EYT'de dev prim desteği! Emeklilik için büyük indirim

EYT'de son dakika gelişmesi yaşandı. Uzun süredir beklenen emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili yasa teklifi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşüldü. Teklifle 2.2 milyon kişinin 2023 yılında emekli olabileceği açıklanırken, söz konusu düzenlemenin SGK’ya maliyeti 144.7 milyar TL olarak hesaplandı. Kamu personeli üzerinden de 49.7 milyar liralık bir maliyet hesaplanıyor. SGK Başkan Vekili Kürşad Arat, maaş bağlanma sürelerinin uzayabileceği yönündeki uyarılara, “Daha sonraki bir tarihte bağlansa bile maaşlar 1 Mart’tan itibaren hesaplanacak” yanıtını verdi. EYT’den emeklilik başvurusu yapan milyonlarca kişi maaştan önce kıdem tazminatlarına kavuşacak. Emekli maaşı SGK’ya başvuruyu takip eden ay başından itibaren bağlanıyor. SSK’lı maaşını her ayın 17-22’si arasında çekiyor. Dolayısıyla maaş hesaba yatana kadar EYT’li, işyerinden emeklilik hakkıyla ayrılıp kıdem tazminatına daha önce kavuşacak. SGK’dan ‘emekli olabilir’ yazısını alıp işverene teslim eden EYT’li yasal olarak iş sözleşmesini tek taraflı feshedip kıdem tazminatıyla birlikte izin gibi yasal haklarını talep edebilecek. Bu durumda işverenin ‘ödemiyorum’ deme hakkı yok. Yani tüm süreç yasal çerçevede ilerleyecek. Çalışanların sigortası niteliğindeki kıdem tazminatı, son işyerinde çalışılan her tam yıl için 30 günlük son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Tazminatın alt limitini asgari ücret belirliyor. Asgari ücret 1 Ocak itibarıyla yüzde 55’lik artışla brüt 10 bin 8 liraya çıkmıştı. Yani en düşük tazminatta bu tutar baz alınıyor. Kıdem tazminatının 1 yıl için en yüksek tutarını ifade eden tavan, memur maaş katsayısına göre belirleniyor. İlk 6 ay için geçerli tavan tutar 19 bin 982.83 lira olarak belirlemişti. İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden ödeniyor. Bir yıldan artan sürelerde oranlanarak hesaplamaya dahil ediliyor. Tazminat hesaplanırken ücretin yanı sıra, düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatler (yol parası, yemek parası, düzenli ikramiye ve primler gibi) dikkate alınıyor. Tazminatlar genel olarak peşin ödeniyor. Ancak EYT sürecinde toplu bir kıdem tazminatı ödeneceğinden bu konuda işçi ve işveren anlaşırsa taksitler halinde de ödeme yapılabilir. Bu tarafların kabulüne bağlı. EYT ile emeklilikte yaş aranmıyor. 5000-5975 gün arası kademeli prim şartı ve kadın ise 20, erkek ise 25 yıllık sigortalılık şartı gerekiyor. EYT ile emekli olamayacakların da istifa ile kıdem tazminatı hakkı söz konusu. 8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduran yani yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren işçiler, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) ‘yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmiştir’ yazısını temin ederek işverene verip, istifa ederse kıdem tazminatı alabiliyor. 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 arasında sonra sigortalı olanların önünde ise iki seçenek var. Seçeneklerden birincisi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim. Bu şartları tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşında emekli oluyor. 2008’den önce sigortalı olanların ikinci seçeneği ise 7000 gün prim ödeme süresi. 7000 günü tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşını doldurmak koşuluyla emekli olabiliyor. Dolayısıyla burada sigortalılık süresi aranmıyor. 19 yıl 5 ay 10 gün prim ödeyenler SGK’dan yazı alarak çalıştığı yerden istifa ederek kıdem tazminatını yasal olarak alabilir. 