Taut'un gizemi

Nazi Almanyası’ndan kaçarak Türkiye’ye sığınan Alman mimar Bruno Taut, ölümünün ardından Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi. Atatürk’ün katafalkı, Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Ankara Atatürk Lisesi gibi birçok önemli mimari esere imza atan Taut’un mezarı gizemini korumaya devam ediyor. 24 Aralık 1938 tarihinde İstanbul’da yaşamını yitiren Alman mimar, Türkiye’de şehitliğe defnedilen ilk ve tek Hristiyan. Atatürk’ün katafalkını yaptığı sırada zatüreye yakalanarak kısa bir süre sonra hayata gözlerini yumdu.

“Ata için hastalandı”

“Mimar Sinan Genim, Taut’un Cumhuriyet döneminde birçok mimari yapıta imza attığını, ölümünden kısa bir süre önce Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatından çıkan ‘Mimari Bilgisi’ isimli çok önemli bir kitabı bulunduğunu belirtiyor: “Taut, Türkiye’de modern mimari üzerine çok önemli çalışmalara imza attı. Boğaziçi Köprüsü’nden Avrupa yakasına geçerken köprünün çıkışında hemen sağda kolon üstüne oturmuş kırmızı müstakil bir ev görürüz. Ortaköy sırtlarındaki bu yapı Taut evi olarak geçer. Bruno Taut’un, Müslüman olarak ölmediğini biliyoruz. Ancak Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi. Atatürk’ün katafalkını yaparken hastalığa yakalanması dönemin Savunma Bakanı Saffet Arıkan’ı derinden etkilemiş olabilir.”

“Halen net bilgi yok”

“Araştırmacı-yazar Aytunç Altındal ise 1930'lı yıllarda Almanya'dan çok sayıda bilim insanının Türkiye'ye kaçtığını bunlardan birinin de Taut olduğunu söyledi: “Hitler zulmünden kaçan 500’e yakın Alman bilim insanı Türkiye'ye sığındı. Bunlardan biri de Bruno Taut'tu. Gelenleri Yahudi ve sosyalistlerden oluşuyordu. Birçoğu hukuk, tıp ve mimarlık fakültelerine girdi. Bruno Taut'un Edirnekapı Şehitliği'ne defnedilmesiyle ilgili net bilgilere sahip değilim. Gizemini sürdürüyor.”

“Normal değil”

“Tarihçi Cemil Koçak ise Taut’un Edirnekağı Şehitliği’ne defnedilmesiyle ilgili herhangi bir resmi bir kaynak ve belgeye rastlamadığını dile getiriyor; “Neden Müslüman mezarlığına gömüldüğüne dair bilgi sahibi değilim. Bir Hristiyanın vasiyeti bile olsa Müslüman mezarlığına gömülmesi normal bir durum değil.”

“Türkiye devletinin hizmetindeydi”

İlber Ortaylı’ya göre Taut, Türkiye devletinin hizmetinde çalışan özel bir mimardı ve bu nedenle şeitliğe defnedildi: ’ “Atatürk Lisesi, Dil ve Tarih Coğrafya yapıları Taut’un eseridir. Atatürk’ün katafalkını acele bir şekilde yapmak zorundaydı. Kasım havasında gece gündüz ter içinde çalıştı ve zatüreye yakalandıktan kısa süre sonra hayatını kaybetti. Bruno Taut, Nazi zulmünden kaçan ünlü bir mimardır. Türkiye devletinin hizmetinde çalıştığı için istisna olarak Edirnekapı Şehitliği’ne gömülmüştür.”

“Eşi Anti-Nazi hareketini İstanbul’dan yürütüyordu”

Tarihçi Cemil Koçak’ın “Geçmiş Ayrıntıda Saklıdır” isimli son çalışmasında Taut ve eşi Lihotzky ile ilgili ilginç noktalara dikkat çekiyor. Bruno Taut, Anti-Nazi direniş hareketinin İstanbul'daki faaliyetlerini yürüten Anti-faşist direnişi hareketi ve Avusturya Komünist Partisi üyesi Margarete Schütte-Lihotzky ile evliydi. Lihotzky, Nazilerden kaçan sosyalistleri İstanbul üzerinden Rusya’ya kaçırıyor, Türkiye Komünist Partisi üyeleriyle yakın temas kuruyordu. Lihotzky, eşi Bruno Taut sayesinde Güzel Sanatlar Akademisinde çalışmaya başlamıştı.”