Orojenez Nedir, Nasıl Oluşur? Türkiye'deki Orojenez Dağ Örnekleri Nelerdir?
Dağ oluşumu yüz yılların neticesinde oluşan fay hareketlerinin bir tür sonucu olarak karşımıza çıkar. Genel olarak oldukça büyük çaplı olarak görülen bu doğa olayları pek çok canlının da yuva tespiti edilmesinde işe yarar. Aynı zamanda pek çok canlı varlık ve değerli kayalar da dağ oluşunu yani orojenez ile meydana gelir.
Orojenez Nedir?
Dış kuvvet elemanları olan su, buzullar ve rüzgar ile birlikte taşınan materyaller, deniz ve okyanus tabanlarında birikir. Bu alanlarda ise bu şekilde uzun yıllar boyunca kalın tortul tabakalar meydana gelir. Geniş alanlara sahip olan bu tortulanma bölgelerine jeosenklinal adı verilir. Jeosenklinal alanlara Akdeniz ve Atlas Okyanusu örnek olarak verilebilir.
Orojenez, kıvrımlanarak ve fayların bindirmesi ile dağ kuşaklarının oluşturulması sürecine denir. Jeolojik tarih, orojenlerin belirli bir zamanda Dünya'nın kabuğunun tümünü birden etkilemediği bildirir.
Ancak orojenik bölgeler olarak bilinen yerel bölgeleri daha fazla etkilediklerine dair net kanıtlar bulunmaktadır. Bu tür bölgeler, her bir orojenik kuşak adına aynı olan ve düzenli olaylar dizisinden etkilenir
Orojeniz Nasıl Oluşur?
Genel olarak bir volkanik kuşağın oluştuğu kıta-okyanus yitim bölgesinin bir çeşit yan ürünüdür. Birbirine doğru hareket eden kıta parçaları yani levhalar arasında sıkışan yumuşak tabakalar zamanla yükselir ve dağ sıralarını oluşturur.
Orojenez ile dağların oluşumu yerin litolojik yapısına bağlı olarak kırık ve kıvrım şeklinde gerçekleşir. Kimi yerlerde ise yer yapısından kaynaklı olarak kıvrımlı ve kırıklı yapılar birbiri ile iç içe gelişir.
Kıvrılma: Yanlardan sıkışmakta olan tortul tabakalar esnek yapıya sahip ise kıvrılma gerçekleşir. Neticesinde ise kıvrım dağları meydana gelir.
Kırılma: Levhalar arasında sıkışmaya başlayan tortul tabakalar sert yapıya sahip ise tabakalar kırılır. Tabakalar dikey veya yatay yönde değişebilir. Kırılma neticesinde yükselen kısımlara horst adı verilirken, çöken kısımlara ise graben adı verilir. Horst alanları kırık dağları oluşturur. Grabenler ise ovaları meydana getirir.
Türkiye'deki Orojenez Dağ Örnekleri Nelerdir?
Ülkemizdeki dağlar Alp-Himalaya orojenezi neticesinde oluşmuştur. Toros Dağları ve Kuzey Anadolu Dağları bu şekilde meydana gelmiştir. Kıvrılma neticesinde yüksekte kalan kubbemsi bölgelere Antiklinal, alçakta kalan çanak şeklindeki kısımlara Senklinal adı verilir.
Yine kırılma sonucu meydana gelen torst ve grabenler de ülkemizde bulunmaktadır. Türkiye'deki orojenezlere Toros Dağları ve Kuzey Anadolu Dağları dışında aşağıdaki dağlar örnek verilebilir.
Köroğlu Dağları,
Küre Dağları,
Ilgaz Dağları,
Canik Dağları,
Giresun Dağları,
Köse Dağları,
Doğu Karadeniz Dağları,
Yalnızçam Dağları,
Mescit Dağı,
Tecer,
Allahu ekber Dağları
Mercan Dağları örnek verilebilir.
