Meme kanserini önlemenin 4 yolu!

Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Maktav Dinçer, meme kanserinden korunmanın yollarını şöyle açıklıyor: “Vücut kitle indeksini 25’in altında tut, yani kilo alma, haftada üç saat tempolu yürü, koş, egzersiz yap, sigarayı bırak, alkolü abartma. Bu dördünü rahatlıkla söyleyebilirim. Bir de menopoza girince hormon kullanma.”

- Hocam meme kanserine yakalanmamak için ne yapmalıyız?

Bir kere baştan şunu belirteyim; bu söylediklerimi yaparsanız meme kanseri olmazsınız diye bir şey yok. Ama bu söyleyeceklerimin hepsi yüzde 20-25 oranında bu riski azaltıyor. Meme kanserinde en çok risk getiren şey, kadının şişman ve yağlı olması. Bu çok önemli.

- Şişman ve yağlı olmak neden çok riskli?

Çünkü yağ dokusu arttıkça vücuttaki hormonlar artıyor. Hormon demek, meme hücreleri için yakıt demek. Ne kadar hızlı çoğalma olursa hormonlarda, kanserleşme de o denli hızlı oluyor.

Eğer yürürken şarkı söyleyebiliyorsanız olmaz!

- Peki ne kadar kilolu olmak? Sağlık Bakanlığı’nın kampanyasıyla ideal kilomuzun ne olması gerektiğini öğrendik ama bir kez daha tekrar edebilir miyiz hocam?

Tabii... Bunun klasik, çok basit bir formülü var. Diyelim ki boyunuz 1.66, kendisiyle çarpıyorsunuz. 1.66 çarpı 1.66 eşittir 2.75. Sonra kilonuzu, o da 75 olsun, bu çıkan sonuca bölüyorsunuz. 75 bölü 2.75 eşittir 27.2. Eğer bu çıkan rakam 25’in üzerindeyse kilolusunuz. 30’un üzerindeyse obezsiniz... Demek ki bu kişi kilolu. 25’in üzerine çıkmamak lazım. Bir diğer önemli husus; özellikle meme için, fiziksel aktivite. Hiç olmazsa haftada 3 saat, nefesiniz sıklaşacak ve terleyecek kadar bir spor ya da fiziksel aktivite yapmalısınız. Tempolu yürüyüş olabilir bu. Yüzme olabilir, bisiklete binme olur, dans bile olabilir. Ama haftada 1’er saatten en az 3 saat olmasını tavsiye ediyoruz.

- Peki bu 3 saati 45 dakikadan 4 güne yaysak?

Olur ama 45 dakika ya da yarım saatin altına düşürmemek lazım.

- Sporun faydası ne?

Bunun da yine hormonlar üzerinde etki ettiği düşünülüyor. Şöyle söyleyeyim; sadece haftada 3 saat tempolu yürüyüş ya da bisiklete binme bile, meme kanseri riskini yüzde 25 azaltıyor. Spor yapanlarla yapmayan kadınları karşılaştırdığımız zaman, yapanlarda 4’te 1 oranında meme kanserinin daha az olduğunu görüyoruz.

- Peki ev işi yapmak spor ya da egzersiz sayılır mı?

Hayır.

- Neden?

Bir kere haftada 3 gün böyle tempolu ev temizliği yapmazsınız herhalde... Oysa egzersiz dediğinizde nabzınızın hızlı atması lazım. Ev işi yaparken bu mümkün mü?

- Bence mümkün. Mesela elektrik süpürgesiyle tüm evi süpürdüğünüzde ya da yerleri sildiğinizde...

Belki... Ama onu da sanırım genelde haftada bir yapıyor kadınlar. Ve bu işlerde daha sık nefes alıp vermek pek söz konusu değil. Biz, orta egzersiz yapıyorsanız, en az 3 saat yapın diyoruz. Eğer sıkı egzersiz yapıyorsanız, mesela spor salonuna gidiyorsanız, bu süreyi 2.5 saate indirebilirsiniz. Orta egzersiz yaparken, mesela tempolu yürürken konuşabilirsiniz ama şarkı söyleyemezsiniz. Diyeceğim, o kadar sık nefes almanız gerekiyor bu yürüyüşün egzersiz sayılabilmesi için. O yüzden ev işlerini saymıyoruz... Mesela iki kadın parkta turluyor diyelim, ancak konuşabilirler. “Hadi şarkı söyle bu arada” deseniz, söyleyemezler. Çünkü kalp ve nefes hızları o kadar artmıştır ya da artması gerekir. Bunun bir basamak ilerisi de var. Daha ciddi egzersiz. Orada toplam süreyi haftada 2.5 saate indirebiliyorsunuz demiştik ama onu yaparken de konuşamayacak bir tempoda olmanız lazım. Mesela, koşarken, bisiklete binerken, tenis oynarken böyledir... Böyle egzersiz yapmanın ve kilo vermenin, meme kanseri dışında da faydası var. Bugün en sık ölüm sebebi nedir? Kalp damar hastalıkları ve diyabet. İşte bu ikisine dikkat etmenin bunları da azaltıcı etkisi var.

