Kim bu Türkler?
1945 yılının National Geographic dergisinden alıntı bu fotoğraf internette dolaşıyor, altında ise şöyle yazıyor: "Yüzler ve giyim tarzları onların Avrupalı olduğunu gösteriyor"
Bu fotoğraf son günlerde e-mail aracılığıyla yayılmaya başladı. Yurtdışında yaşayan Türkler'in ilgi gösterdiği karenin gezi ve araştırma dergisi National Geographic'in 1945 yılındaki bir sayısından alındığı yazılıydı. Fotoğrafın altında ise şöyle diyordu: "Bir Asya dili konuşan bu Türkler kimdir? Yüzler ve giyim tarzları onların Avrupalı olduklarını gösteriyor. Orta Asya'dan gelen ataları Selçuklu ve Osmanlı Türkleri'ydi. Küçük Asya'nın özgün halklarının çoğunu absorbe ettiler. Solda bir İstanbul polisi, sağda bir asker, Cumhuriyet Bayramı töreninde düzeni sağlıyor. Aralarında eski usûl başörtüsü takmış bir kadın var. Ama ne fesli ne de peçeli kimse yok."
Bu fotoğrafın hikayesini araştırmak için National Geographic dergilerinin arşivlendiği Westminster'daki kütüphanesine gittim. 1945 yılı Mayıs ayına ait, LXXXVII numarasıyla ciltlenmiş dergi karşımda duruyordu. Özel eldivenler giymiş kütüphane görevli ile Türkiye haberinin yer aldığı 585'inci sayfayı açtık. Ama bir anda ikimiz de şaşkına döndük. Sayfa yırtılmıştı. Kütüphane müdürü hayalkırıklığı içinde cildi inceledi ve üzüntüyle olayı araştıracaklarını söyledi. Bana da, bu ciltlerin mikrofilmlere aktarılmış kopyalarını gösterdi.
Dergide Türkiye'ye 8 sayfa ayrılmıştı. "Ay ve Yıldızın Geçidi" başlığıyla Maynard Owen Williams tarafından çekilmiş ve o dönemin özel bir tekniğiyle sonradan renklendirilmiş birbirinden büyüleyici Türkiye fotoğrafları yer alıyordu. İstanbul Taksim'de 1944 yılında düzenlenen Cumhuriyet Bayramı töreninden askerlerin geçidini, ellerinde bayraklar ile onları izleyen kadın ve çocukları gösteren fotoğraflar ağırlıktaydı.
2 tam sayfayı kaplayan Türkiye haritası ise Cumhuriyet sınırlarını gösteriyordu. Modern Cumhuriyet Türkiyesi'nden, Atatürk devriminden, kadınlara verilen özgürlüklerden bahsedilen yazıda da en dikkat çekici cümle şuydu: Asya'da bu kadar modern bir ülke yok. Türkler Asya'dan geldi ama Avrupalılar.
Araştırmamı tamamlayıp çıkarken Kütüphane Müdürü yanıma geldi ve aradığım fotoğrafın bulunduğu sayfanın jiletle kesilmiş olabileceğini söyledi ve ekledi: "Burada böyle olayları pek sık yaşamayız. Böyle bir şeyin nasıl yapıldığını hâlâ anlayamıyorum."
