir çalışana isterse 20 isterse 30 gün de izin kullandırabilir. Burada inisiyatif tamamen işverende bulunuyor. Dolayısıyla işveren günleri artırabilir.
Ancak günler artırılsa da artırılmasa da bu izinler ücretli izinler. O yüzden izin süreleri boyunca çalışanların maaşlarının tam ödenmesi gerekiyor.
RESMİ TATİLE DİKKAT
İzin süresi boyunca hafta sonu tatili ve resmi tatiller denk gelirse bunlar da sürelere ekleniyor.
Yani 14 gün izin kullanan bir işçinin bu süre zarfında kullanacağı 2 günlük hafta tatili de izin süresine ekleniyor. Eğer izin süresi içinde bir resmi tatil rastlamışsa bu da izinlere ekleniyor. Örneğin ücretli izne çıktığında kurban bayramı denk gelen bir çalışan iznine 4.5 günü de ekliyor.
İZİN PARASI ÖDENİYOR
Bir hatırlatma da kullanılmayan izinler için yapalım. İzinlerinin tamamını ya da bir kısmını kullanamayan çalışanlar bunları bir sonraki sene kullanabiliyor.
Bu da mümkün olmaz ise işten ayrılırken son ücreti üzerinden parasını alabiliyor. Burada ücreti alınırken işten ayrılmak gerekiyor. Çalışırken böyle bir talep oluşursa buna yasa izin vermiyor. Yani 'ben izin kullanmayayım bana parasını verin' gibi bir talep yasalarımıza uygun olmuyor.
İşçi izin kullanmaktan imtina edemediği gibi işveren de ben sana izin kullandırmayacağım diyemiyor. Bu yüzden tüm çalışanların kıdemlerine göre izin kullanmaları gerekiyor. 1 yılı doldurmayan bir çalışan için işveren isterse avans izin vererek yıllık iznini kullanmasını sağlayabiliyor. Ancak izin hak etmek için 1 yılı doldurma şartı bulunuyor.
Çalışanların gündeminde olan yıllık izin hakları ile ilgili Milliyet yazarı Cem Kılıç da detaylı bir yazıyı köşesine taşıdı.
İnsan kaynakları birimlerinin amacı bütün işçilerin yıllık izinlerinin tamamının kullanılmasını planlamakken çalışanlar da kendilerine uygun tarihler arasında hem dinlenmek hem de eş, dost akraba ile keyifli vakit geçirmek ister.
İşte bu iki amacın birlikte gerçekleştirilmesi için işyerlerinde bugünlerde pozitif bir süreç yönetiminin gerçekleştirilmesi gerekir. Çalışma hayatında gündem yıllık izin haline gelmişken yıllık izinle ilgili bilinmesi gerekenleri hatırlatmak istedim.
KİMİN KAÇ GÜN İZNİ VAR
Yıllık ücretli izin, bir tam yıl aynı işverene bağlı çalışmanın karşılığında elde edilen bir hak. Yıllık ücretli izin süresi de işçinin kıdemi arttıkça artıyor.
Aynı işverene bağlı olarak bir yıldan beş yıla kadar çalışan işçilere 14 günden, beş yıl ve daha fazla, on beş yıldan az çalışanlara 20 günden, on beş yılda fazla çalışanlara ise 26 günden az yıllık ücretli izin verilemiyor.
Bunun dışında 18 ve daha küçük yaştaki işçiler ile 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere kıdemlerine bakılmaksızın en az 20 gün yıllık ücretli izin verilmek zorunda.
YILLIK İZİNDEN VAZGEÇİLEMEZ
Bazı işçilerin yıllık izinlerini kullanmaktan imtina ettiklerini ve yıllık izinleri karşılığındaki ücretlerini işverenden talep ettiklerini görüyoruz. Yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa’daki dinlenme hakkının karşılığı olarak düzenlenmiş durumda. Amacı işçinin işten bir süre uzak kalmasının sağlanması.
Bu sayede işçinin hem verimliliğinin artarak işine dönmesi hem de gerçek anlamda dinlenmesinin sağlanması hedefleniyor. Bu yüzden yıllık izin hakkından imtina eden işçinin aslında hem kendisine hem de işverenine kötülük yaptığını söyleyebiliriz.
Yıllık ücretli izin doğrudan paraya çevrilebilen bir hak değil. Yani işçiler kullanmadıkları yıllık ücretli iznin parasını işverenden talep edemezler. Ancak iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işçiye hak edip kullanmadığı yıllık izinlerin parası en son alınan ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.
YOL İZNİ EKLEYEBİLİRSİNİZ
Yıllık ücretli izne çıkacak işçinin bir de yol izin hakkı var. İşverenin vereceği yol izni ücretsiz bir izin. İşçi bu izin karşılığında işine döndüğünde telafi çalışması yapmak zorunda değil. Yıllık ücretli iznini işyerinin bulunduğu il dışında geçirecek işçiler işverenden yol izni istediklerinde işveren bu izni vermek zorunda.