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenlerde ise aranan prim gün sayısı 5400 olacak (her yıl 100 gün artarak 4500’den 5400’e çıkacak). EYT hakkıyla emekli olacak yaklaşık 5 milyon vatandaş da yasa çıktıktan sonra kıdem tazminatı hakkı elde edebilecek. Bunun için SGK’dan emekli olabildiğine dair bir yazı alacak ve bunu işverene verecek. Ekinde de emeklilik sebebiyle istifa ediyorum diyecek, işveren de onu ‘08’ koduyla SGK’ya bildirecek ve kişi artık o işletme ile arasındaki hukuki ilişkiyi sona erdirecek yani işten çıkmış olacak. Bu saatten sonra kişinin aynı işyerinde işe devam edip etmemesi yine o çalışan ve işveren arasında yapılan anlaşmaya bağlı. İşçi 10 gün içinde aynı işyerinde çalışmaya başlarsa işveren 5 puanlık sosyal güvenlik destek priminden yararlanabilecek. Emekli olup, emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, ikinci kez emekli olamayacağından ‘emeklilik gerekçesiyle’ kıdem tazminatı talep edemiyor. Bu durumda normal bir işçi gibi işlem yapılıyor. Yani işten çıkarma, geçerli nedenle (maaşın geç ödenmesi ve mobbingpsikolojik baskı gibi) sözleşme feshi, en az 1 yıllık çalışma süresinin olması gibi kurallara tabi olarak tazminat alınabiliyor. Diğer yandan kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşlarını kestirip çalışmaya devam eden emekliler, yeniden emeklilik dilekçesi vererek, emeklilik sonrası sürelerin tazminatını da alabiliyor. EYT’den emekli olacaklar sadece kıdem tazminatı alabilecek. Emeklilik hakkıyla işten ayrılmada ihbar tazminatı ödenmiyor. Emeklilik dışında tek taraflı sözleşmenin feshedildiği durumlarda ihbar tazminatı işler. Kıdem için 1 yılın dolması gerekirken, ihbar tazminatı ise 1 gün sigortalı çalışmayla elde edilebiliyor. İşten çıkaracağını veya işten ayrılacağını bildirmesi gereken taraf yasada belirtilen sürelere uymak zorunda. Bildirimden hem işveren hem de işçi sorumlu. Bildirim, işçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa (1 gün dahi olsa) 2 hafta, 6 ay ile 1.5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1.5 yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, 3 yıldan fazla olursa 8 hafta önce yapılmalı. Taraflar bu süreye bağlı kalmadan sözleşmeyi feshetmek isterse ihbar tazminatı ödemeli. İhbar tazminatının hesabında da brüt ücret dikkate alınıyor. Ama bunda kıdem tazminatında olduğu gibi ‘tavan sınırı’ yok. Emeklilik hakkıyla ihbar tazminatı alınamaz ancak tekrar çalışmaya başlayan emekli bu kez belirtilen şartları taşırsa normal bir işçinin haklarına sahip olacağından ihbar tazminatına hak kazanır. Emekli işçiler, haklı bir gerekçe olmadan işten atıldıklarında yukarıda belirtilen sürelere göre ihbar tazminatı alırlar. Kıdem hesabı brüt maaşa göre yapılmıştır. 10.008 TL 1 Ocak 2023 itibarıyla geçerli olacak asgari ücretin brütüdür. En düşük tazminatı tayin eder. 19 bin 982 TL ise 1 Ocak itibarıyla geçerli tavan kıdem tazminatı tutarıdır. Memur maaş katsayısına göre 6 ayda bir yenilenir.Kıdem tazminatından sadece Damga Vergisi (binde 7.59) kesiliyor. Hesabımız vergisi düşülmüş ‘NET’ tutarlardan oluşuyor. Genel Sekreteri Akansel Koç, 5 puanlık indirime rağmen emekli işçiler için ödenen sosyal güvenlik destekleme primi ile normal işçi çalıştıran işçi için ödenen sigorta primi işveren payı arasında 2 puanlık fark olduğunu belirterek, aynı işyerinde çalışmaya devam edecek EYT'liler için bu farkın giderilmesini istediklerini söyledi. Koç, emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edecek işçiler için öngörülen 10 günlük sürenin de teknik sebeplerden dolayı yetersiz olduğunu düşündüklerini, 3 ay olarak revize edilmesini talep ettiklerini belirtti. Koç, emekli olan EYT'lilerin bir süre dilendikten sonra yeniden çalışmak isteyebileceklerini, bu nedenle ilave süreye ihtiyaç duyduklarını söyledi. Teklif Komisyon’da çalışılmaya başlamadan