AK Parti’nin 2011’de yüzde 60 ve üzeri oy aldığı, partinin “kaleleri” olarak nitelenen 26 il, bu seçimde 4’e indi. İşte kalelerdeki radikal değişim...
Demiryolu vaat etti ama...
Adıyaman
Davutoğlu 9 Mayıs’taki mitingde Adıyamanlılara demiryolu müjdesi verdi. Adıyamanlıların uzun süredir beklediği bir haberdi. Erdoğan liderliğinde son 2011 seçiminde AK Parti buradan yüzde 67 oy almıştı. Bu seçimde parti Adıyaman’da yüzde 9 oy kaybederek yüzde 58’e düştü. HDP’nin yüzde 22 oy alması AK Parti’deki 9 puanlık düşüşte etkili oldu.
Hızlı tren işe yaramadı
Afyon
AK Parti’nin Afyon’a hızlı tren müjdesi vardı. Davutoğlu burada, “İlçelerimize hastaneler yapmaya devam edeceğiz. Afyon sağlık hizmetlerinden pay almaya devam edecek” sözü verdi. Partinin oyları yüzde 10 geriledi. İlde oylarını MHP 8 puan artırması AKP’den kaçan oyların adresini gösteriyor.
Aksaray
Davutoğlu’nun Aksaray’a en büyük müjdesi tıp fakültesiydi. Aksaraylılara hızlı tren sözü de verildi. Aksaray Niğde arasına bölgesel bir havaalanı kurulması da vaatler arasındaydı. AK Parti burada da yaklaşık 8 puan kaybetti. Oylar, desteğini yüzde 13 artıran MHP’ye kaymış görünüyor.
Yatırım sözü yetmedi
Çankırı
AK Parti’nin Çankırılılara sözü ‘yatırım’dı. ‘Japonların bile AKP döneminde kente yaptığı yatırıma’ vurgu yapıldı. Kentte parti yüzde 6 civarında oy kaybetti. Bu kayıp MHP ve CHP’ye gitti.
Çorum
AKP’nin Çorum’a en büyük vaadi doğalgaz idi. İki yıl içinde ‘her eve gaz’ götürüleceği sözü verildi. Derekargın’a göl ihalesinin yapılacağı, şehir merkezinde elektriğin yeraltına alınacağı gibi yerel vaatler sıralandı. TOKİ konut inşaatlarının hızlandırılacağı sözü verildi. AK Parti bu kalesinde de yaklaşık yüzde 7 puan kaybetti. Bu oylar desteğini yüzde 7 oranında artıran MHP’ye gitti.
Memleketinde de düştü
Konya
Davutoğlu memleketine ‘Antalya-Konya-Nevşehir-Kayseri hattıyla Akdeniz’i Kapadokya ile birleştirme’ sözü verirken, bu şehirden aday oldu, son mitingini Konya’da yaptı. Buna rağmen AKP ilde yüzde 4’e yakın oy kaybetti. Yüzde 69’dan yüzde 64’e düştü.
Kayseri
Başbakan Davutoğlu, Antalya-Konya-Nevşehir-Kayseri ve Samsun-Çorum-Amasya-Çorum-Kayseri hızlı tren hatlarını da inşa edecekleri sözünü verdi. AK Parti seçimlerin çoğunda yüzde 60 ve üstü destek gördüğü Kayseri’de yüzde 52 oy alabildi. AKP bu ilde de oyunu yüzde 8 civarında artıran MHP’ye oy kaptırdı
Havalimanı yapacaktı
Rize
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın memleketine Davutoğlu, yüzde 46’sı tamamlanan Ovit Tüneli’nin en kısa sürede bitirileceği ve Rize’nin lojistik merkez üssü olacağı vaadinde bulundu, “Rize’ye inşallah deniz üzerinde bir de havalimanı yapacağız” dedi. AKP burada sadece 3 puanlık bir kayıp yaşadı. Oylar yüzde 69’dan yüzde 66’ya düştü.
Hastane yeterli olmadı
Şanlıurfa
Başbakan Davutoğlu Urfa’ya sağlık alanında vaatler sundu. Ancak Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da HDP’nin yükselişinden en çok etkilenen kentlerden biri Şanlıurfa oldu. AKP yüzde 65’ten yüzde 46’ya düştü.
