Üçüncü çeyrekte kamu borcu

Kasım sanayi üretimi beklenenden daha iyi geldi. Geçen yıla göre toplam sanayi üretimi yüzde 11,3, imalat sanayi yüzde 13,3 arttı. Takvim ve mevsim etkisi arındırılınca ekime göre toplam sanayide yüzde 1,5, imalat sanayinde yüzde 1,8 artış var.

Sanayi üretimi toparlanıyor mu? Bayramın bu yıl ekime kayması resmin net görülmesini engelliyor. Üretimin toparlanması ekonomi yönetimini sevindirecektir. Ben aralık verilerini beklemeyi tercih ediyorum.

Hazine 2012 nakit gerçekleşmesini yayınladı. Bütçenin öncü göstergesidir. 2011’de 15 milyar TL olan nakit açığı 2012’de 25 milyar TL’ye yükseldi. Bütçe dengesinde öngördüğüm 10 milyar TL bozulma ile uyumludur.

Faiz-dışı nakit fazlası ise 3 milyar TL azalışla 20 milyar TL’ye indi. Yani bozulmanın büyük bölümü faiz ödemelerinden kaynaklanıyor. Ayrıntılı analizi bütçe sonuçlarının açıklanmasından sonrasına bırakıyorum.

Maliye politikası ve borç stoğu

Bütçe dengesi ile kamu borcu arasında birebir ilişki vardır. Bütçenin akım değişken, kamu borcunun ise stok değişken olduğunu unutmayalım. Muhasebe ilkeleri birikmiş bütçe açıklarının borç stoğuna eşit olmasını gerektirir.

Fiilen bu kural çalışmaz. Bir nedeni devletin sermaye kazanç ve kayıplarının bütçeye konmamasıdır. Örneğin TL değer kazanınca dış borcun TL tutarı azalır. Sermaye kazancıdır. Ama bütçeye gelir yazılmaz. Tersi de geçerlidir.

Bu nedenle borç stoğundaki değişim kamu dengesinin en kapsamlı göstergesidir. Bütçe sonuçları ne olursa olsun, borç stoğunda artış kamu dengesinde nominal açık, borç stoğunda azalış nominal fazla demektir.

Dolayısı ile kamu borç stoğu maliye politikasını değerlendirirken çok yararlı bilgiler taşır. Örneğin milli gelire oranına bakarak maliye politikası sıkı mı gevşek mi sorusunu daha kolay cevaplayabiliriz. Keza reel kamu dengesini hesaplayabiliriz.

Net borç azalıyor

Kamu borç stoğu üçüncü çeyrek verileri Hazine tarafından yayınlandı. Brüt borç stoğu ile başlayalım. Yıl sonuna göre 14 milyar TL artışla 561 milyar TL’ye yükseldi. İç borçta 19 milyar TL artış, dış borçta ise 5 milyar TL azalış var. Brüt borcun milli gelire oranı 0.1 puan düşüşle yüzde 42’ye geriledi.

Gelelim net borç stoğuna. Yıl sonuna göre 38 milyar TL düşerek 252 milyar TL’ye geriledi. Net borç/milli gelire oranı 3 puan düşerek yüzde 19’a indi. Brüt borç 14 milyar TL artarken net borç 38 milyar TL nasıl azalır? Kamu menkul varlıkları 52 milyar TL arttı. Çoğu (36 milyar TL) Merkez Bankası döviz rezervlerinden geliyor.

Döviz rezervlerini düşelim. IMF’nin kullandığı “finansal olmayan net kamu borcu” tanımına uyuyor. Yılbaşına göre borç stoğu 2 milyar TL azalarak 431 milyar TL’ye geriliyor. Milli gelire oranı yüzde 31’dir.

Kamu dengesinin nominal fazla vermesi yabancıların düşük zannedilen faize rağmen TL tahvillere neden yöneldiğini de bence açıklıyor. Ne dersiniz?