Belli ki hükümetin ekonomi politikalarında 180 derecelik değişiklik var. Büyümenin sırtı iç tüketime yaslanmışken 2014 yılında ihracata yönelmeyen firma acı çekecek.
İlk sinyali 2013’ün son günlerinde Maliye Bakanı Mehmet Şimşek vermişti. Sözlerini hatırlayalım:
“Biz daha mütevazi bir büyümeyi öngörüyoruz. Türkiye’de bu yapısal reformlar devreye girip, cari açığı kalıcı bir şekilde, daha yönetilebilir, daha düşük düzeylere çekene kadar Türkiye’nin mütevazi büyüme oranlarıyla yoluna devam etmesini doğru ve sağlıklı buluyoruz. Yani sürdürülebilir yüksek büyümeden bahsediyoruz. Dünyanın içinde bulunduğu bir konjonktür var. Bizim en büyük ticaret ortağımız Avrupa Birliği (AB), resesyondan hâlâ çıkamadı. Orta Doğu’daki gerginlikleri herkes biliyor. Dolayısıyla evet, aldığımız tedbirler büyümeyi sınırlayıcı tedbirler ama büyümenin kalitesini artıran, büyümeyi daha sağlıklı, sürdürülebilir kılan adımlardır.”
Yeni Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi dün pek çok ekonomiste tuhaf gelen bir açıklama yaparak bu politikayı destekledi. Zeybekçi, “ÖTV’deki artışın enflasyon üzerinde etkisi olacağına katılmıyorum. ÖTV’deki artış, fiyatlarda artışa meydan vermeyecek şekilde ekonomi düzenlemesini yapacak yani enflasyona sebep olmayacaktır”dedi.
Ceteris peribus durumu
Zeybekçi bir anlamda ‘Ceteris paribus’ durumundan sözediyor. Latinceden ‘Diğer tüm durumlar sabitken’ şeklinde çevirebileceğimiz bu deyimi iktisatçılar kullanmayı sever ve örneğin malın fiyatının değişmesinin talep gibi bir başka etkene de bağlı olduğunu vurgulamak isterken sarfedebilirler.
Yani Zeybekçi diyor ki, iç piyasa öyle bir kısılacak ki, ÖTV artışını kimse fiyatlarına yansıtmaya cesaret edemeyecek.
Durgunluk döneminde de enflasyon yani stagflasyon olur elbette ancak görünen o ki hükümet zamların üreticiler ya da satıcılar tarafından hazmedileceğini düşünüyor.
Ekonomiye can verin
Oysa bizim aldığımız duyumlar özellikle otomotivde artık firmalar için tolere edecek payın kalmadığı yönünde. Zaten kurdaki artış bir zammı gerekli kılmıştı. ÖTV oranlarındaki artışla otomotivde zam kaçınılmaz. Aşırı stokla yakalanan bir iki firma belki stoklar eriyene kadar zammı içinde tutar ancak daha sonra o da hesap makinasını eline alır.
Ancak otomotiv dışındaki sektörler eğer iç piyasada satışlar bıçak gibi kesilirse zam yapmaya cesaret edemeyebilir. Görünen o ki hükümet artık tamamen iç piyasa odaklı tüketime dayalı bir büyüme istemiyor.
Beyaz eşya, mobilya, elektronik aklınıza hangi sektör gelirse gelsin bir frene basma stratejisine yönelik politikalar izleniyor.
Hatırlanacağı üzere önce inşaat sektörüne bir darbe vuruldu maliyetleri artıracak bir KDV düzenlemesi yapıldı. Sonra sıra taksit sınırlamasına geldi. Taksit sınırlamasını vergi zamları izledi.
2008 krizinden hemen sonra durgunluk artınca ‘Alın verin ekonomiye can verin’ kampanyası düzenlenmişti. Tüketici nasıl bir gaz aldıysa ilerleyen yıllarda öyle bir can verdi ki ekonomiye, kendi borçluluğunu unuttu. Şimdi durum toparlanmaya çalışılıyor.
Peki reel sektör ne yapacak?
Hazır kur da rekabetçi bir seviyeye gelmişken artık firmalar kapı kapı dolaşıp tıpkı 2001’de olduğu gibi ihracatçı gömleklerini giymek zorundalar. ‘İç piyasa bana yeter’ diyen 2014’te nefessiz kalır.
