Dünyanın `şarbon haritasını' çıkartıyor

Florıda Üniversitesi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof.Dr. Ted Halfield ile birlikte Erzurum'da çalışmalarını sürdüren Prof.Dr. Jones, "Şimdiye kadar 60 bin kilometrekarelik alanın haritasını çıkardık. Bir yıl kadar sonra şarbon haritasını insanlığın hizmetine sunacağız" dedi.

Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aziziye Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr. Mehmet Parlak ile Doç.Dr. Zülal Özkurt'un 14 yılda tamamladıkları `şarbon vakalarında insan ve hayvan olguları' konulu araştırması, Dünya Sağlık Örgütü'nce hazırlanan `şarbon haritası'na ışık tuttu. Araştırmayı iki yıl önce bilimsel bir dergide okuyan Lousıana Üniversitesi Çevre - Kıyılar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Hugh Jones, haritanın Türkiye ayağı için Prof.Dr. Mehmet Parlak'tan yardım istedi. Erzurum'a gelerek bölgede incelemelerde bulunan ve Türkiye'deki şarbon vakaları hakkında bilgi toplayan Prof.Dr. Jones, şarbon haritasının 20 yıllık hayali olduğunu söyledi. Yaklaşık 5 yıldır yürüttükleri çalışma kapsamında 60 bin kilometrekarelik alanın haritasını çıkardıklarını kaydeden Prof.Dr. Jones, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan, Gürcistan, İran ile Türkiye etabının tamamlanmak üzere olduğunu bildirdi. Kanada, Meksika ve Ürdün'den sonra haritanın tamamlanacağını ifade eden Prof. Dr. Jones, her ülkede hastalığın türü, yayılış şekli, şarbon vakalarında hayvan ve insan olgularının matematiksel ilişkilendirmesini yaptıklarını anlattı. Prof.Dr. Jones, şunları söyledi:

"20 yıllık hayalim olan Dünya Sağlık Örgütü'nün şarbon haritası üzerinde titizlikle çalışıyoruz. Proje sonunda dünya ülkelerinde şarbonun önlenmesi için uzmanlarımızın üreteceği politikalar rahatlıkla uygulanabilecek. Özellikle veteriner hekimler ve araştırmacılar bu çalışmadan çok iyi bir şekilde faydalanabilecekler. Gezdiğimiz ülkelerden topladığımız tüm bilgileri Oxford Üniversitesi'nde biraraya getirip, uydudan çekilmiş olan digital haritalar üzerinde derleyip, insanlığın hizmetine sunacağız."

Öte yandan şarbon konusunda Türkiye genelinde yaptıkları araştırmanın büyük ilgi gördüğünü belirten Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aziziye Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Parlak ise şarbon haritası için ciddi bir kaynak oluşturdukları için mutlu olduklarını dile getirdi.

ŞARBON NEDİR?

Sıcak kanlı hayvanların bulaştırdığı hastalığı insanlar derilerinden, solunum yolu veya yiyecekler aracılığıyla alabiliyor. Hastalık insanda akciğerlerde ödem, deride sarkma ve karartı, iç organlarda kanama ile aşırı bitkinliğe neden oluyor. Türkiye'de ortalama 3 yılda 1 cilt şarbonu vakası görülüyor. Özellikle Orta Anadolu'da hayvancılıkla uğraşan şehirlerde rastlanıyor. En sık görüleni olan cilt şarbonu tedavi edilebilirliğine rağmen, solunum yoluyla bulaşan, akciğerleri ve mide - bağırsaklarını tutan şarbon türü tehlikeli ve öldürücü olabiliyor. ABD'de solunum yoluyla bulaşan akciğer şarbonu görülüyor.

Şarbona yol açan şarbon bakterisi spor (bakteri yumurtacığı) oluşturabilme özelliği taşır. Bu bakteri yumurtacıkları bir anlamda uykuya geçerek, uygun ortam buluncaya kadar çoğalmadan bekliyorlar. Uygun ortamda yumurta açılıyor. Çevresel koşullara son derece dayanıklı olan bu sporlar bulaştıkları yollara göre hastalık oluşturur. Sporlar vücuda girdikten kısa zaman sonra canlı hale geçer, çoğalır ve toksin (zehir) üretmeye başlar.

Sporlarlar deriden bulaşırsa `deri şarbonu', solunum yoluyla bulaşırsa `akciğer şarbonu', gıdalar yoluyla bulaşırsa da `sindirim sistemi şarbonu'na neden olur. İnsanlara ya enfekte hayvanlardan direkt ya da indirekt yolla bulaşır.

Şarbon vakalarının tedavisinde antibiyotik kullanılıyor. Ancak tedavide başarı oranı erken teşhiste bile yüzde 5-10'dur. Öldürücü etkisi hemen başlar ve 6-10 günde ölüme yol açabilir.