Yıllık izin ile ilgili flaş yasak kararı! Milyonlarca çalışanı kapsıyor, Ekim sonuna kadar....
Asgari ücretli, özel sektör ve kamu çalışanı milyonları ilgilendiriyor. Yıllık izin ile ilgili yasak kararı! Tarihler belli oldu. Pek çok çalışan haberdar değil. Havaların ısınması ile tatil planları yapılmaya başladı. Peki kimler yıllık izin hakkını kullanarak tatil planını gerçekleştirebilecek? Senelik izin aynı işyerinde bir yıl ve üzerinde çalışanların sahip olduğu bir hak. Çalışanların bu haktan yararlanabilmeleri için, ne zaman izne çıkmak istediklerini işverenlerine önceden açıklamaları gerekiyor. Bazı çalışanlar ise; izin kullanayıp, işverenden izin parası talep ediyor. Ancak izin parası alınması kanunen yasaklanmış durumda. Çesitli sebepler ile yıllık izin hakkının tamamını kullanamayanlar ise işten çıkmaları durumunda izin parası talep edebiliyor. Öte yandan yıllık izin kullanacaklara yol izni ve avans ödemesi de yapılıyor. Part time olarak çalışanların da yıllık izin hakkı bulunuyor. İşte yıllık izin ile ilgili merak edilen detaylar...
Haziran ayı ile birlikte tatil planları yapıldı. Çalışanlar da yıllık izinle ilgili çok sayıda sual yöneltmeye başladı.
KİM NE KADAR YILLIK İZİN KULLANACAK?
İş yerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış işçiler, yıllık ücretli izne hak kazanıyor. Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait iş yerlerinde çalıştığı sürelerin birleştirilmesi gerekiyor. Türkiye gazetesinden İsa Karakaş yıllık izin ile ilgili merak edilenleri yazdı.
Aynı bakanlığa bağlı iş yerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin iş yerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanun veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı iş yerlerinde geçen süreler de işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında birleştirilerek göz önünde bulunduruluyor.
İşçinin izin süresi, iznini hak ettiği tarihteki kıdemine göre değişiyor. Buna göre işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara 14 günden,
5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olmaması gerekiyor. Ancak işveren isterse yıllık ücretli izin süresini daha fazla kullandırabiliyor.
GENÇ VE YAŞLI İŞÇİLERE NASIL YILLIK İZİN KULLANDIRILACAK?
İşçilerin izin süreleri kıdemlerine göre değişmekle birlikte, genç ve yaşlı işçiler yıllık izin bakımından ayrıca korunuyor. 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinin 20 günden az olması mümkün değil. Söz konusu yaş kategorilerinde bulunanların kıdemi 1 yıl olsa bile 14 gün yerine 20 gün yıllık izin verilmesi gerekiyor.
YERAL TINDA ÇALIŞAN İŞÇİLER NE KADAR İZİN KULLANABİLECEK?
İşçinin yer altı işlerinde çalışıp çalışmamasına göre senelik izinlerde artış olmaktadır. Buna göre yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanmaktadır. Bu durumda 15 yıldan fazla kıdemi olan bir yer altı maden işçisinin yıllık izin süresi 26 gün yerine 30 gün olacaktır.
HANGİ DURUMLARDA YOL İZNİ VERİLMESİ ZORUNLU?
Yıllık ücretli izinleri, iş yerinin kurulu bulunduğu ilden başka bir ilde geçirecek olan işçilere talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri şartı ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere 4 güne kadar ücretsiz yol izni verilmesi elzemdir.
YILLIK İZİNDE İKEN BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞMAK MÜMKÜN MÜ?
İşverenin bu sürede işçinin çalıştığını tespit etmesi hâlinde yıllık izin dönemi için ödediği ücreti işçiden talep etmesi mümkündür.
RESMÎ TATİL GÜNLERİ YILLIK İZİNDEN SAYILIR MI?
Yıl içinde verilmiş diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri, yıllık izne mahsup edilmiyor.
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmıyor.
