Erken doğum ve premature bebekler

Kadıköy Şifa Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Evrim Aksoy, erken doğumla ilgili en önemli 5 soruyu cevaplandırdı. Ayrıca Memorial Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Sorumlusu Uz. Dr. Ercan Tutak premature bebeklerle ilgili tüm merak edilenleri açıkladı.


1 ERKEN DOĞUMUN NEDENİ?
Erken doğumun oluşma mekanizması henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. % 25 oranında bir grubu, bebeğin ve annenin iyilik hali için tıbbi zorunlulukla erken doğurtulan vakalar olarak inceleriz.
Kendiliğinden erken doğuma giden vakalarda sebep olarak hormonsal etkiler, enfeksiyonlar, çoğul gebelikler, rahimde oluşan gerilme gibi birçok mekanizma düşünülür.

2 KİMLER RİSK GRUBUNDA OLABİLİR?
•Daha önce erken doğum yapmış olanlar.
•Çoğul gebeliği olanlar (ikiz, üçüz)
•Rahim ya da rahim ağzı anormallikleri olanlar.
•17 yaşından küçük ya da 35 yaşından büyük olanlar.
•Sigara, alkol ya da ilaç kullananlar.
•Hamilelik sırasında doktor kontrolüne girmeyenler.
•Hipertansif ya da diyabetli olanlar.
•Stresli yaşamı olan ya da kötü beslenenler.
•Alt genital sisteme ait enfeksiyonu olanlar.

3 PREMATÜRE BEBEKLERDE EN SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER
•Solunum yetmezliği sıkıntısı (akciğer hasarı)
•Beyin içi kanamalar
•Kalp damar problemleri
•Bağırsak problemleri - yaygın hasar
•Körlük
•Sarılık
•Anemi (kansızlık)
•Enfeksiyonlar
•Beyin hasarına bağlı spastisite

4 ALINABİLECEK ÖNLEMLER
Hamilelik planlayan tüm anne adaylarının gebelik öncesi doktor kontrolünden geçmeleri gerekmekir. Bu sayede anne adayının ileride erken doğum yapmasına neden olabilecek önemli bir sağlık problemi (yüksek tansiyon ya da diyabet gibi) olup olmadığının tespiti sağlanır.
Yine hamile kalmayı planlayan tüm anne adaylarının henüz hamile kalmadan önce ve hamileliklerinin 3. ayına kadar günde 400 mikrogram Folik asit kullanmalarını öneririz. Son çalışmalar, gebelikten 1 yıl öncesinde başlanan folik asitin prematürite riskini belirgin ölçüde azalttığını gösterir. Folik asit aynı zamanda beyin ve nöral tüp anomalilerini de azaltır.
Anne adaylarımız hamilelikten önce sigarayı bırakmalı. Kullanılan ilaçlar tabii ki doktora danışarak düzenlenmeli. Obez ya da aşırı düşük kiloya sahip olanlarsa kilolarını mümkün olduğunca uygun seviyeye getirmeli. Ayrıca hamilelik boyunca ortalama olarak 10-13 kg alınmalı.

5 PREMATÜRE BEBEKLERİN MEDİKAL PROBLEMLERİ ÖNCEDEN ÖNLENEBİLİR Mİ?
Erken doğuracağı öngörülen anne adayına hastanede, bebeğin akciğer gelişmesini sağlayabilmek için tedaviye başlanır. Doğum eylemi bu tedavi süresince durdurulabilirse, akciğer yetmezliği, beyin içi kanama böylece azaltılmış olabilir.
Tokoliz dediğimiz doğum ağrılarını geçici olarak durdurma tedavisi için kullanılan çeşitli ilaç protokolleri her hasta için özel olarak seçilmeli. Kısa süreli olsa da bu erteleme bize kortikosteroid tedavisi için zaman kazandırır.
Prematüre doğan bebekler çoğu zaman yoğun bakım ünitesine ihtiyaç göstereceği için bu riskin olduğu durumda bebek yoğun bakım ünitesi iyi gelişmiş bir merkezde doğum yaptırılması bebeğin daha sonra yaşayabileceği sorunları azaltmada önemli rol oynayacaktır.

