Film gibi seçim!

Şili başkanlık seçiminde 1973 askeri darbesiyle yolları ayrılan iki çocukluk arkadaşı yarıştı. Solcu Bachelet’in babasının işkencede ölmesinden, Matthei’nin cuntacı babası da sorumluydu.

Latin Amerika ülkesi Şili, ABD müdahaleleri ve askeri diktatörlükle geçen 1973-90 dönemiyle hesaplaşma içinde dün sandık başına gitti. ABD destekli general Augusto Pinochet’nin 40 yıl önce Sosyalist Devlet Başkanı Salvador Allende’yi devirmesiyle ayrılan iki çocukluk arkadaşı, zıt hayatlar sürdükten sonra, dünkü başkanlık seçiminde birbirine karşı yarıştı: Biri, 2006’da Sosyalist Parti adına ülkenin ilk kadın devlet başkanı seçilen Michelle Bachelet. Diğeri, 2010’da devlet başkanı seçilen Pinochet çizgisindeki Sebastian Pinera’nın bakanı Evelyn Matthei. Ancak Şili başkanlık seçiminin, nadir görülen iki kadın liderin rekabetinin ötesine geçen sıradışı bir hikayesi var.

BABALAR YAKIN DOSTTU

Bachelet ile Matthei, çocukluklarında aynı sokakta oturdu, aynı ilkokula gitti ve birlikte oyun oynadı. Zira babaları hava kuvvetlerinde subaydı ve aynı üste görev yapıyordu. Babaları Alberto Bachelet ile Fernando Matthei de yakın arkadaş olmuştu, edebiyat ve müzikten hoşlanıyor, Bachelet’in solcu, Matthei’nin sağcı olmasına rağmen birbirlerinin siyasi görüşlerine saygı duyuyorlardı. 1960’da başkent Santiago’ya taşındıklarında da iki aile bağlantıyı koparmadı.

Ama 11 Eylül 1973 askeri darbesiyle her şey değişti. ABD’nin Şili’de sosyalist yönetim istememesi üzerine, ordu, Allende’nin ölümüne sebep olup başkanlık sarayını havadan bombaladı. O dönemde bakanlığa denk bir görev yapan Bachelet, derhal tutuklandı. Daha sonra bir mektupta şöyle diyecekti: ‘’26 gün tecrit hücresinde tutuldum. 30 saat aralıksız işkence ettiler. Beni içimden kırdılar. 20 yıllık asker arkadaşlarım, öğrencilerim bana köpekmişim gibi davrandı.’’

BÜRONUN ALTINDA İŞKENCE

O dönemde Londra’da askeri ateşe olan Matthei ise, darbeyi destekledi ve Hava Harp Akademisi’nin başına atandı. Aralık 1973’te Bachelet, ikinci kez tutuklanıp akademiye getirildi, vatan hainliğiyle suçlanıp işkenceden geçirildi. 12 Mart 1974’te uzun bir sorgu gecesinin ardından, kalp krizinden öldü. Matthei’nin arkadaşının durumunu bilip bilmediği meçhul. Akademiye 1973 sonunda komutan atanmıştı ve Şubat 1974’te kısa bir ziyaret yapmıştı. Çalışmalarını başka bir yerde yürütüyordu ve arkadaşı öldüğü gün Şili’de değildi. Ama makam odasının birkaç metre altında işkence gören arkadaşını kurtarmadığı gerçeğiyle yaşamak zorunda.

İnsan hakları savunucuları, bunun ahlaki bir mesele olmanın ötesinde bir suç olduğunu belirtiyor. Ancak Matthei’yi, yargılatma çabaları bugüne dek başarıya ulaşmadı. Michelle Bachelet ile annesi de, Matthei’yi suçlu addetmediklerini söylüyor.

Darbe sonrası iki aile zıt hayatlar sürdü. Michelle Bachelet ile annesi, en korkunç işkencehanelerden Villa Grimaldi’de tutulduktan sonra, sürgüne gitti. Matthei ise hava kuvvetleri komutanlığına yükseldi, sağlık bakanlığı yaptı. Demokrasiye geçilen 1990’larda hem Michelle hem de Evelyn siyasete atıldı.

3. ADAY DA CUNTA KURBANI

Matthei’nin yaşadığı baba evinde Alberto Bachelet’nin Fernando Matthei’ye hediye ettiği iki zeytin ağacı dikili. Ama Matthei için rakip listesinde bir diken daha var: Seçimde ikinciliğe yükselme potansiyeli bulunan Marco Enriquez-Ominami. Kendisi, baba Matthei’nin körü körüne itaat ettiği cunta tarafından 1974’te sokak ortasında kurşunlanan Devrimci Sol Hareket lideri Miguel Enriquez’in oğlu. O dönemde 18 aylık olan Marco Enriquez-Ominami, Evelyn Matthei’yi üçüncülüğe iterse, Şili halkı tercihini iki solcu liderden yana kullanmış olacak. Hesaplar tutarsa, Bachelet, Şili’nin yarım asırdır iki dönem görev yapan ilk başkanı olacak.

İLK TURDA BACHELET FARKI

Solcu aday Michelle Bachelet seçimlerin ilk turunda toplam oynarın %47'sini alarak rakiplerine büyük fark attı. Bachelet eğer %50 oy alabilseydi ikinci tura gerek kalmadan seçimi kazanacaktı. Bachelet'in rakibi Evelyn Matthei ise oyların %25'ini alabildi.