Son yıllarda artarak ortaya çıkan olaylardan birisi de kadınların ölen anne ve babalarının aylıklarının alabilmek için eşleriyle kağıt üzerinde anlaşmalı boşanarak yetim aylığı almaları. Ancak bu durum SGK’nın mali yapısını bozduğu için, bir nevi asayiş polisi gibi çalışıp eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşayan aileleri belirliyor. Boşandığı için yeniden hak sahibi olan kadına bağlanan yetim aylığını keserek, bağladığı aydan itibaren faiziyle beraber geri istiyor. Hatta bu cezai uygulamayı da 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 56. Maddesi’ne istinaden yapıyor. Zira söz konusu madde; ‘’Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar geri alınır’’ şeklinde.
750 kişinin aylığı kesildi
SGK bu madde çerçevesinde gelen ihbarlara göre anlaşmalı boşanarak kurumu kandıran ailelere baskınlar yaptı ve aylıklarını kesti. Son olarak geçen hafta Bursa SGK İl Müdürü SGK Müfettişi İlhan Küçük, yaklaşık 750 ailenin muvazaalı boşanarak aylık aldığı için bağlanan aylıklarının kesildiğini açıkladı. Tabii SGK’nın yapmış olduğu kesintilerin yasal dayanağı olan bu madde, yerel mahkemelerce (Diyarbakır 2. İş Mahkemesi, Zonguldak 1. İş Mahkemesi ve Malatya İş Mahkemesi) Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne götürüldü. Yüksek Mahkeme, üç ayrı davayı birleştirerek karara bağladı ve iptal istemini oy çokluğuyla reddetti.
‘İyi niyetli davranılmıyor’
Kararın gerekçesinde, ölüm aylığı alabilecek eşin dul olması ve kız çocuğun evli olmaması şartının itiraz konusu kuralda değil, 5510 sayılı Kanunun 34. Maddesi’nde düzenlendiği belirtilerek, yasa koyucunun, bir geliri bulunmayan ve evli olmayan kadınları yaşa bağlı olmaksızın ölüm aylığından yararlandırmak suretiyle korumayı amaçladığı kaydedildi. İtiraz konusu kuralın madde gerekçesinde ‘’Eşinden boşanmak suretiyle babasından maaş bağlanan, ancak boşandığı eşleriyle fiilen beraber yaşayanların gelir ve aylıklarının kesilmesi ile ilgili hususların, uygulamada hakkın kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla yeniden düzenlendiği’’nin vurgulandığı ifade edilen gerekçede, böylelikle ölüm aylığı alma hakkının kötüye kullanılmasının engellenmesinin amaçlandığı belirtildi. Gerekçede, “Bu sebeple sırf ölüm aylığı alabilmek için gerçekleştirilen boşanmada, taraflar iyi niyetli davranmamaktadır” denildi.
Emekli ikramiyesinde son durum nedir?
SORU: Geçen ay itibarıyla memurluktan ayrılıp özel sektörde çalışmaya başladım. Bu şekilde çalışmaya devam edersem SSK’lı olarak emekli olacağım. Memuriyet süremin emekli ikramiyesini alabilir miyim? Emekli ikramiyesinde son durum nedir? (Zeynel Yılmaz)
CEVAP: Emekli ikramiyesinin belirlenmesinde 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun 89. Maddesi ve 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumları’na Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanunun 12. Maddesi hükümleri birlikte uygulanarak memurluk hizmet süresi kadar emekli ikramiyesi ödeniyordu. Emekli ikramiyesi ödenirken Emekli Sandığı’ndan emekli aylığı başvurusu yapmadan önce hizmet süresinin son defa Emekli Sandığı’na kesenek ödemek suretiyle geçip geçmediğine bakılıyordu. Bu uygulama Anayasa Mahkemesi’nin 05.02.2009 tarihli ve E.: 2005/40, K.: 2009/17 sayılı Kararı ile 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanunun 12’nci maddesi gereğince farklı sigortalılık statülerine tabi olarak geçen hizmetlerin birleştirilmesi sonucunda aylık bağlananlara emekli ikramiyesi ödenebilmesi için son defa T.C. Emekli Sandığı’na tabi görevlerden emekliye ayrılmış olmak şartı iptal edildi. İptal kararı 05.06.2010 tarihinde yürürlüğe girdi. İptal kararı sonrası 01.06.2010 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren 16.06.2010 tarihli ve 5997 sayılı Kanunla aynı yasaklayıcı hüküm bu defa 5434 sayılı Kanuna konuldu. Bu değişiklikle de devlet memurluğu statüsünde geçen sürelere karşılık emeklilik ikramiyesi ödenebilmesi için yine son defa 5434 sayılı Kanun veya 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun geçici 4’üncü maddesi hükümlerinin uygulanmasını gerektiren görevlerde bulunmuş olmak şartının aranması düzenlendi. Bu düzenleme de Anayasa Mahkemesi tarafından 12.5.2011 tarihli ve E.: 2010/81, K.: 2011/78 sayılı Kararı ile iptal edildi. Bu iptalle 09.07.2011 tarihinden sonra Emekli Sandığı haricinde diğer sigortalı olarak da çalışanlara emekli olduğunda emekliliğin Emekli Sandığı’ndan mı yoksa SSK, Bağ-Kur, özel banka sandıklarından mı olup olmadığına bakılmaksızın ikramiye istekleri kabul edilmeye başlandı. Fakat 09.07.2011 tarihinden önce emekli olanlar için emekli ikramiyesi ödenmemeye devam edecek.
Ancak; uygulamanın tam olarak açıklığa kavuşması için TBMM’ye sevk edilen bir tasarı mevcut. Söz konusu tasarı emekli ikramiyesinin hak kazanımını Kıdem Tazminatı gibi belirli usullere göre düzenliyor. Buna göre; söz konusu tasarı kanunlaştıktan sonra,
1- Memura yaşlılık, adi-vazife malullüğü ve ölümü halinde hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması,
2- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla memuriyetten ayrılıp askerlikten sonra dönmemiş olması,
3- 15 yıl ve en az 5 bin 400 günü tamamlayarak istifa etmesi,
4- Kadın memurun evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile memuriyetten çekilmiş olması, hallerinde hangi kurumdan olursa olsun emekli edildiği tarihte ödenecek. Kurumu tarafından memuriyetten çıkarılmış olması durumunda ikramiye ödenmeyecek. Sözün özü; 09.07.2011 tarihinden sonra Emekli Sandığı haricinde diğer sigortalı olarak da çalışanlara emekli olduğunda emekliliğin Emekli Sandığı’ndan mı yoksa SSK, Bağ-Kur, özel banka sandıklarından mı olup olmadığına bakılmaksızın ikramiye ödenecek, öncekilere ödenmeyecek. Bununla birlikte söz konusu tasarı TBMM’de kanunlaştıktan sonra yukarıda belirtilen nedenler haricinde memuriyetten istifa edip de SSK, Bağ-Kur, özel banka sandıklarına tabi olarak çalışanlara ikramiye ödemesi yapılmayacak.
Eğer belirttiğim kanun yasalaşmadan emekli olursanız emekli ikramiyesi alabilirsiniz, kanun çıktıktan sonra emekli ikramiyesi için yukarıdaki şartları sağlamanız gerekiyor.