önce Plan ve Bütçe Komisyonu’na SGK tarafından detaylı bir etki analiz raporu sunuldu. SGK Başkan Vekili Kürşad Arat tarafından “Üst yönetici olarak yetkim dahilinde, bu raporda yer alan bilgilerin güvenilir, tam ve doğru olduğunu beyan ederim” notuyla sunulan rapora göre, bu yıl emekli olabilecek 2.2 milyon kişinin 1.7 milyonu 4A’lı (SSK’lı), 89 bini Bağkurlu, 496 bini ise 4/C’li (Emekli Sandığı). Gelecek yıllarda şartları tamamlayanlarla birlikte toplam rakam 4.8 milyon kişiye ulaşacak. Düzenlemenin bütçeye bu yılki maliyeti 194.4 milyar TL olacak. EYT kapsamındaki SSK’lıların yüzde 87’si halen çalışıyor. i 194.4 milyar TL olacak. EYT kapsamındaki SSK’lıların yüzde 87’si halen çalışıyor. Verilecek teşviklerle bu kişilerin çalışmaya devam etmesi öngörülüyor. Bu kişilerin hiçbiri çalışmazsa ve yerlerine de yenileri alınmazsa ilave olarak SGK, 45.5 milyar liralık bir kayıp yaşayacak. Ancak böyle bir durumun olma ihtimalinin bulunmadığı da yine raporda yer aldı. Yaş şartının kaldırılmasıyla birlikte emekli olabilecek 2.2 milyon sigortalının ortalama yaşı 48.5 ve ortalama emekliliğe kalan süreleri 6.3 yıl. Mevcut durumda yıl içinde emekli olanların ortalama yaşı kadınlarda 54.1, erkeklerde ise 54.3. Komisyona sunum yapan SGK Başkan Vekili Kürşad Arat da, genel olarak SSK’lı olanların düzenleme sonrası emekli maaşını alarak çalışmaya devam etmelerini beklediklerini söyledi. Aylık bağlanma oranlarında da EYT’lilerde farklı bir durum olmadığını kaydeden Arat, CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba’nın “Bu kadar çok kişinin maaşı aynı anda bağlanabilecek mi?” sorusuna şu yanıtı verdi: Komisyona sunum yapan SGK Başkan Vekili Kürşad Arat da, genel olarak SSK’lı olanların düzenleme sonrası emekli maaşını alarak çalışmaya devam etmelerini beklediklerini söyledi. Aylık bağlanma oranlarında da EYT’lilerde farklı bir durum olmadığını kaydeden Arat, CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba’nın “Bu kadar çok kişinin maaşı aynı anda bağlanabilecek mi?” sorusuna şu yanıtı verdi: Kanun yürürlüğe girdikten sonra mart ayı itibarıyla maaşı hak etmiş olacaklar. Daha sonraki bir tarihte bağlansa bile EYT’linin maaşı 1 Mart’tan hesaplanacak. Hak kaybı olmayacak.” SGK’ya maliyet: (Emekli aylığı, bayram ikramiyesi ve 4B prim kaybı) 144.7 milyar TLKamu personeli bütçe maliyeti: 49.7 milyar TLToplam merkezi bütçe maliyeti: (SGK artı kamu personeli) 194.4 milyar TL CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Malatya Milletvekili Veli Ağbaba ise düzenlemenin 5 bin gün yerine 5 bin 975 güne kadar artan prim gün sayısıyla gelmesini eleştirdi. Bu nedenle birçok kişinin 2 yıl 7 ay daha çalışmak zorunda kaldığını söyleyen Ağbaba, “Birçok kişi borçlandı, kimi arabasını sattı. Bu haliyle prim gün sayısı düzenlemesi kabul edilemez” dedi. AK Parti Grup Başkanvekili Muhammed Emin Akbaşoğlu ise teklifle yeni kademeli yaş şartı getirildiği iddiasının “yalan, bühtan” olduğunu iddia etti. 8 Eylül 1999’dan sonra işe girenlerin emeklilik koşulları da tartışma konusu oldu. HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan’ın “8 Eylül 1999’da işe giren 43 yaşında emekli olabilecek. 9 Eylül 1999’da işe giren ne zaman emekli olabilecek?” sorusuna AK Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş “60 yaşında olabilecek. Hepsini 43 yaşında emekli mi yapalım diyorsunuz?” yanıtını verdi. EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran Özüpak, “Emeklilikte yaşa takılanlardık. Emeklilikte prime takılanlar olduk. 