- Yani kilomuza ve spor yapmaya dikkat ederek sadece meme kanserinden korunmakla kalmayacağız, aynı zamanda diyabet ve kalp damar hastalıklarına da karşı korunmuş olacağız?

Evet.

- Peki meme kanseri için diğer riskler neler?

Menopozda hormon kullanımı. Bu da çok yaygındı. Ama 10 yıl kadar önce yapılan bir araştırma gösterdi ki, menopozda iki yıldan fazla hormon kullanımı meme kanserini arttırıyor. Bunun üzerine çok hızlı bir şekilde hormon kullanan kadın sayısı azaldı. Ondan sonra meme kanseri oranının da azaldığı görüldü.

- Menopozda hormon takviyesine gerek var mı sizce?

Çok nadir durumlarda. Menopozda oluşan şikayetler nedir? Terleme, uykusuzluk, gerginlik, çabuk sinirlenme... Kemiklerin kalsiyum kaybetmesi. Menopoza ait tüm bu bulgu ve şikayetlerin hormon dışında birtakım ilaçlarla ya da yaşam tarzı değişikliğiyle yerine konması ya da tedavi edilmesi mümkün. Yani çok nadir durumlarda, eğer hormon dışındaki yaklaşımlar bu şikayetleri gidermezse hormon kullanılabilir. Ama o zaman da iki yılın üstüne çıkılmasını önermiyoruz.

- Peki ya diğer riskler?

Sigaranın uzun zaman meme kanseriyle ilgisi yok denildi. Ama sonunda anlaşıldı ki ilişkisi var. Kesinlikle içmemek gerek. Mümkünse alkolden de uzak durulmalı. Ama eğer böyle bir şeye ihtiyaç varsa, o zaman da hanımlar için söylenen, günde bir kadeh şarabın üstüne çıkmamak. Rakıysa eğer, bir çay bardağının yarısından fazla içmemek... Ama içilmemesi daha iyi olur.

Meme kanserine çare bebek ve emzirmek mi?

- Meme kanserinden korunmanın en iyi yolunun doğurmak ve bebek emzirmek olduğu söyleniyor. Katılıyor musunuz peki?

Bunlar eskiden daha ön plandaydı. Dedik ya meme kanserinin hormonlarla ilgisi var. Bu hormon düzeyini yükselten şeylerin de meme kanseriyle ilişkili olduğu söyleniyor. Mesela hiç doğurmamak, ilk çocuğunu 35 yaşından sonra doğurmak, emzirmemek gibi... Erken adet görmeye başlayan ama adetten geç kesilen hanımlarda da meme kanserinin sık olduğu biliniyor. Ama bunların hiçbirini değiştirmeniz mümkün değil. Mesela adete başlama yaşını ileriye kaydırmak ve bir an önce kadını menopoza sokmak mümkün değil. Diğerleri de yaşam tarzıyla beraber gelen şeyler; geç doğurmamak ve emzirmemek gibi... Meme kanserinin Batı’da daha sık olmasının sebepleri bunlar.

- Peki bebeği emzirmek nasıl koruyor meme kanserinden kadını?

Yine hormonlar baskılanıyor. Biliyorsunuz emzirme sırasında hanımlar adet görmez. Dolayısıyla yine yumurtalıktaki hormon üretimi baskılanıyor. Bu fiziksel değil, kimyasal bir olay. Hormon seviyelerini düşürüyor emzirmek. Bu özelliğiyle de meme kanserine karşı koruyor kadını. Ama günümüzde kilo, egzersiz, sigara ve alkol meselesi çok daha ön plana geçti.

- Peki Başbakan Erdoğan, “Üç çocuk yapın” diyerek kadınları koruyor diyebilir miyiz?

Bizim hastalarımız arasında çok çocuklu olanlar da var, emziren de var. Dediğim gibi kilo ve egzersize göre bu riskler daha az.

Meme başınızın istikâmeti değiştiyse dikkat!

- Meme kanserinin belirtileri neler hocam?

En sık belirti, ele gelen kitle. Koltuk altında ya da memede... Burada hemen bir şeyi belirtmek istiyorum; diyelim ki elinize bir kitle geldi, bunu çok ihmal ederseniz, özellikle yaşlı hanımlar yapıyor bunu, bu deriyi açıyor ve bir yara haline geliyor. Bu yüzden hemen doktora gitmekte çok büyük fayda var.

- Meme derisindeki kalınlaşma da belirtiler arasında sayılıyor. Bu nasıl bir kalınlaşma peki?

Eğer alttaki kitle meme derisindeki dolaşımı bozarsa üstteki deride bir kalınlaşma ve ödem yapıyor. Tıpkı portakal kabuğu görünümü oluşuyor. Şöyle elinizin üstündeki deriyi iki parmağınızla tutun, bakın, orası ince. Ama avucunuzun içine doğru yan tarafları tutun, daha kalın, öyle bir his olur. Nasıl ki insanın ayak topuğunun derisi daha kalındır, ama elinin üstü daha incedir, bunun gibi...

