Soru: Cennette sonsuza değin eğlenceli bir hayat mı yoksa bu dünyada olduğu gibi insanların özel bir yaşamı olacak mı? (M. T.)

Cevap: Cennet, tembel yatağı değildir. Yasin Suresi'nin 55'inci ayeti, cennetliklerin boş olmadıklarını, her birinin bir işi bulunduğunu fakat bu işin yorucu değil, zevkli, eğlendirici olduğunu anlatır. Gâşiye Suresi'nin 2 - 3'üncü ayetleri de kıyamette bazı yüzlerin, yani kâfirlerin ezici işler altında yorgun, bitkin düşeceklerini, 9 - 10'uncu ayetleri de bunların karşıtı olan müminlerin, yaptıklan işlerden memnun olarak sevinç içinde bulunacaklarını anlatmaktadır.

9 - 10'uncu ayetler, 2 - 3'üncü ayetlerin tam karşıtıdır. 2 - 3'üncü ayetlerin çizdiği sahnede münkir insanın işi yorucu, bitkin düşürücüyken 9 - 10'uncu ayetlerin çizdiği sahnede de inanan insanın işi kolay, sevindiricidir. Birinci sahnedeki insan, işinden bitkin vaziyetteyken ikinci sahnedeki insan işinden memnun, son derece neşelidir. Bu ayetlerden ahiretin tamamen boş oturulacak bir tembellik yeri olmadığı, orada da insanların çalışacaktan fakat suçluların, ağır işler yapmaya mahkûm edilecekleri anlatılmaktadır.

Tefsirlerde cennettekilerin, Allah'ın kerim yüzüne bakmakla, birbirlerini ziyaret etmekle, müzik dinlemekle meşgul olacakları; cehennemdekilerin de ellerine, ayaklarına, boyunlarına vurulan zincirleri taşımakla yorulacakları söyleniyorsa da ayette genel manada kullanılan işin böyle özel bir anlama tahsisi doyurucu değildir.

"Herkesin bir işi vardır"
Nitekim Fahre'd-dîn Râzî de bu işin genel mana taşıdığını şöyle belirtmiştir: "Onların her biri bir iş yapar fakat işleri güç değildir. Zevk verici ve eğlendiricidir." Burada bir hatıramı anmak istiyorum. 1979 yılı haziran ayında Orta Asya ve Kazakistan müftüsü merhum Ziyâu'd-dîn Baba-hânof'un davetlisi olarak o zamanki Sovyetler Birliği'ne gitmiştik.

Moskova'da gezerken rehberimiz Şeyhülislâm Muavini (şimdiki Azerbaycan Şeyhülislâmı) Paşazade Hacı Allahaşükür, söz arasında dedi ki: "Bu komünistler dinle alay ederek, 'Siz, kıyamet günü, insanların cennette, çiçekler, ağaçlar arasında bulunacaklarını, çalışmadan yiyip eğleneceklerini söylüyorsunuz. Bunun doğru olduğunu kabul edelim. İnsan bir iki gün boş durabilir ama sürekli boş durmak insanın canını sıkar. İnsan o cennetten bıkar' diyorlar." Ben ona şöyle dedim: "Kim diyor, cennette iş yoktur, insan boş duracaktır diye? Cennette bulunan herkesin bir işi vardır ama bu iş onu yormaz, canını sıkmaz, ona zevk verir, onu eğlendirir."

Yanımda bulunan bir profesör arkadaşım, bu sözüme bozularak, "Bunu neye dayanarak söylüyorsun? Delilin var mı?" dedi. "Evet" dedim, "Yüce Allah, 'Cennet halkı, o gün birer işte eğlenmektedirler' buyurmuştur."