Varoşlarda alkol yasak ama bonzai legal

Son dönemin en büyük tehlikesi olarak Bonzai gösteriliyor. Yetkililer her hafta bir çocuğun bu zehir nedeniyle öldüğünü belirtiyor. Türkiye'nin az sayıdaki bağımlılık uzmanlarından Acıbadem Maslak Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Kültegin Ögel ile konuyu masaya yatırdık.

Türkİye’de uyuşturucu kullanımı ve bağımlılığı giderek artıyor. Bu durum neden kaynaklanıyor?

Acımasız kentleşme çok önemli bir faktör. Kentleşme hem insanı yabancılaştırıyor, hem çocukların ve gençlerin boş zaman alanlarını daraltıyor, hem anne ve babaların kontrolünü azaltıyor, hem de uyuşturucunun karanlık dehlizlerde bulunmasını ve satılmasını kolaylaştırıyor. Hayat acımasızlaşıyor, yardımlaşma azalıyor. Çağımızda giderek insan bireyselleşmeye başlıyor. Bireyselleşme, bunu olumlu kullanamayanlar için bir yalnızlaşma. İşte o zaman yalnızlığı giderecek bir araç aramaya başlıyor insanlar.

Son dönemin en büyük tehlikesi olarak Bonzai gösteriliyor. Bonzai nasıl bir uyuşturucu türü?

Bonzai sentetik bir esrar. Beyinde esrarın etki ettiği bölgeleri etkiliyor. Bu nedenle etkileri kısmen esrara benziyor. Ama etkisi esrar 14-90 kat daha fazla. Böyle olunca da beklenmedik sonuçlar doğuruyor. Yani “çakma” ve “tehlikeli”... Bonzai’nin bir diğer adı ise jamaican. Her ikisi de birer muamma...

Nasıl etki ediyor?

Bunlar aslında alkole benzer sarhoşluk yaparlar. O nedenle genç yakından takip edildiğinde kolaylıkla anlaşılabilir. Fazla alındığı taktirde bir boş bakma hali gelişebiliyor. Biraz robotlaşma gibi diyebiliriz... Bağımlılık potansiyeli esrara göre çok fazla. Tamamen sentetik olduğu ve çeşitli formülleri olduğu için, yan etkileri de tam olarak bilinmiyor. Temel olarak naftalin türevi diyebiliriz. Bazen böbrek yetmezliği, bazen kalp krizi bazen intiharla etkileri ortaya çıkıyor. Ancak öğrenme hafıza ve dikkat yetisini çok fazla azaltıyor.

Yetkililer her hafta bir çocuğun bu zehir nedeniyle öldüğünü belirtiyor. Liselerde kullanım oranı yüzde 15’lerde. 12-14 yaş arasındaki çocuklar neden uyuşturucu kullanma ihtiyacı duyuyor?

Çok faktör var. Bunlardan birisi gençlerin artık boş zaman geçirecekleri alanlarının olmaması. Hayat AVM’lerde geçmiyor. Genç eğlenecek, riske girecek, yorulacak. Bonzai burada devreye girebiliyor. Ayrıca bonzai ucuz. Elde edilmesi, taşınması daha kolay. Ebeveynler bilgisiz. Bu yaş çocuğunun en önemli savaşı, kendini ebeveyninden farklılaştırmak. Bazen uyuşturucu farklılaşmak için bir yol olabiliyor. Bir de tabii ki “moda”. Modalardan en çok gençler etkilenir. “Herkes içiyor ki!” söylemi maalesef en büyük tehlike... Öte yandan alkol yasak ama bonzai zihinlerde legalleşmiş durumda...

'Kızlar için uyuşturucu isyanın bir parçası'

Bonzai kullanımı özellikle varoşlarda yüksek...

Daha ucuz bir madde olması önemli bir etken. Varoşlar maalesef en korunmasız semtler ülkemizde. Varoşlarda boş alan yok, yapacak bir şey yok gençler için. Alkol daha bir yasak varoşlarda. O zaman kaçamak işler daha çok devreye giriyor. Buralarda ebeveynin denetimi daha zor. Zaten yoksullukla mücadele eden ebeveyn, çocuğunun kontrolünü elinden kaçırıyor. Ebeveynin konuyla ilgili bilgisi az bu semtlerde...