YILLIK İZİN EN FAZLA KAÇ GÜNE BÖLÜNEBİLİR?
Yıllık iznin ne şekilde kullandırılacağı ayrıca yasada belirlenmiştir. Buna göre yıllık iznin bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere işçiye kullandırılacaktır. Daha açık bir anlatımla yıllık iznin 10 günlük kısmının tek seferde blok hâlinde kullanılması mecburi.
Kalan kısmı ise işçi ve işverenin anlaşması ile ihtiyaca göre istenildiği kadar bölünebilecektir. 10 günlük blok şeklinde izin kullanılması yasanın emredici hükmü olduğundan işçinin oluru ile de olsa aykırı davranmak mümkün değildir. Aksi takdirde idari para cezası uygulanmaktadır.
İZİNLE İLGİLİ HANGİ DURUMLARDA NE KADAR CEZA UYGULANMAKTADIR?
Yıllık ücretli izinlerin uygulamasına yönelik aykırılıklarda idari para cezası uygulanmaktadır. Bu cezalar her sene değişen yeniden değerleme oranlarına göre değişmektedir. Bu yıl uygulanan idari para cezaları;
Yıllık ücretli izni yasaya aykırı şekilde bölme: 755 TL
İzin ücretini yasaya aykırı şekilde veya eksik ödeme: 755 TL ve
Sözleşmesi feshedilen işçiye yıllık izin ücreti ödememe: 755 TL, Şeklinde uygulanmaktadır.
İŞÇİ İSTEDİĞİ ZAMAN İZNE AYRILABİLİR Mİ?
Yönetmeliğe göre, işçi sayısı 100’den fazla olan işyerlerinde 2’si işçi, 1’i işveren temsilcisi olmak üzere üç kişiden oluşan izin kurulu kurulması gerekir. İşçileri temsil edecek kurul üyeleri, sendikalı işyerlerinde sendika işyeri temsilcileri tarafından seçilir. Sendikalı olmayan yerlerde ise işçilerin yarıdan fazlasının katılımıyla iki yılda bir yapılacak oylamada seçilir. Çalışan sayısı 100’den az olan işyerlerinde işçi ve işvereni temsil eden iki kişi görevlendirilir.
İşveren, izin kuruluna danışmak suretiyle yıllık ücretli izinlerin kullanılacağı dönemi veya dönemleri belirler. İşçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izinler nisan ayı başı ile ekim ayı sonu arasındaki süre içinde kullandırılır.
Kurul olan işyerlerinde çalışan işçiler, izin talepleri ile ilgili şikâyetlerini izin kuruluna bildirir. İşçi, işverenin onayı olmadan kendi istediği tarihte izin kullandığında tazminatsız olarak işten atılma riski ile karşı karşıya kalabilir. Devamsızlık kanunla düzenlenen haklı fesih sebepleri arasında yer aldığı için bu tür davalar genellikle işveren lehine sonuçlanıyor.
KULLANILMAYAN İZİN PARASI ÇALIŞIRKEN ALINAMAZ
İşçilerin yıllık izin haklarından vazgeçmeleri kanunen yasaklanmış bulunuyor. Bu nedenle işçi, işverene, “Ben bu yıl izin kullanmak istemiyorum, bana parasını ödeyin” diyemez.
Kullanılmayan izin sürelerine ait ücretler ancak iş akdinin sona ermesi halinde ödenir. İş akdinin nasıl sona erdiğinin önemi yok. İşçi istifa etse de işveren haklı sebeple işçiyi işten atsa da kullanılmayan izin ücretinin ödenmesi gerekir. İşçinin ölümü halinde ise ödeme hak sahiplerine yapılır. İzin ücreti, iş akdinin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden ödenir.
İHBAR SÜRESİ İZİN SÜRESİNDEN İNDİRİLEMEZ
Bazı durumlarda işveren iş akdini feshederken ihbar tazminatı ödememek için ihbar süresi kadar önceden bildirimde bulunuyor. İhbar süresi içinde işçiye günde 2 saatten az olmamak üzere iş arama izni de verilmesi gerekiyor.
