İlk yarıda dış açık

Merkez Bankası 2008’in ilk yarısı için ödemeler dengesi sonuçlarını yayınladı. Bugün döviz gelir ve giderlerini kapsayan cari işlemler hesabını ele alacağım. Dış finansmanın ayrıntılarına bir sonraki yazıda gireceğim.
Normal olarak cari işlemler hesabı fazla ya da açık verebilir. Ama Türkiye için ufukta bir dış fazla ihtimali gözükmüyor. Dolayısı ile cari işlemler dengesi yerine dış açık ifadesini kullanabiliyoruz.
Geçen yazıda ilk yarıda dış ticaret açığına baktık. Hem mutlak büyüklükler hem eğilimler itibarıyla olumsuz bir görüntü sergilediğini vurguladık. Bu durum birebir cari işlemler açığına yansıyor.

Dış açık büyüyor

2008’in ilk yarısında cari işlemler açığı geçen yılın aynı dönemine kıyasla 8.1 milyar dolar (yüzde 42) artışla 27.3 milyar dolara yükseldi. Yıllık cari işlemler açığı ise 45.8 milyar dolara ulaştı.
Halbuki cari işlemler açığı 2006’da 31.9 milyar dolar, 2007’de 37.7 milyar dolar olmuştu. Demek ki yıllık dış açıkta son bir buçuk yılda 14 milyar dolar, son altı ayda 8 milyar dolar artış söz konusu.
Dış dengedeki bu ciddi bozulmanın tümü ile dış ticaret açığındaki büyümeden, onun da esas itibarıyla ithalattaki hızlı artıştan kaynaklandığı derhal görülüyor. Yılın ilk yarısında altın hariç mal ticaretinde bozulma 10.3 milyar dolar tutuyor.
Altın ticaretinde ise daha önceki yazılarımızda da dikkat çektiğimiz ve açıklamakta zorlandığımızı özellikle belirttiğimiz bir iyileşme yaşanmış. Geçen yıl 2 milyar dolar açık vardı. Bu yıl çok küçük bir fazla oluştu.
Neticede mal dengesinde bozulma 8.4 milyar dolar ile dış açıktaki bozulmaya az çok eşit çıkıyor. Aradaki 300 milyon dolar fark, turizm, navlun, ulaştırma, işçi dövizleri, finansman, vs. görünmeyen kalemlerin dış dengedeki değişime toplam olumlu katkısını veriyor.

50 milyar dolara doğru

Alt kalemlerde tek tük olumlu haberler bulabiliyoruz. Örneğin turist sayısında yaşanan hızlı artışa rağmen turizm gelirleri son yıllarda durağan seyretmişti. Bu yıl belirgin bir yükselme eğilimi gözüküyor. Parite değişiminin etkisi de olabilir.
Ancak net yatırım giderlerindeki (faiz ve kâr transferleri) artış turizmden gelen ek dövizin yarısını götürüyor. Ekonominin girdiği kısır döngünün kaçınılmaz sonucudur. Yabancı sermaye girişi ve dış borçlanma bir süre sonra dışarıya temmettü ve faiz ödemelerini artıracaktır. Bundan sonra ne olur? Yıl sonunda cari işlemler açığı 50 milyar doları aşar mı? Cevap vermekte zorlanıyoruz. Sonuç enerji fiyatlarına, iç talebin gücüne ve döviz kurunun seyrine göre değişecektir. Ancak 2008’de dış açığın 50 milyar doları görmesi ihtimalinin yüksek durduğunu söylemeliyiz.