Yahudi geçinemese bile asla şoförlük yapmaz

Türkiye Musevi Cemaati Başkanı Bensiyon Pinto 43 yıldır sürdürdüğü görevinden bir süre sonra ayrılıyor. Türk Musevi Cemaati, Bensiyon Pinto'nun yerine gelecek yeni cemaat liderini kısa süre önce belirledi: Türk Musevi Cemaati Basın Sözcüsü Silvyo Ovadya...

Türk Musevi Cemaati uzun bir aradan sonra yapılan seçimlerde bir ilki de gerçekleştirdi. 1961 yılında yapılan seçimlerde yalnızca erkekler oy kullanırken, son seçimlerde kadınlar da oy kullandı ve Silvyo Ovadya en yüksek oyu aldı. Ovadya, Pinto'dan görevi devralacak...

Şalom değişti
* Siz uzun zamandan beri Musevi cemaatinin basın sözcülüğünü yapıyorsunuz, asıl mesleğiniz nedir? Biraz sizi tanıyabilir miyiz?
1955 doğumluyum. İstanbul Teknik Üniversitesi mezunuyum. 3.5 yıldır basın sözcüsüyüm. 17 yıldır Şalom gazetesiyle ilgileniyorum. 4-5 yıldır gazeteye yazı yazmıyorum ama tüm işleriyle ilgilenmeye devam ediyorum.

* Şalom'un bir dönem genel yayın yönetmenliğini de yapmışsınız...
Evet. 11 yıl her nüshasını satır satır okudum Şalom'un. Şalom ilk zamanlar tabloit boyda basılıyordu, şimdi değişti. 16 ya da 20 sayfa, haftalık Türkçe çıkıyor. Belirli bir tarihi ve kültürü korumak maksadıyla iki sayfasını Yahudice dediğimiz dilde basıyoruz ama bu dili bilen çok az Yahudi var Türkiye'de.

* Tirajı ne kadar gezetenin?
4 bin civarında tiraja sahip. Yahudi ailelerin çoğunluğu gazeteye abone.

25 bin yahudi var
Türk Musevi Cemaati dediğimizde kaç kişiden bahsediyoruz?
25 bin civarında. 23 bin kadarı İstanbul'da. Daha sonra en çok Yahudi'nin bulunduğu il İzmir.

Cemaatte liderlik nasıl değişiyor?
Bundan evvelki seçim 1961'de yapılmıştı. Daha evvel kadmlar oy kullanmamıştı artık kadınlar da oy kullandı. Yahudiler belli bölgelerde yaşıyor, bunların dökümleri var bizde. Seçim kolay ve demokratik olsun diye bölgelere ayırdık. Bölgeler aralarından delegeler seçtiler. Sonra o delegeler oy kullandı.

Son göç 80'de oldu
* 25 bin kadar Yahudi var dediniz, Türkiye'de Yahudi nüfusu azalıyor diye bir endişeniz var mı?
Bunu çok soruyorlar bize. Bunun komik yanları da oluyor. Biz çocuk yapılmasını filan teşvik etmiyoruz. Yüzyılın başında bu topraklarda 175 bin Yahudi yaşıyordu. O zamanki nüfusu düşünürseniz bu yüksek bir orandır. Yahudiler bu topraklardan ekonomik şartların değişmesinden dolayı gittiler.

İlk büyük göç 1. Dünya Savaşı sonrasına rastlıyor. Fransa ve Amerika'ya gittiler. Ekonomik nedenlerle göçler oldu. İsrail'in kuruluşundan sonra 1948,1949 yıllarında Türkiye'den çok sayıda Yahudi gitti. Son göç 1980'de oldu.

* Nüfusun azalmasının nedenlerinden biri de karma evliliklerin artması mı?
Artık az sayıda Yahudi var ve karışık evlilikler yapılıyor. Bu nedenle sayı da azalıyor.

