Tepki çeken kapaklar!
BURAK KARA / bkara@gazetevatan.com
Üç kuşak çizerleriyle birlikte 10 çalışanın katledildiği Charlie Hebdo Dergisi’nin özel sayısının kapağını bir çok ülke yayınlamadı. Dünya basın tarihinde yayınlandıkları zaman büyük cesaret isteyen, kitleleri ayağa kaldıran, yasaklanan ama aynı zamanda tabuları da yıkan kapaklar bugün toplumdaki değişimin ve ifade özgürlüğünün sembolü olmuş durumda. İşte Time’dan Hustler’a basın tarihine geçen olay yaratan kapaklar...
UTANÇ VERİCİ BULUNDU...
Ağustos 1991’de Demi Moore 7 aylık hamileyken Vanity Fair dergisine çıplak poz vererek bir ilke imza attı. Bazı kesimlerce utanç verici ve korkunç olarak nitelendirilen kapak dünyada keskin saflaşmalara neden oldu. Geçen yıl hamile bir kadın Moore gibi çektirdiği fotoğrafları Facebook’ta paylaştı. Ancak Facebook bu fotoğrafları müstehcen bulduğu için kaldırdı.
ROLLİNG STONE DERGİSİ
Aralık 1980’de John Lennon’u eşi Yoko Ono ile birlikte çıplak çekti. Lennon bu fotoğraf çekildikten birkaç saat sonra öldürüldü.
NOKTA DERGİSİ
Eylül 1986’da dönemin başbakanı Turgut Özal’ı kapağına Marilyn Monroe’nun beyaz elbisesi ve “Bazıları Özal Sever” başlığıyla taşıdı.
SAVAŞMIYOR, SEVİŞİYORUZ!
Benetton’un Unhate reklam kampanyası da büyük yankı uyandırmış ardından da tartışmalara neden olmuştu. United Colors of Benetton, “Unhate / Nefret Etme” başlıklı reklam kampanyasıyla, tüm dünya liderlerini ve uluslarını, nefret kültürüyle mücadeleye davet ediyordu. Benetton’un iletişim ve araştırma merkezi Fabrica tarafından yaratılan reklam kampanya, bu amaçla kurulan “Unhate Vakfı” tarafından desteklendi.
Kampanyanın ana fikrini, “öpüşme” eylemi oluşturdu. Dünya liderlerini birbiriyle öpüşüyormuş gibi gösteren kampanya görselleri, tüm ayrılıkların aşılabileceği mesajını veriyordu.
Kampanyada, Barack Obama ile Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Hu Jinta; Papa 16. Benedict ile Kahire’deki ünlü Al-Azhar camiinin imamı Ahmed Mohamed el-Tayeb, Filistin Devlet Başkanı Mahmoud Abbas ile İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun yer aldığı görseller dikkat çekiciydi. Bu görüntülerde ironik ve yapıcı provakasyon ile politika, inanç ve ideolojilerin her ne kadar aykırı olsalarda diyalog ile aşılabileceği vurgulandı.
VİETNAM’IN GERÇEK YÜZÜ
26 Kasım 1965 tarihli Life kapağı. Kuzey Vietnamlı asker Amerikan askerleri tarafından esir alınıyor. Vietman’da savaşan Amerikan ordusuvLife dergisi fotoğrafcısı Paul Schutzer’in Vietnam’da çektiği esir Vietkong askeri fotoğrafını kapağına taşıdı. Bu kapak Amerikan toplumunun savaşı sorgulamaya başlamasını başlattı, savaş karşıtı gösteriler yayıldı. ABD ordusu “talihsiz bir fotoğraf” açıklaması yaptı.
YILIN ADAMI HİTLER!