1999 öncesi 5975’e kadar çıkan bir prim günü yoktu. Bu, 2002’de yürürlüğe girdi” diye konuştu. Milyonların beklediği EYT düzenlemesinin ne zaman yasalaşacağına ilişkin takvim ortaya çıktı. AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan, dün Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmeye başlanan EYT düzenlemesini gündemin önüne alarak haftaya salı günü Genel Kurul’da görüşmeyi planladıklarını söyledi. Yaş şartının kaldırılması durumunda prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartını sağladığı için 2.2 milyon kişi hemen emekli olabilecek. Emekli olup çalışmaya devam edenler için 4.7 milyarlık prim desteği sağlanacak Sabah'tan Hazal Ateş'in haberine göre; EYT'lilerin heyecanla beklediği Meclis süreci hız kazandı. Yasa teklifi dün Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşülüp kabul edildi. Teklif, gelecek hafta salı günü Meclis Genel Kurulu'nda görüşülüp aynı gün yasalaşacak. Sosyal Güvenlik Kurumu'nca Komisyona sunulan etki analizine göre EYT'nin bu yılki toplam maliyeti 194.4 milyar lira olacak. Yaş şartının kaldırılması durumunda prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartını sağladığı için 2.2 milyon kişi hemen emekli olabilecek. Düzenleme 8 Şubat'ta Resmi Gazete'de yayınlanarak yasalaşacak. Meclise sunulan 4 maddelik yasa teklifine göre, 8 Eylül 1999 ve daha önce sigortalı çalışma başlayanlardan SSK'lılardan 5.000-5.975 arasında değişen prim gününü ve kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresini tamamlayanlar yasa yürürlüğe girmesini ardından hemen emekli olabilecek. Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR'a tabi olanlardan kadınlarda 7200, erkeklerde 9000 prim gününü tamamlayanlar da yasa çıktığında emekliliğe hak kazanacak. Prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartlarını sağladığı için hemen emekli olabilecek 2.2 milyon kişinin ortalama yaşı 48.5 olarak hesaplandı. Etki analizine göre, EYT'nin Sosyal Güvenlik Kurumu'na 2023 yılındaki maliyeti 144.7 milyar lira olacak. 49.7 milyar liralık kamu personeli bütçe etkisi ile birlikte merkezi yönetim bütçesine toplam maliyeti 194.4 milyar lira olacak. Halen çalışmakta olan 4/A'lıların hepsinin çalışma hayatından çekilmesi ile oluşabilecek SGK prim kaybı da 45.5 milyar lira olarak hesaplandı. Emeklilik için yaşı bekleyen ve ilerleyen yıllarda bekleyecek olan toplam 4.8 milyon kişinin bulunduğu tespit edildi. EYT düzenlemesinden etkilenen SSK kapsamındaki sigortalıların yüzde 87'si mevcutta çalışma hayatında aktif olarak yer alırken, Sosyal Güvenlik Destek Primi teşviki ve yeni istihdamla birlikte SSK kapsamında prim kaybı öngörülmüyor. Yasa teklifi, EYT kapsamında emekli olup aynı işyerinde çalışmaya devam eden işçiler için ödenen sosyal güvenlik primi işveren payında 5 puan indirim öngörüyor. Emekli olan EYT'lilerin tamamının aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi durumunda 6.3 milyar,yüzde 75'inin devam etmesi durumunda ise 4.7 milyar lira maliyet oluşacak. SGK'nın etki analizinde, yaş şartının kaldırılması durumunda prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartlarını sağladığı için hemen emekli olabilecek 2.2 milyon kişinin ortalama yaşının 48.5 ve ortalama emekliliğe kalan süresinin ise 6.3 yıl olduğu belirtildi. AK Parti Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu, teklif hakkında bilgi verirken, yeni kademeli yaş şartı getirildiği iddiasının yalan, bühtan olduğunu iddia etti. Kanuna göre, 1999'dan bu yana, AK Parti iktidarından önce konulmuş, yürürlükte olan üç şarttan iki şartı, yani prim gün sayısını ve çalışma süresini dolduranlardan istisnasız herkesin emekli olmaya hak kazanacaklarını söyledi. Bu düzenlemenin özünün bu olduğunu kaydeden Akbaşoğlu, başka bir şart ilave etmenin asla söz konusu olmadığını belirterek, Hiçbir yeni şart ilavesi getirmedik. Mevcut üç şarttan birini kaldırdık dedi.