Bu illerde vekil kaybetti
Adana ve Antalya: 6’dan 5’e, Aydın, Eskişehir, Mersin, Zonguldak, Kırıkkale ve Giresun: 3’ten 2’ye, Bitlis, Burdur, Çanakkale, Kars, Muş, Siirt , Batman ve Uşak: 2’den 1’e, Balıkesir, Denizli, Elâzığ, Kütahya ve Sivas: 4’ten 3’e, Bursa: 11’den 9’a, Diyarbakır: 6’den 1’e, Erzurum: 5’ten 4’e, Gaziantep: 9’dan 6’ya, Kayseri: 7’den 5’e, Kocaeli: 7’den 6’ya, Manisa: 5’ten 4’e, Mardin: 3’ten 1’e, Ordu: 5’ten 3’e, Samsun: 6’dan 5’e, Şanlıurfa: 10’dan 7’ye, Van: 4’ten 1’e...
Bu illeri korudu
AK Parti 7 Haziran’da bazı illerdeki milletvekili sayısını ise korudu. Bunlar Adıyaman (4), Afyon (3), Amasya (2), Artvin (1), Bilecik (1), Bolu (2), Çorum (3), Edirne (1), Erzincan (1), Hatay (5), Isparta (2), Kastamonu (2), Kırklareli (1), Konya (11), Malatya (5), Kahramanmaraş (6),Muğla (2), Niğde (2), Sakarya (5), Sinop (1), Tekirdağ (2), Tokat (3), Trabzon (4), Yozgat (3), Karaman (2), Bartın (1), Ardahan (1), Yalova (1), Osmaniye (2).
3 dönem etkisi
ÜMİT FIRAT (YAZAR-YORUMCU): Bu seçimin hezimete uğrayan partisi, AKP ve CHP’dir. Eğer AKP içinde ve o camiada fatura kime çıkar tartışması yapılırsa, Erdoğan ‘ben bıraktım, böyle oldu’ ya da ‘ben dahil olsaydım daha iyi olabilirdi’ diyebilir. Kobani, bir kırılmadır. Erdoğan’ın bölgede yaptığı kabadayılık olarak diyebileceğimiz, insanların hassasiyetlerini bile bile göze almayan sözleri ve tutumları sonuçta etkili oldu. AKP içinde de böyle algılanır. AKP’nin listeleri de sorunluydu ve bölgede listeleri Davutoğlu’nun yaptığından emin değilim. Bazı yerlerde Erdoğan’ın özel bir hassasiyeti olduğunu biliyoruz. AKP içinde üç dönem sonrası ayrılacak olanlar en azından Hüseyin Çelik, Bülent Arınç gibi birilerinin hemen yüksek sesle söylemeseler bile etrafa yayılacak bazı açıklamaları yansır, başka seslerin iştirak etmesine de yol açabilir. Seçimlerden önce de bu mırıltılar, şikâyetler yüksek sesle söylenmese de ima yollu söyleniyordu zaten.
Baraj kaybettirdi
GÜLAY GÖKTÜRK (AKŞAM GAZETESİ YAZARI): AK Parti’nin tek başına iktidar olma imkânını kaybedişinin arka planında birçok sebep var. Bunda önemli bir etkenin seçim barajı olduğunu düşünüyorum. Seçim barajı, HDP’nin aslında hormonlu bir biçimde meclise girmesine yol açmıştır. Dolayısıyla da AK Parti’nin tek başına iktidarı kaybetmesinin en önemli faktörlerinden biri budur. HDP yüzde 6-7 olan oy oranını yüzde 13’e çıkartmıştır. Bu da baraj nedeniyle olmuştur. HDP’ye barajı aşırtmak öylesine bir motivasyon haline geldi ki sonuçta baraj aslında genel toplum iradesinin, seçmen iradesinin sandığa yansımasında bir deformasyon, bir çarpıtma yarattı.