Time dergisinin 2 Ocak 1939’ta yayınlanan ve Adolf Hitler’i ‘yılın adamı’ seçtiği kapak. Dergi bu seçimi bir yıla damgasını vurmuş insanlar arasından yapıyordu ve İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında yaptıkları seçiminin arkasında durdu. Tepkiler üzerine dergi “yılın adamı seçkisinde kriterlerimiz yalnız iyilik değil, kötüler de yılın adamı olabilir. Hitler bu yıl dünyanın en çok konuşulan kişisiydi” açıklamasını yaptı. Time’ın bu kapağından bir yıl sonra Almanya’nın Polonya’ya girmesiyle başlayan 2’nci Dünya Savaşı’nda 50 milyon insan öldü...
ARTIK YETER!
1980’li yıllarda, Türkiye medyasında Nokta fırtınası esiyordu. Nokta her hafta Türkiye’nin gündemini sarsan kapak haberleriyle çıkıyordu. 12 Eylül dönemi sürerken işkenceci polis kapağıyla, Türkiye’yi ‘Filistin askısıyla’ tanıştırdı bu derginin en çarpıcı kapağıydı. Dergi 24 Mart 1986 tarihli sayısının kapağı da Hacettepe Üniversitesi rektörü Doğramacı’nın YÖK başkanı olarak yaptıklarını eleştiriyordu. İstanbul Üniversitesi’nin ana kapısının üzerine “tuvaletini yapan” Doğramacı fotoğrafı “Artık Yeter!” başlığıyla YÖK’ü ve kurucusu Doğramacı’nın tartışılmasını sağlamıştı.
SKANDALIN İSMİ LARRY FLYNT
Amerikan erkek dergisi Hustler Larry Flynt’ın kararıyla sansasyonel kapaklara ve konulara imza atmaya başladı. Dergi, başta politikacılar, din adamları ve iş adamlarını hicivsel olarak eleştirmeye başladı. Bir sayısında ABD’nin önde gelen vaizini ensest ilişkiye girmiş halde bir karikatürünü yayınlayınca ortalık karıştı. Flynt, anti-pornografi aktivistleri tarafından vuruldu felç kaldı ama yılmadı. Dini temalı hiciv yapmaya başladı. Bu kapaklar mahkemeye taşındı. Mahkeme kararında yayının kamusal figürlere hakaret değil “hiciv” olduğunu vurguladı ve ifade özgürlüğü olduğunu belirtti.
EĞER DERGİYİ ALMAZSANIZ BU KÖPEĞİ ÖLDÜRÜRÜZ!
National Lampoon dergisi, Ocak 1973 kapağında sert imalarına rağmen, piyasaya çıktığında insanları yalnızca güldürmeyi başaran bu kapak fotoğrafı ile çıktı. Elbette ki Photoshop öncesi günlerde ciddi okurlarını da kızdırdı. “Bu dergiyi almazsanız bu köpek ölecek” başlıklı kapak derginin satışlarını arttırmayı başardı. Ama tahmin edebileceğiniz gibi inanılmaz tepki topladı, hayvan hakları örgütleri protestolar düzenledi.
“İLK GAY BAŞKAN”
Newsweek, Mayıs 2012’de Obama Eşcinsel Evliliği desteklediğini bildirdikten sonra metafor dolu bir kapakla çıktı. Obama’nın kafasına yerleştirilmiş, eşcinselliği sembolize eden gökkuşağı halesi ile “İlk Gay Başkan” manşeti ile sosyal medya çalkalandı. Dergi yönetimi “Obamayı gay olduğu için değil, Amerikan siyaseti için tabu olan eşcinsel evliliğe verdiği korkusuz destek ve tüm siyasi riskleri göğüslediği için seçtik” dedi
DEVELER GİBİ BİRLEŞEN ŞİRKETLER
10 Eylül 1994’te The Economist dergisinin şirket evliliklerini konu alan kapağında iki deve çiftleşirken görülüyor. Gelen tepkilerden dolayı bu kapak sadece ABD’de yayınlandı, İronik bir biçinde işlenen şirket birleşmeleri konusunda çok uluslu şirketlere ciddi bir eleştiri getiriliyor.