Gerek ihbar süresi, gerekse iş arama izinleri yıllık izin süresinden indirilemez.
İŞTEN AYRILANLARIN İZİN DURUMU
İşten çıkarma durumunda kullanılmamış yıllık izinlerin paraya dönüştürülmesi mümkün. İşten ayrılan kişiye daha önce kullanmadığı yıllık izin süreleri toplanarak, o dönemki ücreti üzerinden hesaba dikkat edilerek ödeme yapılıyor. Yani bu yıl işten ayrılan bir kişiye 2020 ve 2021 yıllarından kullanmadığı yıllık izin günlerinin ücreti, bu yılki ücreti üzerinden hesaplanarak veriliyor.
AVANS HAKKI
Yıllık izne çıkacak işçilerin izin öncesi işverenden avans alma hakkı da var. Pek çok işçi böyle bir haktan habersiz. İşverenler de izne çıkacak işçilerine avans ödemiyor. Hâlbuki ücretli çalışanların para biriktirmesi kolay değil.
işçiler izne çıkmadan önce alacakları avansla çok daha iyi bir tatil geçirebilirler ve işçinin yol masrafları karşılanabilir. Bu yüzden izne çıkmadan önce işvereninizden avansınızı isteyebilirsiniz.
PART-TİME ÇALIŞANLARIN SENELİK İZİN HAKKI
İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az 1 yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin veriliyor. İşçiye verilecek izin, çalışma süresi ve yaşa göre değişiyor. Buna göre kazanılan izin süreleri şöyle: 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) kıdemi olan işçilerin en az 14 gün, s5 yıldan çok 15 yıldan az olan işçilerin en az 20 gün,15 yıl (dahil) ve daha çok olanların ise en az 26 gün izin hakkı bulunuyor.Part-time (yarım gün) çalışmada izinler kısalmıyor. Tam zamanlı çalışanlarla aynı sürede izin hakkı var.18 yaşından küçükler ve 50 yaşından büyükler 20 günden az izin yapmıyor. Sözleşmelerle bu süreler artırılabiliyor.
TATİL DÖNEMİNDE BAŞKA İŞ YAPILAMAZ
Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
MEMURLARDA YILLIK İZİN HAKKI NASIL HESAPLANIYOR?
1 yıldan 10 yıla kadar (10 yıl dahil) kıdemi olan memurun izni 20 gün, 10 yıldan fazla kıdemi olanların 30 gün. Bir önceki yıldan devreden izin süresinin, mutlaka devrettiği yıl içinde kullanılması gerekiyor. Bu şekilde devreden ve kullanılamayan izin süresi müteakip yıla devredilemiyor.
MAZERET İZİNLERİ YILLIK İZİNDEN KESİLİR Mİ?
İster ücretli olsun isterse ücretsiz, yıl içinde alınan mazeret izinleri ya da raporlu olunan süreler işveren tarafından yıllık izin hakkından mahsup edilemiyor.
YILLIK İZİN EN AZ KAÇ GÜN KULLANILIR?
Esas olan yıllık izinlerin bütün olarak kullandırılması. Yıllık iznin tamamı kullandırılacaksa iznin ne zaman ve şekilde olacağı kararı işverene ait.
Ancak işveren yıllık izni parçalara bölmek istiyorsa, işçiden onay almak zorunda. Bu durumda çalışan bölünen iznini, kendisine uyan zamanda kullanma hakkına sahip. Bölündüğünde de iznin bir parçası 10 günden az olamıyor.
İHBAR SÜRESİ İZİNDEN DÜŞÜLMEZ
İşveren iş akdini feshederken ihbar tazminatı ödememek için ihbar süresi kadar önceden bildirim yapıyor.
Bu süre, 6 aydan az çalışan işçi için 2 hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar olan işçi için 4 hafta, 1.5 yıldan üç yıla kadar olan işçi için 6 hafta, 3 yıldan fazla olan işçi için 8 haftadır.
İhbar süresince günde 2 saatten az olmamak üzere iş arama izni de verilmeli. İhbar süresi ve iş arama izinleri yıllık izinden düşülemiyor.