Geçtiğimiz hafta, çocukların ileride zeki ve sağlıklı bireyler olması için bebeklikte uygulanması gereken "1000 gün kuralı"ndan söz etmiştim. Geçen hafta pazar günkü yazımda, Dünya Sağlık Örgütü'nün, bebeğin 1000 günü yani 2 yaşı dolana kadar olan süreçteki sağlıklı beslenme önerilerini yazmıştım. Bu hafta, konunun en can alıcı kısmı olan "inek sütü" kullanımının tehlikelerine işaret etmek istiyorum. Daha doğrusu, işaret edenlere aracı olmak istiyorum. Sağlıklı nesiller yetiştirmeyi hedefleyen "1000 gün" sosyal sorumluluk projesini, Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlığı desteği ile yürüten Nutricia'nın Anne-Bebek Beslenmesi Medikal ve Kurumsal Müdürü, Doktor Yalım Üner'in tavsiyelerini ve uyarılarını derledim sizin için. Daha zeki, daha sağlıklı nesiller için...
Dünya Sağlık Örgütü en fakir ülkeler için bile bebek en az 1 yaşına kadar inek sütü vermeyin diyor! Gelişmiş ülkeler ise bu süreyi 1,5- 2 yaş olarak belirliyor. Hepimiz, inek sütü ile büyüdük. Bizim ülke insanımızın inek sütüne bağlı ne gibi sağlık sorunları var şu an?
Omega 3 yeterli almayan bebek, büyüdüğünde matematik problemi çözerken sorun yaşar, çünkü beyni yeteri kadar performe edemez. Ve Omega 3, tüm hayvansal sütler içinde sadece anne sütünde vardır. Ona en yakın ise anne sütünü taklit eden formül sütlerdir. İnek sütündeki Omega 3 eksiğini tutup da bebeğe fındık filan vererek telâfi edemezsiniz.
- İlk 1 yaş içinde mineral yükü eğer bebeğe yanlış yüklendiyse, yetişkinliğinde ülkemizde çok sık rastlanan "esansiyel tansiyon" rahatsızlığı ile karşılaşır. İnek sütünün proteini, anne sütünün protein değerinin yaklaşık 3 katı. Bu böbrek için 3 kat fazla yük demek. Bebekken, böbrek iflâs etmez ya da bebekte tansiyon olmaz ama bebeklikte vücuda yanlış protein-mineral alımı büyüdüğünde insanı tansiyon hastası eder. Ülkemizde tansiyon hastalarına bakıldığında, bebekliğinde inek sütü içtiği ve tuzlu yediği saptanmıştır.
- Türkiye'nin yarısında demir eksikliği var. Tansiyon, kolestrol, şeker ve kalp hastalıkları da ne yazık ki ülkemizdeki yanlış beslenmeden dolayı ödediğimiz bedeller.
- Obezite, 1000 günlük süreçteki yanlış beslenmenin sonucudur. İnek yavrusu ile aynı gıda ile beslenirse obezite kaçınılmaz olur. İnsan yavrusu 5 ayda doğum kilosunun 2 katına çıkar, inek yavrusu 2 ayda doğum kilosunun 2 katına çıkar, balina yavrusu 10 günde çıkar. Her canlı türünün kendi annesinin sütü yavruyu doğru zamanda doğru kiloya getirir. İnsan yavrusuna inek sütü verirseniz 5 ayda olması gereken kiloya 3,5 ayda çıkar. Vaktinden önce çok kilo almak da sağlık sorunu doğurur. Ve yetişkin olduktan sonra ne yapsanız düzeltemezsiniz. Oysa anne sütü ve formül sütlerin kalorisi inek sütünün altındadır. Şişmanlıktan korunmak için de inek sütü vermemek gerekir. Bir insan yavrusunu inek gibi beslememelisiniz.
Ek gıdaya meyve ile başlayın
Anne sütü yetersiz ise ya da anne sütü yoksa ne yapmalıyız? Bebeklerimiz için en sağlıklı formül nedir?
Formül basit: Hamilelikte anne dengeli beslenecek, sigara içmeyecek. Bebek doğduktan sonra 0-6 ay arası, sadece anne sütü. 6-24 ay arası; bebeğin mide hacminin yarısı anne sütü, kalan yarısı dengeli olarak katı gıda. Eğer, katı gıdaya geçişte her şeyden vereyim mantığıyla çocuğu çok beslerseniz anne sütüne yer kalmaz. Oysa anne sütünün verdiği örneğin Omega 3'ü tutup da fındıkla filân telâfi edemezsiniz. Mutlaka bebeğin günlük gıdasının yarısı anne sütü ya da yerine geçecek doğru süt olmalıdır. Yani anne sütünü taklit eden formül sütler vermeliyiz.
Anne sütüne en yakını formül süt
Formül süt ya da mama dediğimiz şey nedir? İnek sütünden farkı ne?
Formül süt üreten tüm büyük ve köklü markalar 150-200 yıldır anne sütünü tâklit için çalışma yapıyor. Tabii ki anne sütü mucizevi ve bire bir aynını yapmak mümkün değil. Bir anneninkiyle diğerininki bile farklı. Hatta her annenin sütü, kendi bebeği için en doğru süt. Ama olmadığı durumlarda, anne sütüne en yakını kesinlikle formül sütlerdir. Hangi marka olursa olsun bu böyledir, inek sütü alınır ve fazlalıkları atılarak, eksiklikleri takviye edilerek işlenir ve anne sütüne en yakın protein-mineral ve vitamin dengesi oluşturulur. Tabii ki sentetik değildir. Ayrıca, bu sütler her coğrafyanın eksiğine göre ayrı üretilir. Türkiye'dekiler , bizim eksiğimize göre saptanıp üretilen bizim çocuklarımıza göre üretilen formül sütlerdir.
Günlük 2 lira fark ediyor
İnek sütü ve anne sütünü taklit eden formül sütler arasında büyük fiyat farkı var mı?
Bir bebek için inek sütü ve formül süt arasındaki fiyat günlük 2 lira fark ediyor. O da anne sütü hiç yoksa. Genellikle anne sütünün az ama yetersiz olduğu durumlar oluyor. O zaman inek sütü yerine formül süt vermek 1 lira fark ediyor.
