Her çocuk, dünyaya geldiği andan itibaren aile değerlerini hissedip yaşayarak büyür. Anne-babanın konuşmaları, tercihleri, davranışları, o ailenin hakim değerlerini yansıtır. Aile ortamında geçerli olan hakim değerler, o ailenin kişilik yapısını gösterir. Çocuklar, anne-babalarının sergilediği bir çok davranışı izleyerek aile değerlerini öğrenir ve içselleştirir.
Aileler hangi ilke ve değerlere sahip olmalıdır?
Saygı İlkesi
Aile içinde en temel ilkelerden biri saygıdır. Sağlıklı ilişkilerde saygı bir zorunluluktur. Karşımızdaki kişinin varlığını kabul etmek, onun değerinin farkında olmak ve ona rastgele davranmamak saygının özünü oluşturur. Bizim kültürde saygı daha çok aşağıdan yukarıya gösterilen bir dizi davranış ritüeli olarak algılanır. Oysa, saygı esas itibariyle varoluştan gelir ve bütün varlığa gösterilir. Bu nedenle, “statüsel saygı” değil, “varoluşsal saygı” aile değeri haline gelmelidir. Her aile bireyi saygıyı hak eder. Tüm aile bireyleri birbirine gereken özeni göstermelidir. Bir anne-baba, aile ortamında saygıyı açık seçik bir değer olarak yaşar ve yaşattırırsa, çocuğun kişilik gelişimine en büyük yatırımı yapmış olur.
Koşulsuz sevgi ilkesi
Aile bütünlüğü sevgiden geçer. Annenin babaya, babanın anneye, anne-babanın çocuğa, çocuğun anne-babaya göstereceği sevgi, ailenin duygusal atmosferini oluşturur. Anne-babanın hem birbirine hem de çocuğuna sevgi aktarımında koşulsuz ve cömert davranması gerekir. Bir çocuk doğduğu andan itibaren anne-babasından koşulsuz kabul, ilgi ve sevgi görürse, ruhsal açıdan sağlıklı olur. Bu nedenle, anne-babaların çocuklarına “Küstüm sana, konuşmuyorum”, “Böyle yaparsan seni sevmem” gibi hem gereksiz hem de gerçek dışı cümleler söylemesi doğru değildir. Bu tür cümleler, çocuğun duygusal güvenlik alanını tehdit eder.
İletişime açık olma ilkesi
İlişki ile iletişim aynı şey değildir. Aynı ailenin üyesi olanlar kaçınılmaz olarak bir ilişki içindedirler. Ancak, bu ilişki halinde olma, onların iletişim halinde oldukları anlamına gelmez. Aile bireylerinin gerçek anlamda iletişim kuruyor olmaları çok önemlidir. Gerçek iletişimin temeli de “samimiyet” ve “anlama” üzerine kuruludur. Ailedeki herkes, birbirinin konuşma ve kendini ifade etme hakkına saygı göstermelidir. Bir aile üyesi konuştuğunda da, diğer aile üyeleri onu gerçekten anlama niyetiyle dinlemelidirler. Her aile üyesi, diğer aile üyelerinden farklı da olsa görüşlerini özgürce söyleyebilmelidir. Bir sorun yaşandığında da dolaylı yollarla değil, doğrudan iletişim kurarak çözüme gidilmelidir.
Sorumluluk ilkesi
Her aile üyesi, kendi rolüne uygun olarak bazı sorumlulukları yerine getirmek zorundadır. Her gün yemek yapmak, aileye gelir sağlamak, okula gitmek, oyuncakları toplamak, ödev yapmak, evin temizliğini yapmakgibi sorumluluklarla karşı karşıyayız. Ortak bir yaşam alanı oluşturmak ve birlikte yaşayabilmek için bu sorumlulukların yerine getirilmesi gerekir. Bu sorumlulukların ne olacağı ve sınırları her aileye göre farklılaşabilir. Önemli olan,her aile üyesinin sorumluluk kavramını içselleştirmesi ve üzerine düşen sorumlulukların farkında olmasıdır. Zaman zaman aile toplantıları yaparak bu sorumlulukların gözden geçirilmesinde de yarar vardır.
Kararlara katılma ilkesi
Her aile üyesi, gerek kendi bireysel alanında, gerekse ailenin ortak yaşam alanında karar verme ve kararlara katılma hakkına sahip olmalıdır. Hangi yemek yenecek, hangi televizyon programı izlenecek, ne giyilecek gibi bir çok konuda karar vermek zorunda kalırız. Eğer söz konusu konu, ailenin ortak faaliyet alanına giriyorsa, herkes fikrini söyleyebilmelidir.
Anne-babalar çocuklara bu değerleri kazandırmak için ne yapmalıdır?
- Kendi aile felsefelerini ve değerlerini açıklığa kavuşturmalı ve bunu çocuklarıyla paylaşmalıdırlar.
- Anne ve baba, kendi ilişkilerinde de aile değerlerine uygun hareket etmelidirler.
- Çocuklarla kurulacak ilişkilerde bu değerler esas alınmalıdır.
- Aile toplantılarında zaman zaman bu değerlerden söz edilmeli ve aile değerleri hakkında sohbet edilmelidir.
