EYT ile ilgili son dakika gelişmesi: Tazminat hakkı ve prim desteği

Milyonlarca EYT’li için emeklilik çözümü gelirken çalışanlar tazminat hakkına da kavuşacaklar. Bu arada işverenlere 5 puanlık bir destek de gelecek. Emeklilikte Yaşa Takılanlar ile ilgili yasa çalışmasında sona yaklAralık ayı itibariyle yasanın Meclis'e gelmesi bekleniyor. Yasanın içeriği ile ilgili çok şey söylenip yazılıyor. Şartlar net olarak bilinmese de bazı kuralların kesin olarak getirileceği öngörülüyor. EYT'li olmak için öncelikle 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamak ve prim yatırmak gerekiyor. Herhangi bir prim şartı getirilmese bile 8 Eylül 1999 öncesinde prim şartı SSK'da 5000 gün olarak uygulanıyordu. Buna göre en az 5000 günün olması gerekiyor. Yine SSK'lılar için erkeklerde 25 kadınlarda ise 20 yıl bekleme süresi bulunuyor. Bağkur ve Emekli Sandığı'nda ise erkeklerde 9 bin gün (25 yıl), kadınlarda ise 7200 gün (20 yıl) prim isteniyor. Yeni Asır'dan Faruk Erdem'in yazısına göre; EYT yasası ile ilk etapta 1.5 milyon sigortalının emekli olacağı belirtiliyor.EYT yasasından etkilenecek ve emekli olacak sigortalıların büyük çoğunluğu bir işyerinde çalışıyor. Dolasıyla emeklilik işlemleri için bu vatandaşların işten çıkış belgesi alması gerekecek.Emeklilik için işten ayrılan çalışanlar son işyerlerinde en az 1 yıllık kıdemleri de varsa tazminat hak ediyorlar. Bu durum kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı yasanın 14. Maddesi'nin 4. Fıkrası'nda şöyle ifade ediliyor: Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla... Bu amaçla işten ayrılan sigortalılar çalıştıkları sürenin son brüt maaşlarıyla çarpılması sonucunda ortaya çıkan rakam kadar tazminat alabiliyorlar. Son günlerde iş dünyasından yapılan açıklamalarda yoğun bir emeklilik hareketi olacağı ve kıdem tazminat yükü oluşturacağı belirtilerek faizsiz kredi desteği isteniyor. Çünkü bugün Türkiye'de birçok firma kıdem tazminatı için bir kaynak ayırmıyor. Oysa geçtiğimiz yıllarda gündeme gelen kıdem tazminatı fonu kabul edilse ve kurulsaydı bugün tazminat diye bir sorun olmayacaktı. Ancak hem iş dünyası hem sendikalar buna karşı direndiler.İş dünyasının diğer istekleri de şöyle:Tazminatlar için işverene faizsiz kredi.Sosyal güvenlik destek priminin düşürülmesi.Sigorta teşviklerinin kesilmemesi. Tazminatlar dışında emekli olduktan sonra çalışacak EYT'liler için de Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödenmesi gerekiyor. Bu primlerin toplamı yüzde 32 olsa da işverene düşen kısım biraz yüksek. Yani işveren normal çalışana nazaran emekli çalışan için daha yüksek prim ödüyor. Burada işverenin prim ödemelerinde 5 puanlık bir destek yapılması da gündemde. Çalışanların prim ödemeleri şu oranlarda yapılıyor: İşçi SGK primi: Yüzde 14 İşçi işsizlik sigortası primi : Yüzde 1İşveren SGK primi: Yüzde 15.5 (5 puan teşvik ile) İşveren işsizlik sigortası primi: Yüzde 2 Toplam kesinti oranı: Yüzde 32.5 (5 puan teşvik hariç) ● Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi İşveren Payı: Yüzde 2 Sosyal Güvenlik Destek Primi İşveren Payı: Yüzde 22.5 (5 puan indirim ile yüzde 17.5 olacak) Sosyal Güvenlik Destek Primi İşçi Payı: Yüzde 7.5 Toplam kesinti Yüzde 