Ergenlerde öfke ve öfkeyi besleyen duygular
DİN PSİKOLOJİSİ BİLİMİ DİYOR Kİ! DR. TAHSİN KULA
Öfke, insanın, doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere karşı verilen doğal, evrensel, saldırganlık ve şiddet içermeyen, hayatı zenginleştiren, yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan duygusal bir tepkidir. Çünkü öfke bazen organizmayı bir sorun karşısında uyarır ve zarar verici veya saldırgan davranma eğiliminden haberdar ederek gerekli tedbirlerin alınmasını sağlayabilir.
Öfke sadece sebep değil çoğu zaman yaşanılan olumsuzlukların bir sonucudur. Bundan dolayıdır ki bazı psikologlar öfke kavramını buz dağına benzetip suyun üzerinde kalan kısmını öfke olarak ifade ederken, suyun altında kalan (asıl öfkeyi besleyen) kısmı daha geniş olarak belirtmişlerdir. Çünkü öfkenin ortaya çıkmasına yol açan pek çok duygu orada gizlidir. Bu alt (gizli) duygular, (kin, intikam, suçluluk, kıskançlık, üzüntü, yalnızlık, itilmişlik, kaygı, hayal kırıklığı, haksızlığa uğrama, anlaşılamamak, sıkıntı) birikip sertleşip katılaşınca öfke patlamaları yaşanır. Öfkeyi ortadan kaldırmak için buzdağını oluşturan bu alt duyguların anlaşılması ve çözüme oradan başlanması gerekir.
Öfke her yaş döneminde vardır. Fakat ergenlik döneminde bu duygu daha faal ve baskındır. Rice (1975)’a göre ergeni öfkelendiren sebepler; fiziksel hareketinin ve sosyal etkinliklerinin kısıtlanması, engellenmesi ve egosuna yönelik eleştirilmesi ve reddedilmesiyle ortaya çıkar. Öfke genellikle şu üç objeye ilişkin olarak ortaya çıkmaktadır. Kişinin kendisine, başkalarına ve başına gelenlere yani yaşadığı dünyaya karşı tavrıdır. Gençlik döneminde yaşanan öfke duygusu, kontrol edilmediği zaman hem kişinin kendisine hem de çevresine zarar vermesine sebep olabilir.
1539 lise ve 496 üniversite öğrencisi ile yaptığımız araştırmada, öfke yaşantıları ile kendilik algısı, Tanrı algısı, suçluluk ve utanç duyguları arasında ilişki görülmüştür. Sonuçlar şöyle özetlenebilir:
Kendilik algısı ile öfke yaşantıları arasında anlamlı ilişkiler saptanmıştır. Erkek öğrencilerin kendilerini olumlu algılama düzeyleri kızlara göre daha yüksek çıkmıştır. Gençlerde benlik algısının yüksek olması, yani şişirilmiş bir benlik, öfkeyle ilişkili davranışları daha yoğun yaşamalarına sebep olabilmektedir. Bundan dolayı da erkeklerin öfke yaşantıları kızlara oranla daha yüksektir.
Yaradan algısı ile öfke yaşantıları arasında anlamlı ilişkilerin olduğu saptanmıştır. Seven ve güvenilen Yaradan algısına sahip kişilerin öfke yaşantıları düşük düzeyde gözlemlenmiştir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde de kızların erkeklere göre daha sevgi ve güven içeren Yaradan algısına sahip olduğu görülmektedir.
Ayrıca suçluluk ve utanç duygularının da öfke yaşantıları üzerinde etkisinin olduğu saptanmıştır. Erkeklerin kızlara göre suçluluk ve utanç duygularını daha yoğun yaşadıkları, bunun da öfke yaşantılarını tetiklediği tesbit edilmiştir.
“Ergenlerde Öfke Duygusu, Benlik Algısı, Tanrı Algısı, Suçluluk ve Utanç Duyguları Açısından Bir Değerlendirme” başlıklı doktora tezinden hazırlanmıştır.