Hiç proje duymadık
DENİZ ÜLKE ARIBOĞAN (AKADEMİSYEN): AKP’yi kendi seçmeni cezalandırdı aslında. Bunun birkaç sebebi var. AKP’li seçmen de Türkiye’nin diğer seçmenleri gibi başkanlık sistemine mesafeli. Bu konuda aşırı basınç uygulanmasına tepki gösterdi seçmen. Cumhurbaşkanı’nın meydana inmesinin olumlu etkisi olmadı. Türkiye Cumhurbaşkanı’nı meydanda görmek istemiyor. Cumhurbaşkanı’nın devreye girmesi halka AKP’nin kendi içindeki liderlik mekanizmasını zayıf gösterdi. Yolsuzluklar konusunda da toplumun hassasiyeti dikkate alınmadı. Adı geçenlere cezai uygulama yapılmadı. AKP yoğun kimlik siyaseti yaptı. Osmanlıcılık, İslamcılık, tarihi referanslar…. Daha önce AKP bugüne ve geleceğe yönelik proje partisiydi. Siyasi, ekonomik projeleri vardı. Bu kez hiçbir projesini duyamadık. Sözlü referanslarla, geçmişe yönelik referanslarla, görkemli zaferler üzerine bina edilmiş kimlik oluşturuldu. Bunun da çok olumlu olmadığını düşünüyorum.
Mağlup sayılır galip
ALPER GÖRMÜŞ (GAZETECİ-YAZAR): Bu seçimin manşeti: Raconu ‘endişeli modernler’ kesti. Seçmenin dediği: İktidara güvenimi kaybettim, muhalefette iktidar yeteneği görmüyorum. “Mağlup sayılır bu yolda galip”in bu kadar yerine oturduğu bir durum zor bulunur: Bir iktidar partisi, 12 yıllık bir iktidarın ardından olgun demokrasilerde “rüya oran” sayılan yüzde 40’ın üstünde bir oy alacak ve sevinenler yenilenler olacak. Neden böyle oldu? Çünkü AK Parti, önceki seçimlerin tersine seçmenlerin korkularına hitap etti, kampanyasının temelini bu korkular üzerine inşa etti. Aslında AK Parti’ye oy veregelen kitleler bu etkiye açıktı, yani onlar da AK Parti’nin yönetmediği bir Türkiye’nin kendileri açısından hayırlı olmayacağı düşüncesindeydiler. Fakat oy sadece düşünceyle verilmiyor, hisler de önemli. Anlaşılıyor ki, Türkiye’nin muhafazakârlarının bir bölümünün korkuları, onların AKP’nin son üç-dört yılına karşı geliştirdikleri kızgınlığa galebe çalamadı.
Seçmenden sarı kart
ALİ BULAÇ (ZAMAN GAZETESİ YAZARI): 7 Haziran seçimlerinin anahtar partisi HDP’ydi. Bu parti rollerini başarıyla oynadı. Seçimin sonucunu belirledi. Bu seçimin sonucunda da ortaya çıkan şey, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin tek başına iktidar olamaması. Bu, 2002 seçimlerinden bu yana hem mahalli seçimlerde hem de milletvekilliği seçimlerinde kazandığı başarının noktalanması anlamına geliyor. Daha doğrusu noktalı virgül konduğu anlamına geliyor yani tam olarak AKP başarısız sayılmaz fakat hakemden sarı kart görmüş durumda. Burada parlayan parti HDP oldu.
Düşünme zamanı
ETYEN MAHÇUPYAN (AKŞAM VE DAİLY SABAH GAZETELERİ YAZARI): AK Parti için oturup düşünme zamanı. Burada topluma kabul ettiremediği bazı şeyler oldu. Bu, çok açık. Ne kadar sağduyuyla ele alacak, parti içindeki bir takım muhtemel gerilimleri engelleyebilecek mi göreceğiz. Önümüzdeki siyasi dönemde de olabildiğince iktidarı elde tutmak isteyeceklerdir. Davutoğlu insanüstü bir çaba harcadı. Hem partisinin stratejisini yürüttü hem değerlerini anlattı hem de programını. Polemiklerden de kaçınmadı ama galiba buradaki mesele, esas olarak Tayyip Erdoğan’ın algılanmasına yönelik durum. Yani Davutoğlu-Erdoğan ikisi bir sahada olunca Davutoğlu’nun yaptığı da yapmadığı da daha az önemli oldu. Toplum AK Parti değerlendirmesi yaparken esas olarak Erdoğan’a bakıyor.
Parti içinde nasıl halledilir bilmiyorum. Bu bir parti sonuç olarak. Oradaki insanların sağduyuyu değerlendirmesi belirleyecek. Ama toplum AK Parti değerlendirmesi yaparken esas olarak Erdoğan’a bakıyor. Böyle bir oy düşüşü olduysa en tepeden başlayarak AK Parti’nin şapkasını önüne koyarak düşünmesi gerekiyor.
