İran’la tarihi anlaşma
14.07.2015 - 19:59 |
İki haftayı aşkın süredir süren müzakereler sonrasında İran’ın nükleer programını kısıtlaması karşılığında ambargoların kaldırılmasını öngören bir anlaşmaya varıldı. ABD ile İran arasında 36 yıl sonra barış kapısı aralandı.
Birleşmiş Milletler’in (BM) 5 daimi üyesi ve Almanya’dan oluşan 5+1 grubu ile İran arasında 18 gündür Avusturya’nın başkenti Viyana’da süren nükleer müzakerelerde, sürenin dolmasından bir gün sonra tüm tarafları memnun eden bir anlaşma hazırlandı.
Taraflar, İsviçre’nin Lozan kentinde 2 Nisan’da varılan siyasal uzlaşıdan bu yana kapsamlı bir anlaşma metninin yazımını tamamlamaya çalışıyordu. Metnin hazırlanması için tanınan süre Nisan’dan bu yana 3 kez uzatılmıştı.
Anlaşma, 1979’daki İran İslam Devrimi’nin ardından Tahran’la Batılı ülkeler arasında kayda geçen ilk resmi yakınlaşma olarak tarihe geçti.
Ortadoğu’da önemli değişimlere yol açma potansiyeli bulunan anlaşmayla Tahran yönetimi, yıllardır sürdürdüğü tartışmalı nükleer enerji programını kısıtlamayı, batılı ülkeler ise uyguladıkları ambargoları kaldırmayı kabul etmiş oldu. Uluslararası kamuoyu, İran’ın programı aracılığıyla nükleer silah elde edebileceğini öne sürerken Tahran, programın tamamen sivil amaçlı olduğunu iddia ediyordu.
10 yıl boyunca geçerli olacak
Ekleriyle birlikte 100 sayfayı bulan anlaşma metninde öne çıkan başlıklar şöyle:
İran uranyum üretimini 19 binden 6 bin 100 düzeyine düşürecek, santrifüj üretimi ise 10 tondan 300 kilograma inecek.
İran’ın uranyum zenginleştirme oranı 15 yıl boyunca yüzde 3.67’yi geçmeyecek.
İran’ın nükleer tesislerinin yanı sıra askeri tesisleri de kontrol amaçlı teftiş edilebilecek, ancak Tahran’ın BM’den gelecek askeri tesislere giriş taleplerini sorgulama hakkı saklı kalacak.
İran’ın Fordo nükleer tesisi teknoloji merkezine dönüştürülecek. Tesisteki santrüfüjler izotop üretiminde kullanılacak.
Anlaşma, BM Güvenlik Konseyi’nin onayından itibaren 90 gün sonra yürürlüğe girecek.
Anlaşma yürürlüğe girdikten sonra İran’a yönelik yaptırımlara dayanak oluşturan 7 BM kararı iptal edilecek.
Taraflar yılda en az 2 kez bakanlar düzeyinde toplanarak anlaşmanın yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediğini değerlendirecek.
İran ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) bekleyen teknik sorunları gidermek için ayrı bir düzenleme üzerinde anlaştı.
İran’ın ilk etapta yabancı banka hesaplarındaki dondurulmuş en az 100 milyar dolarına erişimi sağlanacak. Tahran’ın petrol ihracatına yönelik kısıtlamalar kaldırılacak.
İran’a silah ambargosu 5, füze ambargosu 8 yıl daha yürürlükte kalacak.
İran anlaşmayı ihlal ederse, ihlal tarihinden itibaren 65 gün içinde yaptırımlar yeniden uygulamaya konulacak.
İran’a yönelik yeni BM kararı 10 yıl geçerli olacak.
‘İran’ın Churchill’i’
İran kamuoyu tarafından ‘müzakerelerin kahramanı’ olarak görülen ve ‘İran’ın Winston Churchill’i adıyla anılmaya başlanan İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, anlaşmayı ‘mükemmel olmasa da yeni ufuklar açacak bir kazan-kazan çözümü’ olarak niteledi.
‘Barışa doğru bir adım’
İran’la varılan anlaşmayı ‘iyi bir anlaşma’ olarak niteleyen ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, anlaşmanın ‘çatışma hayaletinden bir adım uzaklaşıldığı ve barış olasılığına doğru bir adım atıldığı’ anlamına geldiğini belirtti.
Haberin Devamı