İşçinin de bu durumu belgelendirmesi gerekiyor. Uçak bileti, otobüs bileti, kendi arabasıyla şehir dışına çıkacaksa başka bir ilden o tarihlerde alışveriş yaptığını gösterir fiş veya faturalar, otel rezervasyonu ve faturası bu durumu belgelemek için yeterli. Bu durumu belgeleyen ve ücretsiz yol izni isteyen işçiye işveren dört güne kadar yol izni vermek zorunda.
AVANS HAKKI VAR
Yıllık izne çıkacak işçilerin izin öncesi işverenden avans alma hakkı da var. Pek çok işçi böyle bir haktan habersiz. İşverenler de izne çıkacak işçilerine avans ödemiyor.
Hâlbuki ücretli çalışanların para biriktirmesi kolay değil. Kıt kanaat geçinen işçiler izne çıkmadan önce alacakları avansla çok daha iyi bir tatil geçirebilirler ve işçinin yol masrafları karşılanabilir. Bu yüzden izne çıkmadan önce işvereninizden avansınızı isteyebilirsiniz.
İşveren, izne çıkacak işçiye, izne çıkmadan önce yıllık izin dönemine dair ücretini ödemelidir. Örneğin, 20 gün yıllık izne çıkacak işçiye 20 günlük ücreti peşin olarak ödenmek zorundadır. Ayrıca eğer işçi ayın 1’inde maaş ödemesi yapılan bir işyerinde çalışıyorsa ve yıllık ücretli izin hakkını da ayın 20’inde kullanacaksa o ayki ücretinin 20 günlük kısmı da işçiye avans olarak ödenir.
PATRON BELİRLEYEBİLİR
Yıllık iznin ne zaman kullanılacağını işverenler belirler. Uygulamada bazı tarihlerde işlerin yoğunluğunu bahane ederek izin vermek istemeyen işverenler yine işin yoğun olmadığı dönemlerde izin kullanılması konusunda ısrarcı olabiliyorlar.
İşveren, yıllık izin kurulu bulunan işyerlerinde bu kurulun kararıyla, kurul olmayan işyerlerinde ise doğrudan kendi kararıyla işyerinde yıllık izin kullanılabilecek dönemleri belirleyebilir ve bazı görevlerdeki kişilerin aynı anda yıllık izne çıkmaması gerektiğine karar verebilir.
Örneğin, bir banka müdürü kendisinin izinli olduğu dönemde bütün müdür yardımcılarının izine çıkmamasını isteyebilir.
ULUSAL BAYRAMA RASTLARSA
Yıllık izin süresinin ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günlerine rastlaması halinde bu süreler yıllık izin süresinden düşülmez. Örneğin, haftanın 6 günü çalışılan bir işyerinde, 10 gün yıllık izin alındığında 11 gün izin kullanılmış olur.
Aynı şekilde izin süresine rastlayan 29 Ekim, 30 Ağustos, Ramazan ve Kurban Bayramı günleri işçinin yıllık izin süresinden düşülmez. Bu çerçevede temmuz ayında izin kullanacak işçilerin izinlerinin Kurban Bayramı ve 15 Temmuz günleri hariç olmak üzere hesaplanması gerekmektedir.
14 GÜNDEN BAŞLIYOR
Yıllık izin konusunda aslında hukuki mevzuat çok geniş haklar öngörüyor. Ancak çalışanların ne yazık ki bu konuda çok fazla bilgi sahibi olmadığını görüyoruz. Yaz ayları yaklaşınca çalışanların akıllarına yıllık izinle ilgili hakları takılıyor. Çalışanların işverenle birlikte işin akışı ve işleyişine uygun olarak yıllık izinlerini kullanması gerekiyor. Akşam gazetesinden Okay Güray Bülbül yıllık izin hakkı ile ilgili detayları kaleme aldı. İşte çalışanların en çok merak ettiği soruların yanıtları...
Kimlerin yıllık izin hakkı var?
İş Kanunu'ndaki yıllık izin uygulamasının ön koşulu aynı işverene bağlı olarak bir yıl çalışmaktır. Bir yıllık kıdemi olmayan işçilere yıllık izin verilmesi söz konusu değildir. Ancak uygulamada işverenler yıllık izin hakkını işçilerine peşin olarak vererek daha sonra bu süreyi yıllık izin hakkından düşebiliyor.
Süre neye göre belirlenir?
Yıllık izin süresi, çalışanın kıdemine göre belirleniyor. İşyerinde 1 yıldan 5 yıla kadar çalışmış olan işçilere 14 günden, 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışmış işçilere 20 günden, 15 yıl ve daha fazla çalışmış işçilere ise 26 günden az yıllık izin verilemez.
Bunun dışında 18 yaşından küçük işçilere ve 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere kıdemi ne olursa olsun 20 günden az izin verilemiyor. İşçinin çalışma süresinin hesabında aynı işverene bağlı olarak farklı işyerlerinde geçirdiği sürelerin tamamı dikkate alınıyor.
Yıllık izin için hangi süreler çalışılmış sayılıyor?