Ege Üniversitesi’nin bir araştırmasına göre özellikle kız çocuklarında uyuşturucu bağımlılığı artıyor. 2003 yılında kızların yüzde 10.6, erkeklerin ise yüzde 89.4’ü tedavi için başvururken, 2013’te kızların oranı yüzde 21.9, erkeklerin 78.1 oldu. Kız çocuklarında bağımlılık artışının sebebi ne?

Bunu diğer araştırmalarda da görüyoruz. Kızlar giderek özgürleşiyorlar. Ve isyan ederek özgürleşebiliyorlar. Uyuşturucu isyanın bir parçası... Aile baskısı artsa bile, aileye karşı tepki büyüyor. Bu da tepkinin önemli bir parçası. Aslında kızlar eve kapanmak istemiyor ama yaşam içinde de tam bir yerleri yok. Arada derede kalıyorlar, uyuşturucu da kimi zaman kendilerini göstermelerinin bir aracı olabiliyor... Aileyle anlaşarak çok katı olmadan ama sınır koyarak özgürleşmeleri daha koruyucu olacaktır.

Eğitim sistemindeki değişimler, sınav stresi, arkadaşları ve gelecek kaygısı gençleri nasıl etkiliyor?

Genelde gelecek kaygısı yerine umutsuzluk hakim gençlerde. “Nasıl olsa kazanamam bu sınavları”, “kazansam ve üniversiteye gitsem ne olacak ki” düşüncesi boşluğa itiveriyor gençleri. Eğitim sistemi giderek gençleri okuldan uzaklaştırdı. Maalesef çeken değil, iten bir okul var (özellikle varoşlarda). Okuldan uzaklaşan genç, sistemin dışına itilmiş demektir. Bu durumda da uyuşturucu gibi sistem dışı yaşam mübah oluyor.

Uyuşturucu kullanımı ile şiddet arasında nasıl bir bağlantı var? Uyuşturucu kullanımı şiddeti ve suç işleme olasılığını artırıyor mu?

Uyuşturucu kullanımı ile suç ve şiddet arasında belirgin bir ilişki var. Ama her uyuşturucu kullanan için şiddet gösterir diyemeyiz. Ama şiddet veya suça eğilimi olan kişiler, uyuşturucu sayesinde duvarları kolay kırıyor. Tekrar suç işlemede de uyuşturucu kullanımı en etkin faktörlerden birisi.

‘Tek kimlikli' olmak uzlaşmadan uzaklaştırıyor

Özellikle gençlerde şiddet eğilimi çok yüksek. Her gün nişanlısını, sevgilisini, eşini öldüren bir gencin haberiyle karşılaşıyoruz. Toplum nasıl bir cinnet hali içinde...

Demode sözcüklere bakmak, bu durumu açıklamak için yeter. Bunlar “barış” ve “uzlaşma”. Gençlerde tek kimlik ağırlık basmaya başlıyor. Örneğin delikanlılık, bilmemnerelilik veya başka bir şeylik... Kendini tek kimlikle tarifleyen birey uzlaşmacı olamaz. Ama ben hem delikanlı hem bilmemnereli isem, o zaman bilmemnereli bir arkadaşıma delikanlılık nedeniyle zarar veremem...

Kaşına gözüne bakarak anlaşılmaz

Aileler çocuklarının uyuşturucu kullandığını nasıl anlayabilir? Nasıl bir yaklaşım sergilemeliler ve bu durumda ne yapmalılar?

İyi iletişim olmadan anlamaları çok zor. Ben yıllardır bu alandayım, az madde almış bir kişinin kaşına gözüne bakarak anlayamam. O nedenle çocukla konuşabilmek, arkadaşlarını, nereye gittiklerini, arkadaşlarının ailesini bilmek çok önemli...

Tedaviye ne zaman başlanmalı?

Öncelikle bu maddeden uzaklaştırmak gerekiyor. Bunun yanında madde isteğini azaltan ve bu madde kullanılmadığı zaman ortaya çıkan sinirlilik-huzursuzluk gibi belirtileri azaltan ilaçlar kullanıyoruz. Bağımlılık tedavisinde rehabilitasyon veya uzun süreli tedavi verebilecek kurumlarımız maalesef yok. Ama bence en önemlisi, hayatında 3-5 kez uyuşturucu kullanmış bir kişinin nasıl ve nerede destek alabileceği? Çünkü bu kişi veya ebeveyni destek alabilirse bağımlı olmayacaktır. Ama bu desteği özel kurumlar dışında verebilme şansımız yok. Örneğin bunu AMATEM’ler yapamaz. Çünkü onlar bağımlılık tedavisine zor yetişiyorlar.