‘ZAYIF DOĞAN HER BEBEK PREMATÜRE DEĞİLDİR’
Ne yazık ki halk arasında yeni doğan bebeğin kilosuna göre prematüre olup olmadığı belirlenebilir diye bilinen yanlış bir bilgi var. Oysa ki doğum kilosu, bebeğin prematüre olup olmadığını göstermez. 2 bin gram olan bir bebek prematüre olmazken, 3 bin gram doğan bir bebek prematüre olabilir. 38. haftadan önce dünyaya gelen bebekler prematüre olarak adlandırılır. Erken doğum sebebiyle de beyin, karaciğer, böbrek, kalp, akciğer, bağırsaklar gibi hayati öneme sahip organ ve organ sistemlerine ait bozukluklar ortaya çıkabilir. Doğumdan hemen sonra bebek, aldığı ilk soluk ile birlikte anne karnındaki dolaşım sisteminden tamamen farklı bir sisteme uyum göstermek zorundadır.
Prematüre bebeklerin doğum haftaları küçüldükçe artan oranda solunum sıkıntıları baş gösterir. Prematüre doğacak bebeğin doğumunun yenidoğan yoğun bakım ünitesinin olduğu merkezlerde yapılması önemlidir.

İLK BESLENMESİ ANNE SÜTÜYLE OLMALI!
Bağışıklık sistemi henüz olgunlaşmadan doğan bebeği emme, yutma, nefes alma ve tüm bunların koordinasyonunda yaşanan sorunlar bekler. Prematüre doğan bebekte özellikle ilk beslenmenin kolostrum denen anneden gelen ilk sütle yapılması çok önemli.
Beslenme sırasında yaşanan soluk tutma, morarma atakları, emme, yutma ve nefes alma koordinasyonun sağlandığı dış ortama uyum süreci, ilk günler yaşanabilir. Bazen bu uyum süreci ilk bir haftayı bulabilir. Kalp atımında yavaşlama atakları prematüre bebeklerde mideden yemek borusuna doğru besin kaçışına neden olabilir.

SARILIK DEYİP GEÇMEYİN
Prematüre bebekler zamanında doğan bebeklere göre daha kırmızıdır. Bunun nedeni kan hücre sayılarının yüksekliği ve derilerinin çok ince olmasıdır.
Prematüre bebeklerde sarılık, zamanında doğan bebeklere göre daha uzun sürer. Fazla sayıdaki kan hücrelerinin parçalanması ile açığa çıkan bilirübin cilde ve göz akına sarı bir renk verir. Sarılığın tedavisi yeterli beslenme ve fototerapi ile sağlanır.

ENFEKSİYONLARA DİKKAT
Vücut savunma fonksiyonları son derece zayıf olan prematüre bebeklerin enfeksiyonlardan korunabilmesi için bu bebeklere dokunmadan önce mutlaka el temizliği sağlanmalıdır. Bu nedenle yenidoğan ünitelerinde el yıkama vazgeçilmez bir alışkanlık olmalı. Yenidoğan ünitesinin kapalı devre mikrop tutucu filtreye sahip bir havalandırma sistemi ile havalandırılması ve tabii ki el yıkama, enfeksiyonların önlenmesinin vazgeçilmez unsurları.

‘BENİ ÖPME!’
Prematüre bebeklerde karşılaşılan bir diğer sorun da beyin kanaması ve buna bağlı gelişen sorunlar. Zamanında doğmuş bebeklerde kan basıncındaki değişikliklerin beyne doğrudan yansımasını önleyen kan, beyin engeli olgunlaşmışken; prematüre bebeklerde bu engel tam olarak olgunlaşmamıştır. Tansiyon değişikliklerinin takibi önemli. Yoğun bakım gören bebeklerde gerekli yatıştırıcı ilaçların yanı sıra çevresel ışık, ses ve dokunma ile verilen uyaranların sayı ve şiddeti azaltılır. Prematüre bebek takip eden ünitelerde, bebeklere dokunmadan onları uzaktan izlemek, en önemli prensiplerden biri. Biraz dayanın, büyüyünce onu bol bol koklayıp öpeceksiniz.

GÖRME KAYBINI ÖNLEMEK İÇİN ERKEN TEŞHİS ÖNEMLİ
Yine prematüre bebeklerde karşılaşılan bir diğer sorun da görme kaybı. Sorunun erken dönemde ortaya çıkması tedaviyi mümkün kılar. Bu tür operasyonları gözün ağ tabakası hastalıkları ile ilgilenen özel göz hekimleri yapar.
Kan şekeri, kalsiyum, magnezyum düşüklüğü prematüre bebeklerde karşılaşılan diğer metabolik sorunlardandır. Tedavisi için eksik olanlar tespit edilip damardan ya da ağızdan yerine konulur. 30. haftadan önce, bin gramın altında doğan yardımcı solunum cihazı ile oksijen tedavisi gören bebeklerde işitme azlığı ve beyin felci karşılaşılan diğer durumlardır.