* Yahudi erkek Müslüman kadın evliliği mi daha çok, Yahudi kadın Müslüman erkek evliliği mi?
Yahudi erkek Müslüman kadın evliliği daha çok. Karma evlilik sayısı yüzde 20 civarında.

* Yahudilik anneden geçen bir din, bu tarz evliliklerden doğan çocuklar ne oluyor?
Bu konu Türkiye'de tezat teşkil ediyor. Çünkü Türkiye'de babanın dini nüfusa yazılıyor. Yahudilikte ise esas annenin dinidir. Anne hangi dinden ise çocuk o dine bağlı olur. Bizde din anneden çocuğa geçerken, Türkiye'de babadan geçtiği için Yahudi anne, Müslüman baba evliliklerinde çocukların nüfuslarına Müslüman yazılıyor.

* Türkiye'deki Yahudi nüfus zengin mi?
İş adamları var aramızda, medyatik kişilerimiz var, sanırım bu yüzden zengin görülüyoruz. Ama Türkiye'de zengin Yahudi aile sayısı 20yi geçmez.

Esnaf artık zorda
* Niye Yahudilerden öğretmen, memur, şarkıcı, şoför çıkmaz?
Yahudi toplumunun içinde maddi durumu parlak olmasa bile bir şoföre rastlamıyorsunuz. Yapmıyorlar. Belki Yahudi cemaatinin yüzde 30'u şoför kadar para kazanmıyor ama şoförlük de yapmıyor. Garsonluk yapmayı, şoförlük yapmayı istemiyorlar Türkiye'de.

* Yurtdışında yaparlar mı?
Yurtdışında yapıyorlar. Türkiye'de dışarıdan şaşaalı görünen ama içine girdiğinizde çok da öyle olmayan bir cemaattir, Yahudi cemaati. Türkiye'nin ekonomik yapısında çok büyük değişiklik oldu. Esnaf kesimi artık çok zor geçiniyor. Yahudi cemaatinin de büyük kısmı esnaftır. Artık hiçbir Yahudi baba, "Oğlum okulu bitirip yanıma gelsin" demiyor. Artık her Yahudi baba çocuklarının iyi bir şirkete girmesini istiyor.

6 Sinagog açıldı
* 15 Kasım ve 20 Kasım İstanbul saldırılarından sonra güvenlik önlemlerini artırdınız mı?
Birinci saldırıdan sonra hiçbir sinagog kapatılmamıştı ama kısa zaman sonra olan ikinci saldırı sonrasında Yahudi toplumunda tedirginlik arttı. İkinci saldırıdan sonra tüm sinagoglar kapandı. Bunların 6'sı açıldı.

* 25 binlik bir cemaatten neden politikacı çıkmıyor? Cefi Kamhi'yi biliyoruz...
1960'dan önce çok vardı ama daha sonra sanırım aradıkları zemini bulamadılar ve ilgilenmemeye başladılar. Cefi Kamhi son oldu.

Sabetaycılık konusu çok abartılıyor
* Sabetaycılıkla ilgili kitapları okuyor musunuz? Türk toplumundaki dönmelerin sayısı hakkında siz de bilgiler var mı? Bu konuda araştırma yapanlar sizlerin bilgilerine başvuruyor mu?
Biz bu konuyla cemaat olarak ilgilenmiyoruz. Kişisel olarak ilgilenenler olabilir. Dönme dediğimiz kişiler 1689'dan sonra Sabetay Sevi diye bir hahamın sahte mesih olarak ortaya çıkıp geniş kitleleri etkilemesiyle Yahudilikten Müslümanlığa geçenlerdir. Padişah Sabetay Sevi'yi ya idam edecektir ya da Sevi din değşitirecektir. O çevresindekilerle birlikte din değiştirir. Bu sayı öyle abartıldığı gibi değildir. Ben Türkiye'de Sabetaycılıkla ilgili iddiaları çok abartılı buluyorum, neredeyse herkes soyadına bakıp "Neyim?" diye araştıracak.