‘Seçim dönemine giriliyor, ortalık bu kadar karışıkken ve seçimler daha da önem kazanmışken, hükümet muslukları kısmaz, kendi ayağına sıkmaz’ diyenler yanılır, ona göre...
Otomotivci ‘ÖTV bizden’ diyemedi
Hükümetin binek otomobildeki ÖTV oranlarını artırması, otomotiv sektörünü şoka soktu. 1 Ocak’ta vergi artışlarına hazırlıksız yakalanan şirketler ellerinde hesap makineleri 2 gündür harıl harıl yeni fiyatlar üzerinde çalışıyor. Birçok markanın resmi internet sitelerinde fiyatların hâlâ güncellenmemiş olması dikkati çekti. Vergi değişikliği sonrası 1.6 litre motor hacimli araçların fiyatı yaklaşık yüzde 3.5-4 artacak. Zam oranı 2.0 litre motorlu otomobilde yüzde 5.5, süper lükslerde yüzde 6.5‘i bulacak. Yılbaşından bu yana eurodaki yüzde 28’lik yükselişe rağmen fiyatları sınırlı oranda artıran otomotiv şirketleri ÖTV artışın yanı sıra otomobillere en az yüzde 10 kur zammı da yapacak. Böylece ÖTV ve döviz kuruyla birlikte zam oranları yüzde 15’i bulacak. 40 bin liralık orta sınıf bir aracın fiyatı 6 bin lira civarında artacak.
Otomotiv şirketleri daha önceki vergi artışlarında yaptıkları ‘ÖTV bizden’ kampanyalarını bu kez uygulamayacak. Eurodaki artışı henüz fiyatlara yansıtmayan markalar, kampanyalardan şimdilik uzak duruyor. Bir tek SsangYong, ÖTV artışını fiyatlara yansıtmadığını açıkladı. Otomobile gelecek zamların talepte bir düşüş yaratacağını öngören Borsa da dün otomotiv hisselerine rağbet etmedi.
Zeybekçi: Kuru salıvermek lazım
Bugüne kadar uyguladığı politikalar nedeniyle ekonomi bakanlarından gelen sert eleştirilere hedef olan Merkez Bankası, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi’yle rahat bir soluk aldı. Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen döneminden, Ekonomi eski Bakanı Zafer Çağlayan dönemine kadar bakanların yaptığı açıklamalarla hedef tahtası olmaktan kurtulamayan Merkez Bankası, yeni bakanla derin bir ‘oh’ çekecek gibi görünüyor.
Zeybekçi, MB’nin uyguladığı ve 2014 yılı için açıkladığı para ve kur politikalarıyla ilgili soruya, alışıldık olmayan bir yanıt verdi: “Biraz böyle salıvermek lazım... İşi ehline bırakmak lazım. MB tamamen teknik, profesyonel tebdirler alıyor. Görev ve sorumluluklar anlamında Merkez Bankası’nın işini Merkez Bankası’na bırakmak lazım. ”Bakan Zeybekçi, ÖTV artışlarıyla ilgili bir soruyu da şöyle yanıtladı: “ÖTV artışının enflasyon üzerinde etkisi olacağına katılmıyorum. ÖTV’deki artış, fiyatlarda artışa meydan vermeyecek, ekonomi kendi düzenlemesini yapacak, yani enflasyona sebep olmayacaktır. ÖTV artışları tamamen kurdan kaynaklı artışlar olduğu için lüks tüketimin bütçe imkanlarından veya bütçe imkanlarını kullanarak karşılanmasını beklemek doğru olmaz diye düşünüyorum.”
“Kur artışı geçici, ÖTV artışı kalıcı. Bu durumda kurlar geri döndüğünde ÖTV artışının geri alınması gerekmiyor mu?” sorusuna ise Zeybekçi, “İlerde kurların düştüğü durumda hükümetin bununla ilgili düzenleme yapmasını beklemek lazım” yanıtını verdi.
Piyasa aynı fikirde değil
Ekonomistler ise zamların 2014 yılında enflasyona etkisinin yüzde 1 civarında olmasını bekliyor. Garanti Yatırım Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç “Toplamda enflasyonu 1 ile 1.3 puan yükseltici etki hesaplıyoruz” derken, Halk Yatırım Ekonomik Araştırmalar Müdürü Banu Kıvcı Tokalı, “ 2014 enflasyon tahminine yukarı yönlü revizyon gelmesi olası görünüyor” dedi.