32'dir. Bu noktada EYT'liler emekli olabilmek için işten çıkacakları için prim teşviklerinin kesilmesi de söz konusu olacak. Çünkü bu teşvikler işçi çıkartmamak kaydı ile veriliyor.Bu yüzden işverenler bu teşviklerin kesilmemesini de istiyor. Öte yandan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in açıklamalarına göre; Haziran 2022 itibarıyla prim gün sayısı ve sigortalılık süresini dolduran ve yaş şartı kaldırıldığında hemen emekli olabilecek kişi sayısı 1.5 milyon civarında. Diğer EYT’liler de şartları tamamladığı tarihte emekli olabilecek. EYT’de 1999 öncesi ve 5000 prim gün şartı değişmiyor. Yani kadınlar için 20 yıl, erkekler için 25 yıl şartını yerine getirdikleri zaman düzenlemeden istifade edecekler. Yine kadınlar 50 yaş, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün ile erkekler 55 yaş, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim gün sayısı ile yaştan emekli olabilecek. Düzenlemenin yapılmasına sayılı günler kala Bakan Bilgin’den yeni kritik açıklamalar geldi. Bilgin, “Yıpranma hakkı, doğum ve askerlik borçlanmaları olsa bile işe başlangıç tarihi geriye çekilemez. Bunlar ancak eksik prim gün sayısını tamamlamak üzere yapılır. Yani o eksik kalan prim gün sayısını telafi eder. Ama işe başlangıcı geri çekmez. Öyle bir şey yok” dedi. Mevcut uygulamada sigorta başlangıcından önceki askerlik borçlanması ve staj sigortasından sonraki doğum borçlanması sigorta başlangıcını geri çekebiliyor. Bunlar ancak eksik prim gün sayısını tamamlamak üzere yapılır. Yani o eksik kalan prim gün sayısını telafi eder. Ama işe başlangıcı geri çekmez. Öyle bir şey yok” dedi. Mevcut uygulamada sigorta başlangıcından önceki askerlik borçlanması ve staj sigortasından sonraki doğum borçlanması sigorta başlangıcını geri çekebiliyor. 45 meslekte yıpranma hakkı bulunuyor. Bu meslek kollarında faaliyet gösterenler arasında madenciler, sağlıkçılar, emniyet mensupları, basın mensupları ve askeri personel de bulunuyor. Yıpranma emeklilik için ek prim imkanı sağlamakla birlikte yaşı da öne çekiyordu Yıpranmanın sigorta başlangıcını öne çekip çekmeyeceğiyle ilgili detayların taslak metnin kamuoyu ile paylaşılmasıyla netlik kazanması bekleniyor. Öte yandan Bakan Bilgin, EYT’den emekli olduktan sonra çalışmaya devam edecekler için işverene 5 puan katkı verileceğine dikkat çekerek, “Yani işverene sen EYT’li olan bu çalışanını atma, çalıştır. Biz sana sosyal güvenlik destek primi vereceğiz” dedi. EYT kapsamında emekli olanlar çalıştıkları yıllara ilişkin kıdem tazminatını almaya yasal olarak hak kazanacak. Burada toplu ödemelerin işvereni zorlayabileceği konusu gündeme getirilmişti. Tazminatla ilgili de bilgi veren Bakan Vedat Bilgin, “Bu konuda da Hükümetin bazı formülleri var. Öncelikle bu büyük bir sorun değil. Çünkü işveren kıdem tazminatını vergiden düşüyor. Ayrıca kıdem tazminatı ödemesini işveren işçisiyle kendi arasında anlaşarak taksitlendirebilir” dedi. İşverenler ise kendilerine düşük faizli kredi verilmesini talep ediyor. Bakan Vedat Bilgin, “5 bin 500 lira olan asgari ücrete yüzde 50 zam olur mu?” sorusuna ise “Hayali değil gerçekçi bir rakam üzerinde durmak lazım. İşletmelerin ödeyebileceği bir ücret arayışındayız” yanıtını verdi.