AFRO-AMERİKALI İLK PLAYBOY KIZI
Playboy dergisi ilk defa Afro-Amerikan bir kadını kapak kızı yaptı. Modelin ismi Darine Stern, fotoğraf sanatçısının ismi ise Richard Fegley idi. Bu kapak yayınlandığında ciddi tepkilere neden oldu. Black Panter’ler dergiyi tehdit etti, beyaz okuyucular ise protesto gösterileri yaptı. Ama Playboy yılmadı ve tepkilere göğüs gerdi.
EMZİREN ANNE
Baby Talk dergisi, Ağustos 2006 kapağı da çok konuşuldu ve muhafakamar kesimlerce ABD’de protesto edildi. Fotoğraf, bebeklerle o ya da bu şekilde bir ilişkisi olan çoğu kişiye sevimli gözükse de genel olarak edebe aykırı olarak değerlendirildi. 4 bin anne üzerinde yapılan bir anket sonucuna göre kadınların yüzde 25’i kapak fotoğrafı hakkında olumsuz görüş bildirdi.
LEZBİYENİM!
Time Dergisi’nin 14 Nisan 1997’de yayınlanan sayısında, Amerikalı komedyen Ellen Degeneres eşcinsel olduğunu tüm dünyaya ilan etti. Degeneres bu kapaktan sonra üç yıl iş teklifi almadığını ama eşcinsellere karşı algının bu kapak sayesinde kırıldığını verdiği bir röportajda anlattı, “Zor günlerdi, ama bu kapak bir tabuyu ezdi geçti. Dergi muhafazakar Amerikanların evlerine girdi ve kabul gördüm.”
SİYAHİ ALİ İSA GİBİ...
Esquire Dergisi, Nisan 1968’de yayınladığı bu kapakta; Vietnam Savaşı’na katılmayı reddettiği için tarafına dava açılan Ali’nin ‘acı ceken İsa’ gibi verdiği poz ile tasvir edildi. Ünlü sporcu bu olayların ardından ağır siklet boksörlük unvanını yitirdi. Ama kitleleri peşinden sürükledi.
MONİCA’NIN EFENDİSİ!
Monica Lewinski skandalı sonrası ABD Başkanı Bill Clinton, Aralık 2000’de Esquire adlı erkek dergisine verdiği pozla eleştiri oklarını üzerine çekti. Aslında poz ABD’nin kurucu Başkanı Lincoln’ün Washington’daki heykeliyle aynı oturuştu. Clinton, tüm dikkatleri üzerine çeken parlak mavi bir kravat takmış ve bacaklarını iyice ayırmış biçimde görülüyor.
TANRI ÖLDÜ MÜ?
1966 yılında Time dergisinin bu kapağı çok tartışıldı. “Is God Dead” yani “Tanrı Öldü mü?” başlığı o dönemki popüler konulardan ve tepkisel hareketlerden biriydi. Aynı zamanda Time dergisinin fotoğraf kullanmadan çıktığı ilk baskı oldu. Kapak tüm zamanların en tartışmalı dergi kapağı olarak kabul ediliyor. Kapaktaki başlığın bağlı oladuğu makale ise 1960’larda türeyen “tanrının ölümü hareketi”nden bahsediyordu. Kapak kadar makale de tepki çekmişti.
‘OBAMA’ BİN LADİN
The New Yorker, 21 Temmuz 2008’deki kapağında Obama ilüstrasyonu ile yayınlandı. Çift Taliban kılığında Afganistan’ı konuşuyor... Bu Obama karşıtı kapak çok ciddi tartışmalara yol açmıştı. New Yorker’ın Müslüman olduğu tartışmalarıyla alay etmek için Obama’yı Osama Bin Laden gibi karikatürize ettiği kapak resmi büyük yankı uyandırmıştı. Tüm bu eleştirilere Obama o günlerde sessiz kaldı, ne dergiye ne de gelen sert eleştirilere cevap verdi. 1 Mayıs 2011’de yani kapaktan 3 yıl sonra Obama Afganistan politikasını eleştirilere Bin Ladin’in öldürüldüğünü ve cesedinin Amerikalı yetkililerin elinde olduğunu açıklayarak cevap verdi ve “Adalet yerini buldu” dedi.