İşçinin raporlu olduğu ve işe gitmediği günler yıllık izin süresinin hesabında çalışılmış gibi sayılır. Yine kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra kullandıkları tekil doğumlarda toplam 16 haftalık doğum izni süresi de yıllık izin hesabında çalışılmış gibi hesaplanır.
Kadın işçilerin doğum izni süresinden sonra, en fazla 6 ay olmak üzere ücretsiz izin hakkı söz konusu. İşte ücretsiz izin alınmış bu süreler yıllık izin hesabında çalışılmış gibi sayılmıyor.
Yıllık izne çıkan yol izni hakkı var mı?
Yıllık izin yalnızca ücretli izinle sınırlı değil. İznini başka bir ilde geçirecek çalışana, isteği halinde ve bu durumu belgelemesi şartıyla toplam 4 güne kadar yol izni verilmek zorunda.
İşyeri kapatılarak izin kullandırılabilir mi?
İşveren veya işveren vekili nisan ayı başıyla ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.
İzin nasıl kullanılır?
Yıllık izin süresi, işçi ve işverenin anlaşması şartıyla bölünerek de kullanılabilir. Fakat bölünerek kullanılan sürelerden bir bölümünün 10 günden az olmaması gerekir.
İşten ayrılanın yıllık izinleri nasıl kullandırılır?
İşten çıkarma durumunda kullanılmamış yıllık izinlerin paraya dönüştürülmesi mümkün. İşten ayrılan kişiye daha önce kullanmadığı yıllık izin süreleri toplanarak, o dönemki ücreti üzerinden hesaba dikkat edilerek ödeme yapılıyor. Yani bu yıl işten ayrılan bir kişiye 2020 ve 2021 yıllarından kullanmadığı yıllık izin günlerinin ücreti, bu yılki ücreti üzerinden hesaplanarak veriliyor.
Yıllık iznin ne zaman kullanılacağına nasıl karar verilir?
Yıllık ücretli iznin kullanılacağı tarih konusunda işverenin kararı önemlidir. Bu konuda yargı kararları işverenin yönetim hakkını esas alan yönde çıkıyor. İşveren aynı departmanda yer alan iki kişiyi aynı anda yıllık izne göndermeme kararı alabilir. Aynı şekilde aynı veya benzer görevleri yürüten kişilere de aynı anda yıllık izin vermeyebilir.
PART-TİME ÇALIŞANLARIN SENELİK İZİN HAKKI
İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az 1 yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin veriliyor. İşçiye verilecek izin, çalışma süresi ve yaşa göre değişiyor. Buna göre kazanılan izin süreleri şöyle: 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) kıdemi olan işçilerin en az 14 gün, s5 yıldan çok 15 yıldan az olan işçilerin en az 20 gün, 15 yıl (dahil) ve daha çok olanların ise en az 26 gün izin hakkı bulunuyor. Part-time (yarım gün) çalışmada izinler kısalmıyor. Tam zamanlı çalışanlarla aynı sürede izin hakkı var. 18 yaşından küçükler ve 50 yaşından büyükler 20 günden az izin yapmıyor. Sözleşmelerle bu süreler artırılabiliyor.
TATİL DÖNEMİNDE BAŞKA İŞ YAPILAMAZ
Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
MEMURLARDA YILLIK İZİN HAKKI NASIL HESAPLANIYOR?
1 yıldan 10 yıla kadar (10 yıl dahil) kıdemi olan memurun izni 20 gün, 10 yıldan fazla kıdemi olanların 30 gün. Bir önceki yıldan devreden izin süresinin, mutlaka devrettiği yıl içinde kullanılması gerekiyor. Bu şekilde devreden ve kullanılamayan izin süresi müteakip yıla devredilemiyor.
MAZERET İZİNLERİ YILLIK İZİNDEN KESİLİR Mİ?
İster ücretli olsun isterse ücretsiz, yıl içinde alınan mazeret izinleri ya da raporlu olunan süreler işveren tarafından yıllık izin hakkından mahsup edilemiyor.
YILLIK İZİN EN AZ KAÇ GÜN KULLANILIR?
Esas olan yıllık izinlerin bütün olarak kullandırılması. Yıllık iznin tamamı kullandırılacaksa iznin ne zaman ve şekilde olacağı kararı işverene ait.
Ancak işveren yıllık izni parçalara bölmek istiyorsa, işçiden onay almak zorunda. Bu durumda çalışan bölünen iznini, kendisine uyan zamanda kullanma hakkına sahip. Bölündüğünde de iznin bir parçası 10 günden az olamıyor.
İHBAR SÜRESİ İZİNDEN DÜŞÜLMEZ
İşveren iş akdini feshederken ihbar tazminatı ödememek için ihbar süresi kadar önceden bildirim yapıyor.
Bu süre, 6 aydan az çalışan işçi için 2 hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar olan işçi için 4 hafta, 1.5 yıldan üç yıla kadar olan işçi için 6 hafta, 3 yıldan fazla olan işçi için 8 haftadır.
İhbar süresince günde 2 saatten az olmamak üzere iş arama izni de verilmeli. İhbar süresi ve iş arama izinleri yıllık izinden düşülemiyor.