- Peki memenin tümünde mi, yoksa belirli bir yerinde mi olur bu değişiklik?

Eğer hastalık çok ilerlerse, memenin tümünde de olabilir. Meme kanserinin çok özel bir türü var ki, en agresif tipidir bu, ‘enflamatuar kanser’ diyoruz, onda bu görülebilir mesela. Bu meme kanseri tipi gençlerde de olur. Ama şununla karıştırılabilir; hani doğumdan sonra süt veren hanımlarda, o süte bağlı olarak meme çok kolay mikrop alır ve meme büyür, kızarır, sıcak bir hale gelir ya... Burada da yine meme mikrop aldı zannedilir ama aynı bulgular ‘enflamatuar kanser’de de olur. Bu yüzden böyle bir durumda mutlaka doktora gitmek gerekir.

Onun dışında meme ucundan sıvı gelmesi de meme kanseri için bir bulgudur. Üzerinde durulması gerekir. Özellikle kanlıysa...

- Nasıl bir sıvı? Süt gibi mi?

Hayır. Kirli, sarı bir akıntı. Böyle memesinden akıntı gelen hastaların mutlaka doktora gitmesi gerekir ama hemen belirteyim çok azında kanser olur. Kanser için uyarıcı olan kanlı akıntı gelmesidir. Ama her kanlı akıntı da kanser belirtisi değildir.

- Peki memeyi sıkmadan mı gelir bu akıntı?

Evet... Memeyi sıkarsanız, o süt yollarının içinde kadın o sırada emzirsin ya da emzirmesin mutlaka sıvı vardır, o gelir.

- Her kanlı akıntı meme kanserini işaret etmez dediniz. Ne olabilir başka?

Papillom dediğimiz yine süt kanallarının içinde tomurcuklanmalar olur. Onlar da kanamaya yol açar.

- Peki meme kanserinde ele gelen kitle, meme başı akıntısı ve meme derisinde değişiklikler dışında uyarıcı olacak başka bir belirti var mı?

Var. Meme başı istikâmetinin değişmesi. O da şöyle; bir hanım, iki elini beline koyup, aynaya baktığı zaman, her iki meme başının alta ve dışa bakıyor olması lazım. Yani sol meme başının sol ayağına doğru, sağ meme başının da sağ ayağına doğru bakıyor olması lazım. Bunların simetrisi bozulduysa, mesela meme başının biri yukarıya doğru bakıyorsa bu da bir kanser belirtisidir. Çünkü arkadaki kitle meme başını çekiyor demektir.

- Bu durumda deride çökme mi olur?

Evet. Ayrıca bir memenin diğerine göre daha fazla büyümesi de bir belirtidir. Normalde bütün kadınlarda sol meme sağa göre hafifçe daha büyüktür. Ama bunu hanım bilir. Eğer eskisine göre arada bir fark oluştuysa bu da dikkate alınıp doktora başvurulması için önemli bir sebeptir.

- Memenin birinin daha büyük olması normaldir dediniz. Neden?

Sebebi bilinmiyor. Herkeste böyle değildir. Ama insan ırkının bir özelliğidir bu.

Şeker kanserin dostu limon ise düşmanı!

- Besinler doğru kullanıldığında meme kanserine karşı etkili silahlara dönüştüğü söyleniyor. Bir araştırmaya göre, şeker ve şekerli gıdaların kanseri tetiklediği, kanser hücrelerini beslediği, limonun ve yeşil çayın ise tam tersi etki ettiği ortaya çıktı. Böyle bizi koruyacak başka gıdalar ya da içecekler var mı? Prof. Erkan Topuz havuç diyeti öneriyor mesela...

Onların faydası maalesef tekrarlanabilir olarak gösterilemedi. Mesela Amerika’da her ulustan göçmen insan var. Japonya’dan göçenlerde meme kanseri daha az, İngiltere’den ve İrlanda’dan göç edenlerde daha sık görülüyor. “Bunun sebebi ne, beslenme alışkanlıkları mı?” diye bakıldı. Beslenme ve meme kanseri ilişkisini doğrulayacak bir sonuç ortaya çıkmadı. Yani “Yağ ve et yemezseniz meme kanseri riski azalır” denilemedi. Tabii ki bol sebze meyve yemek genel anlamda kanseri engelleme açısından önemli ama doğrudan meme kanseri için, “Çok meyve ve sebze yiyin, risk azalır” diyemiyoruz. Dolayısıyla diyelim ki ailenizde çok kanser var, “Yağı kes, aldığın kalori miktarını düşür, eti azalt, sebzeyi meyveyi arttır, riskin azalır” diye bir öneri yapamam. Ama şunu rahatlıkla söyleyebilirim; vücut kitle indeksini 25’in altında tut, kesinlikle egzersizi bırakma, sigarayı bırak, alkolü abartma. Bir de menopoza girince hormon kullanma. -BİTTİ-