Öncelikle Hıristiyan dostlarımın Noel Bayramlarını kutluyorum. (Gregoryen Ermeni dostlarımız bir hafta sonra idrak edecekler Noel’i aslında ama onlar da kutlamaları kabule diğerleriyle aynı tarihte başlıyorlar...) Biliyorsunuz, Hıristiyanların da -tıpkı biz Müslümanlar gibi- iki büyük dinî bayramları var. Biri Noel, diğeri Paskalya. Bizim bayramlar kamerî takvime göre belirlendiğinden her yıl başka bir dönemde kutlanıyor. Hıristiyan bayramları ise sabit. Noel daima kış ortasında, Paskalya ise baharda... Aslına bakarsanız, zaten tam da böyle olması gerekiyor. Çünkü bu bayramların mevsimlerle doğrudan bir ilişkisi var. Noel'in Batı Yarımkürenin büyük bölümünde binlerce yıldır kutlanan kış dönümü festivalinin, Paskalya'nın ise bahar festivalinin vaftiz edilmiş versiyonları olduğu muhakkak.
Zaten başlangıçta Kilise bunları putperest gelenekleri olarak gördüğü için Hıristiyanlarca kutlanmasını yasaklamıştı. Ama yasak işe yaramadı; insanlar binlerce yıllık geleneklerini terk etmek istemedi. Bunun üzerine bazılarının Güneş Tanrısı’nın, bazılarınınsa Mitra’nın doğum günü diyerek kutladıkları kış festivali Hz. İsa’nın doğum günü olarak Kilise’nin himayesinde kutlanmaya devam etti. Aynı şekilde, binlerce yıllık bahar ekinoksu kutlamaları da Paskalya Bayramına dönüştü. (Doğu Kiliselerinin Noel günü saydığı 6 Ocak ise yine Hıristiyanlık öncesinin ritüellerinden birinin, eski Yunanlıların Işık Bayramının tarihi...)
Burada kültürlerin canlılığını ve sürekliliğini görmek durumundayız. Bir dinin, bir inanç sisteminin zaafını değil... Zaten bu sadece Hıristiyanlığa özgü bir durum değil... Müslüman toplumların da İslam öncesi dönemden getirdikleri birçok geleneği İslami bir kisveye büründürerek yaşattıkları bilinen bir husus...
Diğer yandan, kültürlerin çatışması bağlamında iyi bir örnek bu konuÖ Mesela bugün bizde yılbaşının kutlanmasına dinî gerekçelerle karşı çıkılması... Çünkü yılbaşı kutlamaları da başta Noel Baba olmak üzere, Hristiyan simgeleri kullanılarak yapılıyor. Bu da bir başka dinin ritüellerini benimseyip uygulamanın saçmalığı ve sakıncaları problemini beraberinde getiriyor.
Oysa bizim Hıristiyan simgeleri olarak gördüğümüz unsurların tamamı Avrupa’nın pagan kültüründen gelme şeyler. Noel ağacı, Noel yıldızı, Noel Baba... Hepsi. Üstüne üstlük 'köktendinci' diyebileceğimiz Hıristiyanlar için de bu unsurlar putperestlik döneminin kalıntıları olduğu için sakıncalı. Kilise’nin vaktiyle Noel’i vaftiz ederek dinin bünyesine kabul ettiğini söylemiştik. Ama Reformasyon çağından itibaren Kilise’nin bu türden tasarrufları da daha katı bir yorum düzeyinde sorgulanır oldu. Mesela İngiltere’de bir ara 'Püriten Hıristiyanlık' anlayışına bağlı Cromwell döneminde Noel kutlamaları yasaklanmıştı. Kutlama yapanlar cezalandırılıyordu. (Bugün bile, esas olarak İngiliz ve Hollandalı Püritenlerce kurulmuş olan ABD’de Noel’den ziyade -aslında sonradan icat ettikleri- 'Şükran Günü'ne önem verilir.)
Yılbaşı kutlamalarının Türkiye’nin modernleşme döneminde Hıristiyan batı kültürüne duyulan özentiyle kültürümüze ithal edildiği bir gerçek. Yılbaşı kutlamalarının Noel simgeleriyle yapıldığı da doğru. Ne var ki bazı bilinçli ve bilgili Hıristiyanların da Noel’in pagan yılbaşı simgeleri kullanılarak yapılmasından şikâyetçi oldukları bir başka gerçek. Ancak ne İslami hassasiyetler adına yılbaşı kutlanmasına karşı çıkanları ne de Hristiyanlığın kökten değerlerini esas almak isteyenleri memnun etmek sosyolojik realiteler itibarıyla zor. Kültür elbise gibi kolayca giyilip çıkarılabilen bir nesne değil.
Yalnız bir de şöyle bir şey var: Noel Baba kavramı önce pagan, sonra Hristiyan kültürünün malı olsa da bugün bütün dünya üzerinde dolaşımda olan malum Noel Baba imgesinin yaratıcısı çok daha farklı bir kültür: O kırmızı-beyaz giysili tanıdık figür 1930'larda Coca Cola firmasının reklam kampanyası için üretilmiş. Yani bugün Müslüman evlerine kadar girmiş bulunan Noel Baba aslında Hıristiyan değerlerinden çok modern kapitalizmin bir simgesi.
