Gündelikçiler isteğe bağlı sigortalılıktan yararlanabilmeli

Bugünlerin sosyal güvenlik gündemi; ev hizmetinde çalışanların sigortalı olup olmaması konusu. Ev hizmetlerinde çamaşır ve bulaşık yıkama, ütü, cam silme, yemek yapma gibi evin gündelik işleyişine yönelik belirli aralıklarla gelip hizmet eden ve gündelikçi olarak tabir edilen kadınların nasıl sigortalı olması gerektiği tartışılıyor.

Bazı uzmanlar bu kişilerin kanunen sigortalı olmaması gerektiğini söylerken, bazı uzmanlar da bu şekilde çalışanların temizliğe geldiği gün kadar sigortalı olması yönünde görüş belirtti. Hatta bu kişilerin sigortalı olması gerektiğini iddia edenler, bu kişileri sigortasız çalıştıran ev sahiplerini bir anda ‘sigorta prim kaçakçısı’ olarak ilan etti. Son olarak da dün iktisatçı Ege Cansen üstadımız köşesinde ev hizmetlerinde gündelikçi olarak çalışanların ev hizmeti yaptıkları evin sahibi ile aralarında işçi-işveren ilişkisi olmadığını, bu kişilerin 4/b sigortalısı olmaları gerektiğini belirtti. Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı ile ilgili işin aslı yani mevzuattaki düzenlemesi şu şekilde...

İşin aslı...

5510 sayılı Kanun’un 6. Maddesi’nde ev hizmetlerinde süreksiz ve ücretsiz çalışanların sigortalı sayılmamaları belirtilmiştir. Bu tanım çok istisna ve bir o kadar da ev hizmetine gelip de ücretsiz çalışma hali biraz garip bir tanımlamadır. Bu madde de daha çok büyük evlerde dadı, aşçı, bahçıvan, şoför vs. olarak çalışanların dışındakiler kastedilmiştir. Ki bu kişiler bu evlerde sürekli çalıştıkları için zaten sigortalı olmaları gerekir. Ve bu kişilerin işyerleri; çalıştıkları evdir. Ayrıca temizlik için gelinse dahi temizlik yapılan yer dükkan, fabrika, iş hanı, dernek binası vs. gibi ev haricinde bir yerse bu kişilerin de sigortalı olmaları gerekir. Zira kanunda muafiyet için sadece ev hizmetleri belirtilmiştir.

İşçi-işveren ilişkisi

Buna göre; eve çalışmaya gelen gündelikçi eğer aynı kişi ise ve belirli periyotlarla geliyorsa geldiği gün kadar sigortalı olmak zorundadır. Bu şekilde gelen gündelikçi ile ev sahibi arasında bir hizmet sözleşmesi oluşmuş ve işçi ve işveren ilişkisi doğmuştur. Yani evini temizletmek isteyen kişi hem tanıdığı ve güvendiği için hem yaptığı işi beğendiği için her zaman aynı kadını evine çağırıp temizletir. Uygulama bu şekilde iken bu çalışan gündelikçilere ödenen ücretin gider belgesi (bordro, makbuz, fatura) vs. yoktur ve bu kişiler de sigortasız çalışmaktadır.

Bu durumda hem gündelikçi olarak çalışan için hem de bu kişiyi çalıştıran için de sorun oluşturacaktır. Örneğin gündelikçinin ev hizmetini yaptığı evde cam silerken düşmesi halinde geçirdiği kazanın iş kazası olarak sayılacak ve iş kazası ilgili yaptırımlara ev sahibi muhatap olacaktır. Bu durum apartman, site vs. gibi yerlere de temizliğe gelen gündelikçiler için de geçerlidir.

Sigortalı olur mu?

Yazının başında belirttiğim tartışmaya ek olarak ben de gündelikçi olarak çalışanlara aynı taksi şoförleri, dizi oyuncuları, vergiden muaf çalışanlara tanınan sigortalılık hakkı gibi bir hak sağlanması gerektiğini düşünüyorum. Bu sayede gündelikçi olarak çalışanlara kolay sigortalı olma yolları açılır. Ve bu kişilerin kendi istekleriyle sosyal güvence içinde olma yolları sağlanır. Diğer türlü hiçbir ev sahibi ayda birkaç gün evine temizliğe gelen gündelikçisi için SGK yönünden bildirge vermek, prim ödemek vs. gibi yükümlülükleri yerine getirmeye yanaşmak istemeyeceğinden şimdiki gibi kayıtdışı çalıştırmak isteyecektir.